ABD Başkanı Trump’ın Rusya ile ilişkileri nedeniyle devam eden kriz, ‘görevden alma’ tartışmasına dönüştü. Cumhuriyetçi ve Demokrat vekillerden art arda ‘meclis soruşturması’ çağrısı geldi. Adalet Bakanlığı’nın özel savcı ataması, şüpheleri daha da büyüttü.
VOLGA KUŞÇUOĞLU / İSTANBUL
ABD Başkanı Donald Trump’ın, göreve geldiğinden bu yana başını ağrıtan ‘Rus krizi’, başkanlıktan azil tartışmasına dönüştü. Bu tartışmanın fitilini ateşleyense, Trump’ın 10 gün önce görevden aldığı FBI Direktörü James Comey’e ait bazı tutanakların basına sızması oldu. İkilinin şubat ayında yaptığı bir görüşmenin ardından yazılan tutanaklarda, Trump’ın Comey’den, istifa eden Ulusal güvenlik Danışmanı Michael Flynn’le ilgili soruşturmayı kapatmasını istediği belirtiliyordu. Bu durumda Trump’a ‘yargıyı engelleme’ suçlamasıyla meclis soruşturması başlatılabileceği ifade ediliyor. ABD’de ‘impeachment’ olarak adlandırılan meclis soruşturması, başkanın görevden alınmasına kadar gidebiliyor.
‘CADI AVI YAPILIYOR’
Meclis soruşturması tartışmalarını alevlendiren bir başka gelişme ise Adalet Bakanlığı’nın Rus krizini araştırmak için özel savcı ataması oldu. Eski FBI Direktörü Robert Mueller, Donald Trump’ın ekibinin, geçen yılki başkanlık seçimleri sürecinde Rusya ile kurduğu bağlantıları soruşturacak. Kongre’deki Demokratların bağımsız soruşturma talebine uzun süre direnen Adalet Bakanlığı’nın bu kararı alması, baskılar karşısında geri adım olarak yorumlandı. Başkan Trump ise karara Twitter’dan yazdığı “Bu Amerikan tarihinde bir siyasetçiye yönelik en büyük cadı avı!” mesajıyla tepki gösterdi. Öte yandan Politico dergisine konuşan üst düzey bir FBI yetkilisi, özel savcı olarak Mueller’in atanmasının kurumda sevinçle karşılandığını belirtti. İki partiye eşit uzaklıkta bir isim olarak bilinen Mueller’in, görevden alınan FBI şefi James Comey’le de uzun süre birlikte çalıştığı ifade edildi.
Trump hakkında meclis soruşturması başlatılması, Kongre üyelerinin de gündemine girdi. İlk olarak Demokrat Temsilciler Meclisi üyesi Al Green, Kongre’de yaptığı konuşmada “Hiçkimse hukukun üstünde değildir” diyerek Temsilciler Meclisi üyelerine Başkan Donald Trump hakkında yargıyı engelleme suçlamasıyla soruşturma açma çağrısında bulundu. Trump’ın partisi olan Cumhuriyetçilerden de benzer çağrılar geldi. Temsilciler Meclisi’nin Cumhuriyetçi üyelerinden Carlos Curbelo ve Justin Amash, eski Başkanlar Richard Nixon ve Bill Clinton hakkında başlatılan süreçleri hatırlatak, Trump hakkında da meclis soruşturması açılması gerektiğini söyledi.
5 SORUDA AZİL SÜRECİ
1-Meclis soruşturması nedir?
ABD’de başkan dahil üst düzey kamu görevlilerine yapılan resmi suçlamaya ‘impeachment’(meclis soruşturması) deniyor. ABD Kongresi’nin alt kanadı Temsilciler Meclisi bir yetkiliye soruşturma açma hakkına sahip. İlk adımda, suç işlendiği düşünülen olayla ilgili Adalet Bakanlığı veya kongre tarafından bağımsız soruşturma açılıyor. Adalet Bakanlığı’nın, Trump’ın ekibinin Rusya ile ilişkilerini soruşturmak için özel savcı ataması, bu yolda bir adım olarak değerlendiriliyor. Bağımsız soruşturmadan elde edilen bulgular, Kongre Adalet Komitesi’ne aktarılıyor. Komite, buradan hareketle hazırladığı soruşturma maddelerini Temsilciler Meclisi’ne sunuyor. Maddeler mecliste yapılan oylamada kabul edildiği takdirde soruşturmaya konu olan yetkili resmen suçlanmış oluyor. Bu durum, klasik yargılamada savcılık iddianamesinin kabul edilmesine denk geliyor. Soruşturma açılan yetkilinin suçlu olup olmadığı hakkındaki nihai kararı ise Kongre’nin üst kanadı olan Senato veriyor.
2- Daha önce hangi başkanlar soruşturmaya uğradı?
ABD tarihinde üç başkan hakkında meclis soruşturması süreci başlatıldı. Bunların ilki, 1868 yılında Başkan Andrew Johnson’a yönelikti. Johnson hakkındaki soruşturma süreci, Savaş Bakanı Edwin McMasters Stanton’ı yasalara aykırı olarak görevden almasıyla başladı. Johnson hakkında hazırlanan 11 soruşturma maddesi, Temsilciler Meclisi’nde kabul edildi. Ancak Senato’da yapılan yargılama süreci ve oylamadan, Johnson’ın görevden alınmaması yönünde sonuç çıktı. ABD tarihindeki ikinci soruşturma süreci, 1974 yılında dönemin Başkanı Richard Nixon hakkında başlatıldı. Bu soruşturmanın sebebi, 1972 yılındaki başkanlık seçimleri sürecinde Demokrat Parti’nin Watergate kompleksinde bulunan merkezine yönelik dinleme faaliyetleriydi. ‘Watergate Skandalı’ olarak bilinen olayda soruşturma süreci, Başkan Nixon’ın Ağustos 1974’te istifa etmesi nedeniyle yarım kaldı. Ancak Nixon istifa etmediği takdirde meclis soruşturmasıyla görevden alınmasına kesin gözüyle bakılıyordu.
3-Neden Trump’ın azledilmesi isteniyor?
Donald Trump hakkında meclis soruşturması talep edilmesinin sebebi, geçen kasım ayında yapılan başkanlık seçimlerinde Trump ve ekibinin Rusya ile işbirliği iddiaları. Seçim süreciyle Trump’ın başkanlık koltuğuna oturduğu 20 Ocak arasında Rus yetkililer ve Trump’ın ekibinin mensupları arasında bir dizi görüşme yapıldığı belirtiliyor. Dün Amerikan medyasına yansıyan ve istihbarat kaynaklarına dayandırılan haberlerde, Trump’ın ekibi ve Ruslar arasında telefon görüşmesi ve e-posta yazışması olmak üzere 18 görüşme yapıldığı belirtildi. Trump’ın kurmaylarının görüştüğü yetkililer arasında, Rusya’nın ABD Büyükelçisi Sergey Kislyak öne çıkıyor. Kilsyak, Trump’ın geçen haftalarda Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’la Beyaz Saray’da yaptığı görüşmeye de katılmış, ancak Amerikalı gazetecilerin alınmadığı görüşmede Kilsyak’ın da bulunduğu, Kremlin tarafından yayımlanan fotoğraflarla öğrenilmişti. Trump’ın bu görüşmede, İsrail’den elde edilen IŞİD’le ilgili bir istihbari bilgiyi Rus bakanla paylaştığı öne sürülmüştü.
4-Rus krizinde bu noktaya nasıl gelindi?
ABD Başkanı Donald Trump ve ekibi, geçen kasım ayında yapılan başkanlık seçimleri sürecinde Rusya ile bağlantı kurmakla suçlanıyor. Bu konudaki ilk açıklama, henüz seçimler yapılmadan önce, ekim ayında Ulusal İstihbarat Direktörlüğü ve İç Güvenlik Bakanlığı’ndan geldi. İki kurumun ortak açıklamasında, Demokrat Parti’ye yönelik siber saldırı ve bilgi sızdırma olaylarından Rusya sorumlu tutuldu. 29 Aralık’ta, FBI ve İç Güvenlik Bakanlığı’nın ortak raporunda da Rusya, Trump’ın seçimlerdeki rakibi Hillary Clinton ve Demokrat Parti’ye yönelik yalan haberler ve siber saldırılarda ABD seçimlerine müdahale etmekle suçlandı. Ocak ayında, henüz Trump göreve başlamamışken, dönemin FBI Direktörü James Comey, Rusya’nın seçimlerde Trump’a yardım ettiğini öne sürdü. 13 Şubat’ta, Trump’ın Ulusal Güvenlik Danışmanı Michael Flynn, Rusya’nın ABD Büyükelçisi Sergey Kislyak’la yaptığı görüşme hakkında eksik bilgi verdiği gerekçesiyle Trump tarafından görevden alındı. ABD Adalet Bakanı Jeff Sessions, 2 Mart’ta Ruslarla bağlantısına ilişkin yalan ifade verdiği ortaya çıkınca Rus soruşturmasından çekildiğini duyurdu. 9 Mayıs’ta, konuya ilişkin resmi soruşturma yürüten FBI’ın bir numaralı ismi James Comey Trump tarafından görevden alındı.
5- Trump’ın görevden alınması mümkün mü?
Trump hakkında meclis soruşturması başlatılması için iki gerekçe öne çıkıyor. Bunlardan birincisi, Trump’ın Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’a ‘çok gizli’ olarak sınıflandırılan bir istihbarat bilgisini açıklaması. Ancak bu eylem, herhangi bir ABD’li yetkili için suç olarak kabul edilse de Başkan’ın bu yüzden suçlanabileceği kanısında değil. Ancak, eski FBI şefi James Comey’nin tutanaklarında ortaya çıktığı üzere, Trump’ın Michael Flynn soruşturmasını kapatması konusunda Comey’e baskı yapmasının, ‘yargıyı engelleme’ kapsamında girdiği belirtiliyor. Ancak Kongre’nin iki kanadında da Cumhuriyetçi üyeler çoğunlukta olduğu için bir meclis soruşturması sürecinin Trump’ın görevden alınmasıyla sonuçlanması beklenmiyor.
AZLEDİLİRSE NE OLACAK?
Kulislerde ‘Başkan Pence’ sesleri
ABD Başkanı Donald Trump’ın görevden alınmasına ilişkin tartışmalar, bu gerçekleştiği takdirde yeni başkanın kim olacağı sorusunu da gündeme getiriyor. Politico dergisinin Cumhuriyetçi Parti kaynaklarına dayandırdığı habere göre, kulislerde Başkan Yardımcısı Mike Pence’in görevi Trump’tan devralabileceği konuşuluyor. Politico, bir Cumhuriyetçi milletvekilinin “Son çıkan haberler doğruysa, Pence muhtemelen başkanlık provası yapıyor” dediğini aktardı. Cumhuriyetçi Parti’de ibrenin Trump’tan Pence’e doğru kaymasının en önemli nedeni olarak, Adalet Bakanlığı’nın Trump’ın Rusya ile bağlantısına ilişkin soruşturmayı yürütmek üzere özel savcı ataması gösteriliyor. Bu hamle, meclis soruşturmasının ilk adımı olarak değerlendiriliyor. Ayrıca Amerikan medyasında, Cumhuriyetçi Kongre üyelerinin Pence’e Trump’tan daha yakın olduğu, bu nedenle Pence’in başkanlığını destekleyebilecekleri ifade ediliyor. Watergate Skandalı’yla bilinen eski ABD Başkanı Richard Nixon, hakkındaki meclis soruşturması sona ermeden istifa etmiş, yerine yardımcısı Gerald Ford geçmişti. Ford, Nixon’ın tamamlaması öngörülen sürede Başkan olarak görev yapmıştı.
BAHİSÇİLER 'TREXİT' DİYOR
ABD Başkanı Donald Trump’la ilgili görevden azledilme tartışmaları, bahis şirketlerinin ve oyuncularının da konuya ilgisini artırdı. Özellikle Trump’ın, FBI şefi James Comey’e yaptığı bir soruşturmayı sona erdirmesi yönünde baskı yaptığının ortaya çıkmasının ardından, Trump’ın görev süresi sona ermeden başkanlıktan ayrılmak zorunda kalacağı yönündeki tahminler güçlenmeye başladı. İngiliz Guardian gazetesi, Trump’ın geleceğiyle ilgili bahis oranlarını derledi. Siyasi bahis sitesi PredictIt’in verilerine göre, çarşamba günü itibariyle Trump’ın görevden alınma ihtimali yüzde 33’e çıktı. Bu oranın, bir hafta önce yüzde 7 olduğu belirtildi. Söz konusu sitenin kullanıcılarını tamamı kayıtlı Amerikan seçmenlerinden oluşuyor. İngiliz bahis firması Ladbrokes ise Trump’ın azledilme ihtimalini 5’e 4’ten 11’e 10’a yükseltti. Bunun, Trump’ın görevden alınma ihtimalinin yüzde 56 olarak görüldüğü anlamına geldiği belirtildi.
