Devletin desteklediği 5G teknolojisinde ilk yıl yüzde 30 olarak belirlenen yerlilik oranı yüzde 1’in altında kaldı. Yol haritasının tam olarak paylaşılmaması ve 80-100 bin liraya mal olan belge maliyeti Türk şirketlerin dışarıda kalmasına neden oldu. Haberleşmede geliştirilecek yenilikçi ürünlerde yerliliğini belgeleyen tek firma Türkiye’de faaliyet gösteren Çin Huawei oldu.
HAMİDE HANGÜL
Türkiye, yerlileşmeye büyük önem verilen 5G teknolojisine heyecanla hazırlanmasına karşın, yerlilikte istenilen oranı yakalayamadı. Söz konusu teknolojide ilk yıl yüzde 30, sonraki yıllar artı yüzde 10 olarak belirlenen yerlilik oranı şimdiden yüzde 1’in altında kaldı. Haberleşmede geliştirilecek yenilikçi ürünlerde yerliliğini belgeleyen tek firma Türkiye’de faaliyet gösteren Çin Huawei oldu.
Bilişim ve yazılım sektöründe çalışan yerli üreticiler, oranın düşük kalma nedenlerini, yerli tanımının tam olarak yapılmaması, TOBB öncülüğünde yerlilik kriteri için verilecek belgede maliyetin 80 bin ile 100 bin liraya kadar çıkması, teknolojik eksiklik, yerli ürün temininde yaşanan sıkıntı, yol haritasının sektörlerle tam olarak paylaşılmaması ve bilişim STK’larının bu sürece çok fazla dahil edilmemesi olarak sıraladı. Türkiye’de son dönemde yerlilik konusunda ciddi bir çaba olduğunu söyleyen Bilgi Sistemleri CEO’su Bekir Sami Nalbantoğlu, Başbakanlık genelgesiyle yerli firmalara kamu ihalelerinde yüzde 15 avantaj sağlanmasının da bunun önemli bir göstergesi olduğunu söyledi.
Haberleşmede ileri teknoloji 5G’de lisanlar verilirken de ilk yıl yüzde 30, sonraki yıllar yerliliğin ek yüzde 10 artırılması şartı getirildiğine işaret eden Nalbantoğlu, “Ancak bu oran bir türlü sağlanamayacak gibi gözüküyor. Ne yazık ki yüzde 1’in altında bir yerlilik oranından bahsediyoruz” dedi. 5G lisans ihalesinde yerlilik şartının, servis sağlayıcıları çok zorladığına işaret eden Bekir Sami Nalbantoğlu, “Ne yazık ki yerlilik tanımının yapılmaması, yerli ürün temininde yaşanan sıkıntı bu sorunu iyice derinleştirdi. Bilişim sivil toplum kuruluşları (STK) sürece çok fazla dahil edilemedi.
Sektör temsilcisi olarak sadece TOBB üzerinden bir çalışma yapılması ne yazık ki yeterli olmadı” dedi. Hükümetin yazılım ve bilişimdeki “yerlilik” kastının ne olduğu konusunda ise Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ile çalışmaya gittiğini belirten Bekir Sami Nalbantoğlu, böylelikle yerliliğin belgelenmesinin istendiğini ve bu belgenin de TOBB tarafından verildiğini söyledi. Ancak bunun da maliyetli olduğunu ifade eden Nalbantoğlu, “Her firma başına 80-100 bin liralık bir maliyet çıktı. Bilişim şirketleri en fazla 30 kişilik dar kadrosu olan firmalar. O nedenle bu firmalar buraya dahil edilememiş oldu” dedi.
SADECE BİR FİRMA ALDI
Firmalara maliyet getirmesi nedeniyle kendi önerilerini de açıklayan Nalbantoğlu, “Biz, sermayedarın yüzde 51’i yerliyse, bu firma yerli Türk firmasıdır diyoruz. Çünkü diğer türlü Türk şirketlerin devlet teşviklerinden yararlanarak kaynak oluşturması ve bu yatırımlara dahil olması engellenmiş oluyor. Yerliliği belgeyle verdiğiniz zaman, oyunun kurallarını yönlendirmiş oluyorsunuz” ifadelerini kullandı. Söz konusu belgeyi alan kuruluşlara ilişkin de bilgi veren Nalbantoğlu, “Biz, sadece bir firmanın bu belgeyi aldığını duyduk. O da Çin teknoloji firması Huawei. Kendilerini yerli Türk firmaları olarak görmeleri bizim için gurur verici, ancak bu yerli piyasayı destekleyen bir şey değildir” diye konuştu. Bir servis sağlayıcının, yerli malı belgesi alan yabancı firmayla 5G’de Ar-Ge teknolojileri geliştirme konusunda anlaşma yaptığını hatırlatan Nalbantoğlu, “Yerli ürün geliştirmeye gidiliyor ancak etkisinin yerli üreticilere nasıl yansıyacağını bilmiyoruz. Halbuki süreç yeterince kamuoyuna açık ve paylaşımcı bir şekilde yönetilse, teknoloji-ürün geliştirme ihtiyaçları ve yol haritası sektörlerle açık yüreklilikle paylaşılsaydı çok rahat yerlilik şartını sağlayacak gerçek yerli firmalara fırsat verilmiş olacaktı. En azından yerlilik oranının yüzde 1’lerin üzerinde olacağı kesindi. Ne yazık ki taraflar arasındaki kopukluk ülkemizin yerli girişimcilerinin ve sektörün bu fırsatında kaçırmasına sebep olacak gibi gözüküyor” diye konuştu.
YERLİ ÜRÜNLER BÜYÜK PROJELERDE YER BULAMIYOR
Türkiye’den yurt dışına satılan yazılım ürünleri de olduğunu, ancak bunları kamuya satmakta güçlük çektiklerinin altını çizen Bekir Sami Nalbantoğlu, “Örneğin santrallerde bile daha çok yabancı ürünler tercih ediliyor. Yerli ses teknolojisi ürünler de alan bulamıyor. Biz üretim değil, pazarın derinliği ve sürdürülebilirliği noktasında sıkıntı yaşıyoruz” dedi. Yerli malına verilen destek ve talebi gördükçe heyecanlandıklarının altını çizen Nalbantoğlu, “Ancak ne yazık ki günün sonunda ürünlerimizin ülkemizin büyük projelerinde yer bulamaması bizi üzüyor.”
KAMU DESTEĞİ ŞART
Turna Teknoloji A.Ş Kurucu Ortak Salih Cenap Baydar, söz konusu sektörde pazar derinliği konusunda sıkıntılar yaşandığını vurguladı. Mobilde bazı yerli uygulamalara gidildiğini, ancak hiç birinin bir WhatsApp kadar yaygınlık kazanmadığına dikkati çeken Baydar, burada gayretin bir politika açısından kamudan gelmesi gerektiğine işaret etti. ABD’de Facebook’un, WhatsApp’ın bu şekilde ilerlediğinin altını çizen Baydar, Instagram’ın ise ünlü kişilerin buraya geçmesiyle tutunabildiğini kaydetti. Aynı politikanın, yerli uygulamalar için de izlenebileceğine işaret eden Baydar, “Facebook, ABD’nin önemli bir aracı haline geldiyse, bizdeki yerli uygulamalar da desteklenebilir. Buraya harcanacak para boşa gidecek bir para değil. Bizim de mutlaka yerli ve milli bir mesajlaşma uygulamamızın olması lazım” diye konuştu. Baydar, yurt dışından ithal edilen sistemlerden birinin de ağ güvenliği olduğuna vurgu yaptı.
ÖDÜL DE VAR CEZA DA
* Devletin ilk yıl yüzde 30 yerlilik şartı getirdiği 5G’de bu oran, her yıl yüzde 10 artırılacak.
* 5G’ye geçişte köprü vazifesi görecek 4,5G’de şimdiden aktif abone sayısı 19 milyona ulaştı.
* TÜBİAK, 5G teknolojilerin tasarlanması ve prototiplerinin geliştirilmesi projelerine 4 milyon liraya kadar destek sağlıyor. Bu oran büyük ölçekli kuruluşlar için yüzde 60, KOBİ’ler için yüzde 75 olarak uygulanacak.
* Savunma Sanayi Müsteşarlığı koordinasyonunda Aselsan, Netaş ve Argela tarafından geliştirilen milli ve yerli ilk baz istasyonu ULAK geliştirildi.
* Türk mühendislerinin geliştirdiği milli baz istasyonu ULAK’a ilk siparişleri Türk Telekom, Turkcell ve Vodafone verdi.
* Mobil operatörlerin yerlilik kriterlerini karşılamamaları halinde cironun yüzde 3’üne kadar ceza kesilmesi söz konusu olabilecek.
