Borçlarda vadelerin uzamasıyla birlikte ödenmeyen çekler de arttı. Bu yıl ocak ayında karşılıksız çek adedi yüzde 44 artışla 64,4 bine, tutarı 2,3 milyara yükseldi. Iğdır, yüzde 12,3 ile zirve yaptı.
ÖZEL HABER: HAMİDE HANGÜL
Borç vadelerinin 1-2 aydan 5-6 aya uzaması, karşılıksız çek ve protestolu senet tutarlarını da artırdı. Bu yılın ilk ayında karşılıksız çek adedi yüzde 44 artışla 64,4 bine, parasal tutarı 1,7 milyar liradan 2,3 milyar liraya çıktı. Ödenmemiş çeklerde en yüksek oran da Kuzeydoğu Anadolu’dan geldi. Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Risk Merkezi verilerinden derlenen bilgilere göre, bankalara gelen çeklerin ortalama yüzde 3,3’ü ödenmezken bu rakam Iğdır’da yüzde 12,3 ile zirveye çıktı. Bu ilde, yılın ilk ayında ödenmesi gereken 6,09 milyon lira değerindeki 201 çek karşılıksız kaldı. Iğdır’ı Ardahan, 1.9 milyon lirayla takip ederken, karşılıksız çek oranı yüzde 10,7 oldu. Kars’ta parasal tutarı 6,7 milyon lira olan 145 adet çek ödenmedi ve karşılıksız çekte yüzde 10 payla üçüncü sırada geldi.
TBB Risk Merkezi verilerine göre, bankalara ibraz edilen çeklerin sayısı, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 72,8 artışla 2,1 milyon adet oldu. Bu çeklerin parasal tutarı yüzde 52 artışla toplam 69 milyar liraya ulaştı. Aynı dönemde, parasal tutarı 2,3 milyar lira olan 64,4 bin adet çek için karşılıksız işlemi yapıldı. Karşılıksız işlemi yapılan çeklerin adedinde yüzde 44 ve tutarında yüzde 30 artış yaşandı. Bu durum, bir vadeyi ifade eden hem çek kullanımı, hem de karşılıksız çeklerde yılın ilk ayında hızlı bir artış yaşandığına işaret ediyor. Adet ve tutar bazında en fazla karşılıksız işlemi yapılan 5 il sırasıyla; İstanbul, Ankara, Bursa, Antalya ve İzmir oldu. Tutar olarak, ödenyene çeklerin, ibraz edilenlere oranının en yüksek olduğu il yüzde 12,3 ile Iğdır oldu. Iğdır’ı sırasıyla, yüzde 10,7 ile Ardahan, yüzde 10 ile Kars, yüzde 8,3 ile Yozgat ve yüzde 7,7 ile Kırklareli takip etti.
Tutar olarak karşılıksız işlemi yapılan çeklerin ibraz edilen çeklere oranının en düşük olduğu iller ise Çanakkale, Giresun ve Sinop olarak sıralandı. Adet olarak bakıldığında, karşılıksız çeklerin, ibraz edilenlere oranında en yüksek il yine Iğdır oldu. Şehir de bu oran yüzde 6,4 olarak gerçekleşti. Iğdır’ı sırasıyla, yüzde 6 ile Ağrı, yüzde 4,6 ile Bitlis ve Şanlıurfa, yüzde 4,5 ile Düzce takip etti. Adet olarak karşılıksız işlemi yapılan çeklerin ibraz edilen çeklere oranının en düşük olduğu iller ise Sinop, Aksaray ve Çanakkale olarak sıralandı. Ödenmeyen çeklerin yanı sıra, protestolu senetlerde de Ocak 2017’de artış yaşandı. Buna göre, protesto edilen senet adedi yüzde 2,8 artışla 85 bin adete çıktı. Parasal tutarı 1,3 milyar lira olan protestolu senet tutarında, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 37,8 artış hesaplandı. 2016 yılında bu tutar 942 bin 48 liraydı.
Öte yandan protesto edilen 2 bin lira ve altı senet adedi bir yıllık dönemde 21 bin 98’den 18 bin 144’e düşmesine karşın, 2 bin lira ve üzerinde 61 bin 73’ten 66 bin 365’e çıktı. İller bazında incelendiğinde, adet olarak en fazla senet protestosu İstanbul, İzmit, Ankara, Konya ve Bursa’da yaşandığı görüldü. Tutar olarak yüzde 25’ini İstanbul, yüzde 12’sini Kocaeli, yüzde 8’ini Ankara, yüzde 6’sını İzmir ve yüzde 5’ini Konya oluşturdu. Yine, tutar olarak senetlerin en az protesto edildiği iller Kilis, Bayburt ve Tunceli oldu. İstanbul’da 2016 yılında 285 milyon 978 bin lira olan protestolu senet tutarı, bu yıl ocak ayında 327 milyon 533 bine çıktı. Raporda, geçen yıl ocak ayında 9’uncu sırada olan İzmit’in bu sene ikinci sıraya çıkması dikkat çekti. Bu kapsamda İzmit’te Ocak 2016’da 20 milyon 373 bin lira olan protestolu senet tutarı 152 milyon 231 bine yükseldi.
İŞLEME RAĞMEN ÖDEMELER DÜŞÜK
Karşılıksız çeklerde artış yaşanırken, bankalar tarafından karşılıksız işlemi yapıldıktan sonra ödenen çek adedi ve tutarında da hızlı bir düşüş gözlendi. Ocak 2016’da 11 bin 267 karşılıksız işlemi yapılan çek ödenirken, bu adet Ocak 2017’de çek kullanımı artmasına rağmen 6 bin 264’e geriledi. Karşılıksız işlemi yapıldıktan sonra ödenen çek tutarı da 380 milyon liradan 191 milyon liraya düştü. Yine söz konusu dönemde, Karşılıksız işlemi yapılan çeklerin bankalara ibraz edilen çeklere oranı, ocak ayında adet bazında bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,6 puanlık azalışla yüzde 3,1 ve tutar bazında geçen yılın aynı dönemine göre 0,5 puan azalarak yüzde 3,3 olarak gerçekleşti. İllere ve bölgelere göre incelendiğinde, ibrazında ödenen çek adedinde yükseliş görüldü. Buna göre, İstanbul’da ibrazında ödenen çek adedi, söz konusu ayda 380 bin 553’ten 584 bin 67’ye, Batı Marmara’da 41 bin 727’den 73 bin 683’e çıktı.
