ABD Başkanı Trump, son aylarda üst üste Avrupa ile ittifakı sarsan adımlara imza attı. Uyguladığı gümrük vergileriyle dünyayı ticaret savaşına sürüklerken, İran anlaşmasından da çekildi. G7 ve NATO zirvelerinde ise Trump, sansasyonel çıkışlarıyla gündemi belirledi.
ABD yönetimiyle Avrupa arasındaki gerilim, Donald Trump’ın son dönemdeki açıklama ve eylemlerinin ardından yükseldi. Göreve geldiğinden bu yana Batı ittifakına şüpheyle yaklaşan Trump, ülkesinin geleneksel müttefiklerine karşı hareket etmekten çekinmeyeceğinin sinyallerini, geçen yıl Paris İklim Antlaşması ve UNESCO’dan ayrılarak vermişti. G7’deki korumacı söylemleri ve NATO zirvesinde ittifaka bağlılığını bildirmemesi de Avrupa ülkelerinin Trump gibi bir müttefike ne kadar güvenebileceklerini sorgulamalarına neden olmuştu. Aradan bir yıl geçtikten sonra, ABD Başkanı yine bu iki zirveye denk gelen dönemde müttefiklerini kızdıracak hamleler yaptı. Yıl başından bu yana gümrük tarifeleri konusunda çalışan Trump, Çin’den ithal edilen çelik ve alüminyuma vergi koyduğunu 1 Mart’ta attığı “Ticaret savaşları iyidir, kazanması kolaydır” tweet’iyle duyurdu. Haziranda Avrupa Birliği ülkeleri, Kanada ve Meksika’ya da gümrük vergisi uygulamaya başladı. Bu ülkelerden de karşı tedbirler geldi.
Trump, 12 Mayıs’ta ise İran’la yapılan nükleer anlaşmadan çekildiğini ve Tahran’a yaptırımları yeniden yürürlüğe koyduğunu açıkladı. İmzacı ülkeler ve İran, anlaşmayı ABD olmadan yürütmek için çabalarını sürdürürken, bazı Avrupa şirketleri yaptırımlara hedef olmamak için İran’a yatırımları durdurduklarını açıkladı.
Donald Trump ile Batılı müttefikleri arasındaki uyumsuzluk, en çok G7 ve NATO zirvelerinde göze çarptı. 26-27 Mayıs’ta Kanada’da düzenlenen G7 zirvesinde, Donald Trump gümrük vergilerine misilleme hazırlığında olan Avrupa ülkelerini tehdit etti. Kanada Başbakanı Justin Trudeau gümrük tarifelerini ‘aşağılayıcı’ olmakla eleştirip “Köşeye sıkışmayacağız” deyince sert tepki gösteren Trump, zirvenin korumacılığın eleştirildiği sonuç bildirgesini imzalamayacaklarını açıkladı.
Son kriz ise 11-12 Temmuz’da Brüksel’de düzenlenen NATO liderler zirvesinde patlak verdi. NATO üyesi ülkelere, savunma harcamalarını artırmaları yönündeki baskısını sürdüren Trump, Almanya için yapılan doğalgaz anlaşmaları nedeniyle ‘Rusya’nın esiri’ ifadesini kullandı. Trump’ın sert açıklamaları nedeniyle ikinci gün bir acil toplantı düzenlendi. Trump, bu toplantının ardından, NATO liderlerini, savunma harcamalarını GSYH’nin yüzde 4’üne yükseltme konusunda ikna ettiğini öne sürdü ve “NATO artık daha güçlü” dedi. Ancak Trump’ın bu iddiaları, Almanya Başbakanı Merkel ve Fransa Cumhurbaşkanı Macron tarafından anında yalanlandı. Halihazırda NATO üyeleri için yüzde 2 olarak belirlenen orana dahi çoğu ülke ulaşmış değil. Ancak Trump, yine de zirvenin ardından paylaştığı Twitter mesajında ‘zaferini’ ilan etmeyi unutmadı: “Bugün NATO’da büyük başarı! Benim seçilmemden bu yana üyelerden milyarlarca dolar fazladan ödeme geldi.”
NATO zirvesinden İngiltere’ye hareket eden Trump, dört günlük ziyaretin ardından 16 Temmuz’da Finlandiya’nın başkenti Helsinki’de Rusya lideri Viladimir Putin ile bir araya gelecek. NATO zirvesinde Trump, Rusya’ya yönelik Kırım yaptırımlarının kaldırılması konusunda açık kapı bırakırken, ittifaktan Gürcistan’a üyelik teklifi gelmişti. Trump’ın Rusya ile Avrupa arasındaki doğal gaz anlaşmalarını eleştirmesi de Kremlin’de tepkiye neden olmuştu.
UZMANLAR NE DİYOR?
‘BATI, Amerika’nın liderliğine direnecek
Donald Trump’ın NATO zirvesi ve İngiltere ziyaretindeki hamlelerini, uzmanlar Twitterdan yaptıkları yorumlarla değerlendirdi.
ABD Uluslararası İlişkiler Konseyi Başkanı Richard Haas: İttifaklar, ortak tehdit algıları ve güvenilirlik, yan üyelerin tehdit altında yükümlülüklerini yerine getirmesi üzerine kuruludur. NATO’nun temeli Donald Trump’tan önce güçsüzdü ama büyük ölçüde onun sayesinde şimdi çatırdıyor. Avrupa’nın istikrarı tehlikede. NATO ülkeleri savunmaya biraz daha fazla para harcasa bile artık ABD ile çalışmaya ve onun liderliği izlemeye daha fazla direnç gösterecekleri için ABD zayıflamış olacak.
Avrupa Uluslararası İlişkiler Konseyi’nden Ulrike Franke: Trump bir gün içinde NATO’dan çıkma tehdidinden NATO’nun en iyi ittifak ve Almanya’nın harika bir ortak olduğunu savunacak duruma geldi.
Siyaset bilimci Ian Bremmer: Trump, Avrupa’ya yasa dışı göçü değil, Avrupa dışı kültürlerden gelen insanlara izin veren Avrupalıları eleştiriyor. Trump’ın görüşüne göre kültürel olarak saf kalmak önemli. Le Pen, Orban ve Wilders’le aynı çizgide.
Birmingham Üniversitesi’nden Prof. Scott Lucas: Trump ve May’in basın toplantısının özeti: May’in Brexit’te taviz planı sıkıntıda. Trump Brexit bombasını ‘tavsiye’ olarak değiştirdi ama dört kez Almanya ve AB’ye saldırdı.
