Devlet destekli kredi musluklarının sonuna kadar açılması ve ÖTV indirimleri yüzleri güldürdü. Ekonomi, yılın ikinci çeyreğinde yüzde 5,1 büyümeyle 734,2 milyar lira oldu. KGF destekli kredilerle sanayi üretimi ve ihracat arttı. İç tüketim yüzde 3,2, hizmetler yüzde 5,7 yükseldi.
EKONOMİ SERVİSİ / İSTANBUL
ETÖ’nün hain darbe girişimi sonrasında ekonomiye sağlanan devlet destekleri yüzleri güldürdü. Elektronik ve beyaz eşyada ÖTV’nin sıfırlanması, mobilyada yüzde 18 KDV’nin yüzde 8’e çekilmesi, ev alımında tapu harcının düşürülmesi, kat karşılığı inşaatlarda damga vergisinin sıfırlanması ve Kredi Garanti Fonu (KGF) musluklarını devletin yüzde 100’e kadar kefaletiyle sonuna kadar açması ikinci çeyrekte yüzde 5,1 büyümeyi beraberinde getirdi. Böylelikle yüzde 5.3 olan beklentilerin hafif altında kalmasına karşın Türkiye ekonomisi, nisan, mayıs ve haziran aylarını kapsayan yılın ikinci çeyreğinde 734,2 milyar liralık bir büyüklüğe ulaştı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, söz konusu rakam 2016’nın tamamında ise yüzde 11,5 artışla 2,6 trilyon lira oldu. Büyümenin temelini reel sektöre sağlanan destekler oluşturdu. Böylelikle büyümeye hizmetler 3.2, sanayi 1.3, yatırımlar 2,9, özel tüketim 1.9 ve net ihracat 1.7 puan katkı sağladı. En büyük destek Kredi Garanti Fonu (KGF) kredilerinden geldi. KGF teminatının ihracatçılara yüzde 100, KOBİ’lere yüzde 85’e yükseltilmesi pozitif etki yaptı. Ekonomiye yüzde 10.5 katkı veren ihracat, böylelikle büyümeye negatif katkısını sonlandırdı. Geçen yılın aynı çeyreğine göre etkisi, 83.6 milyardan 92.3 milyar liraya yükseldi. Hızlanan ithalattan da yüzde 2.2 artış geldi. İhracatın yanı sıra yatırım artışları da dikkat çekti. En son 2015’in son çeyreğinde yüzde 10,5 büyüyen ve sonrasında sürekli düşük seyreden yatırımlar ilk defa bu yıl güçlü bir performans gösterdi ve yüzde 9.5 arttı. Bu tablo, reel sektöre sağlanan KGF kredilerinin yatırımlara da gitmeye başladığını ortaya koyarken, devletin harcamalarında ise düşüş görüldü. Kamunun, geçen yıl ikinci çeyrekten itibaren güçlü bir yükseliş sergilediği ve yüzde 15 büyüdüğü harcamaları, ilk defa bu çeyrekte frene bastı ve yüzde 4,3 azaldı. Bu durum devlet eliyle yapılan fabrikaların azaldığına işaret etti. Böylelikle, geçen yıl nisan, mayıs ve haziran aylarında 55,8 milyar liralık kamu harcamaları bu çeyrekte 53,4 milyar liraya geriledi. Ancak, ekonomiyi daraltıcı gibi görünen söz konusu gerileme büyüme oranlarını çok da aşağı çekmedi.
Hükümetin ekonomiyi ısıtmak için beyaz eşya ve elektronikte ÖTV’yi 30 Eylül’e kadar sıfırlaması, mobilyada yüzde 8’e çekmesi ve ev sahibi olmak isteyenlerin damga vergisi ve tapu harçlarından vazgeçmesi hizmetlere de yansıdı. Sektörel teşviklerin de etkisiyle yüzde 5,7 büyüdü. Hane halklarının tüketim harcamaları bir miktar yavaşlamayla yüzde 3,6’dan yüzde 3,2’ye geldi. Ekonomide sağlanan 734,2 milyar liralık büyüklüğe vatandaşın tüketim harcamaları 246.5 milyarlık katkı sağladı. Böylelikle devlet ve vatandaşların güçlü seyreden harcamaları bu çeyrekte azalış gösterdi. Sektörlere göre incelendiğinde, tarım ve hayvancılık yüzde 4,7, sanayi yüzde 6,3, inşaat yüzde 6,8, hizmetler yüzde 5,7, bilgi ve iletişim yüzde 7,2, finans ve sigorta yüzde 9,4, gayrimenkul yüzde 1,7, vergi ve sübvansiyonlar yüzde 3 büyüdü.
KİŞİ BAŞI GELİR 10 BİN 883 DOLAR
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2016 yılına ilişkin “Yıllık Gayrisafi Yurtiçi Hasıla” verilerini açıkladı. Üretim yöntemine göre cari fiyatlarla gayrisafi yurtiçi hasıla, 2016’da bir önceki yıla göre yüzde 11,5 artarak 2 trilyon 608 milyar 526 milyon lira oldu. Geçen yıl gayrisafi yurtiçi hasılada en yüksek payı yüzde 16,6 ile imalat sanayi aldı. İmalatı, yüzde 11,4 ile toptan ve perakende ticaret ve yüzde 8,6 ile inşaat sektörü izledi. Yıllık gayrisafi yurtiçi hasılada en düşük pay, hanehalklarının işverenler olarak faaliyetleri için gerçekleşti. Kişi başına gayrisafi yurtiçi hasıla, 2016 yılında cari fiyatlarla 32 bin 904 lira (10 bin 883 dolar) olarak hesaplandı. Hanehalkı ve hanehalkına hizmet eden kar amacı olmayan kuruluşların nihai tüketim harcamaları, 2016’da bir önceki yıl zincirlenmiş hacim endeksine göre yüzde 3,7 arttı. Hanehalkı harcamalarında en yüksek payı alan harcama grupları sırasıyla, yüzde 21,6 ile gıda ve alkolsüz içecekler, yüzde 15,73 ile ulaştırma ve yüzde 15,68 ile konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıtlar oldu.
İŞGÜCÜ ÖDEMELERİNDE YÜZDE 10.8 ARTIŞ
Bu yılın ikinci çeyreğinde iktisadi faaliyet kollarına göre cari fiyatlarla en yüksek büyüme hızı yüzde 27,4 ile “finans ve sigorta faaliyetleri” sektöründe kaydedildi. İmalat sanayisi sektörünün büyüme hızı yüzde 21,8, bilgi ve iletişim sektörünün ise yüzde 19,2 olarak belirlendi. Yerleşik hane halklarının ve hane halkına hizmet eden kar amacı olmayan kuruluşların nihai tüketim harcamaları, 2017 yılının ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre zincirleme hacim endeksi olarak yüzde 3,2 arttı. Mal ve hizmet ihracatı, 2017 yılının ikinci çeyreğinde 2016 yılının aynı dönemine göre zincirleme hacim endeksi olarak yüzde 10,5, ithalatı ise yüzde 2,3 arttı. İş gücü ödemeleri, söz konusu dönemde yüzde 10,8, net işletme artığı/karma gelir yüzde 22,5 artış kaydetti. İş gücü ödemelerinin payı, bu yıl ikinci çeyrekte cari fiyatlarla yüzde 38.1’den yüzde 36.2’ye yükseldi.
FABRİKA YATIRIMI AZALDI, İNŞAATLAR TAM GAZ
Türkiye ekonomisinde sabit sermaye yatırımları yüzde 9,5 artmasına karşın, üretim gücünün sürekliliğini yansıtan makine teçhizat yatırımlarında dört çeyrektir düşüş görüldü. Geçen yıl üçüncü çeyrekte yüzde 3,7 azalan, dördüncü çeyrekte de yüzde 0.7 gerileyen söz konusu yatırımlar, bu yılın ilk ve ikinci çeyreğinde sırasıyla yüzde 12 ve yüzde 8.6 sert düşüş kaydetti. Diğer taraftan, makine ve teçhizattaki azalış devlet eliyle yapılan yatırımlardaki azalışa işaret etti. İnşaat sektörü ise güçlü büyümesini sürdürdü. Sektör, son iki çeyrektir sırasıyla yüzde 14 ve yüzde 25 büyüme gösterdi. İnşaattaki büyüme çeyreklere göre incelendiğinde, en fazla artışın yüzde 25’lik oranla bu yıl ikinci çeyrekte geldiği görüldü. Söz konusu oranlar, 2015’de yüzde 7,9, 2016’da yüzde 2,6 olarak gerçekleşti. Böylelikle 112,4 milyar liralık değer oluşumu 140,1 milyar liraya yükseldi.
TEŞVİKLERİN KATKISI VAR, POZİTİF İVME DEVAM EDER
Kapital FX Araştırma Müdür Yardımcısı Enver Erkan, Türkiye ekonomisinin ikinci çeyrekte yüzde 5.3 olan beklentilerin biraz altında yüzde 5.1 büyüdüğünü söyledi. Enver, şunları söyledi: “Maliye politikalarının genişleyici olması, KGF’nin yatırımlara ve sektörlere pozitif etkisinin görülmesi, sektörel teşvik ve vergi indirimleri pozitif katkı yaptı. Bunun yanında Avrupa gibi önemli ihracat pazarlarımızdaki toparlanma dış talebi pozitif etkiledi. Bunun etkisini üretim ve ihracatta gördük.”
Alnus Yatırım Araştırma Uzmanı Vahap Taştan, takvim etkisinden arındırılmış büyümenin yüzde 6,5 olduğunu söyledi. Taştan, şu değerlendirmelerde bulundu: “Kamunun sağlık ve eğitim hizmetleri de dahil olmak üzere hizmetler sektörünün ekonomideki ağırlığı yüzde 50,2 düzeyinde. Sanayi sektörü içerisinde de en büyük pay imalat sektöründe ait.”
MORGAN STANLEY VE JP’DEN YUKARI REVİZE
ABD’li yatırım bankası Morgan Stanley, Türkiye için 2017 yılı büyüme beklentisini yüzde 4.3’e yükseltti. JP Morgan de büyüme beklentisini yüzde 4.6’dan yüzde 5.3’e yükseltti. 2018 yılı tahminin ise yüzde 3.1’de bıraktı.
TEŞVİKLER VE DESTEKLER YERİNDE
Maliye Bakanı Naci Ağbal, ekonomide büyüme performansını şu sözlerle değerlendirdi: “Hükümet olarak uygulamaya koyduğumuz teşvikler ve desteklerin ne kadar yerinde olduğu büyüme oranında kendisini gösterdi. Ekonomiye ilişkin öncü göstergeler yılın geri kalanında da büyümenin güçlü devam edeceği yönündedir. Özellikle üçüncü çeyrekte turizmdeki toparlanma, ihracattaki olumlu seyir ile baz etkisi ekonomik büyümeyi ivmelendirecektir. 2017 yılında OVP hedefimizin de üzerinde büyüyeceğimizi tahmin ediyoruz.”
YUKARI REVİZYONLAR BEKLİYORUZ
Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, büyüme rakamlarına ilişkin yaptığı değerlendirmede, büyümedeki artış kadar büyümedeki kompozisyonun da memnuniyet verici olduğunu söyledi. Türkiye’nin ihracata dayalı büyümeyi sürdürdüğünü söyleyen Zeybekci, “Yılın ilk çeyreğinde ülkemiz yüzde 5,1 büyüyerek güçlü ekonomik duruşunu devam ettirdi. İlk çeyrek büyüme rakamlarının açıkladığında olduğu gibi kredi derecelendirme kuruluşlarının ülkemiz ile ilgili beklentilerini bir kez daha yukarı yönlü revize etmelerini bekliyoruz.”
İÇ VE DIŞ TALEPLE DENGELİ SEYİRDE
Ekonomiden sorumlu Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek, iç ve dış talebin büyümeye pozitif katkı sağlamasıyla dengeli büyümenin ikinci çeyrekte de devam ettiğini belirtti. Şimşek, rakamları şöyle değerlendirdi: “Hem reel kesim güveni hem de tüketici güveni toparlandı. Kaynaklarını ve etkinliğini artırdığımız Hazine destekli Kredi Garanti Fonu kefalet sistemi ikinci çeyrekten itibaren ticari krediler kanalıyla ekonomik büyümeyi destekliyor. 2017 yılı üçüncü çeyreğine ilişkin öncü göstergeler de güçlü ekonomik büyümenin ivme kazanarak devam ettiğini gösteriyor. Türkiye son 15 yılda yaşanan tüm olumsuzluklara rağmen ortalama yüzde 5,7 oranında güçlü bir büyüme performansı sergiledi. Önümüzdeki dönemde bu performansı daha da artırmak ve ekonomimizin yapısal dönüşümünü hızlandırmak için kapsamlı reform gündemimizi kararlılıkla hayata geçireceğiz.”
ULUSLARARASI KURULUŞLARI ŞAŞIRTACAĞIZ
Kalkınma Bakanı Lütfi Elvan, Türkiye ekonomisinin büyüme başarısını ikinci çeyrekte de devam ettirdiğini söyledi. Elvan, şunları söyledi: “15 Temmuz hain darbe girişiminin üzerinden henüz bir yıl bile geçmeden yaşanan söz konusu artışlar, tedbirlerin zamanlamasının ve etkinliğinin ne kadar yerinde olduğunu ortaya koymuştur. Türkiye yüksek büyüme hızları ile gelişmekte olan ülkelerden ve OECD ülkelerinden pozitif yönde ayrışıyor. Önümüzdeki dönemde güçlü büyümenin sürdürülebilirliği açısından da olumlu bir gelişme. İçinde bulunduğumuz süreçte gerek iç gerekse dış koşulların iyileşmesi, Türkiye’nin gerçek potansiyelinin çok daha net bir şekilde ortaya çıkmasına imkan verecektir. Bu çerçevede, üçüncü çeyrekte de ilk iki çeyrekteki büyümeyi aşacak bir büyüme oranı ile uluslararası kuruluşları şaşırtmaya devam edeceğiz.”
