Devletin kilit çalışanlara maaş ödemesinden, bedelsiz arazi tahsisine kadar sanayicilere sağlanan teşvikler, emek yoğun yatırımları katladı. Süper desteklere karşın değeri 394 milyonluk sadece 2 büyük ölçekli yatırım teşvike bağlandı. Stratejikte ise sayı 5’e çıktı.
HAMİDE HANGÜL
Vergi muafiyetinden elektrik faturası desteğine, kilit çalışanlara maaş ödemesinden, yatırım ve işletme döneminde giderlerin devlet tarafından karşılanmasına kadar yatırımcılara sağlanan sayısız teşvikler, emek yoğun imalat ve hizmet tesislerini katlarken, büyük ölçekli yatırımlar sınıfta kaldı. Kıpırdayan stratejik yatırımlarda ise iki yıl önceki beş adet yatırım sayısı yakalandı. Değeri de 2,8 milyardan 4,3 milyar liraya yükseldi. Ekonomi Bakanlığı’nın, yatırım teşvik verilerinden yapılan belirlemelere göre, yılın ilk beş ayında sabit yatırım tutarı 41,8 milyar lira olan toplam 3 bin 43 adet yatırım teşvik belgesi düzenlendi.
İstihdama sağlanan desteklerin de etkisiyle taahhüt edilen çalışan sayısı, iki yıl öncesine göre yüzde 47,2 arttı. Böylelikle 59 bin 172’den 87 bin 124 kişiye ulaşıldı. Hizmetler 45 bin 783, imalat sanayii de 37 bin 198 çalışanla aslan payını aldı. Söz konusu dönemde belge sayısı da yüzde 59,4 arttı. İlk beş ayda gelen 41,8 milyarlık yatırımın 23,1 milyarı teşvikli bölgelere gitti. Böylelikle iki yıl öncesine göre 2 kat artış sağlandı. KDV istisnası, 10 yıl vergi indirimi, sigorta prim desteği, bedelsiz arazi tahsisi, gümrük vergisi muafiyeti gibi desteklerin de sağlandığı büyük yatırımlarda ise tablo biraz daha farklı.
Beş ayda gelen 41,8 milyarlık yatırımın sadece 394 milyonu büyük ölçekli oldu. İki yatırım teşvik aldı. Oysa, 2015 yılında 24,1 milyarlık 5 yatırım teşvike bağlanmıştı. 2016 yılında kesin bir düşüş sergileyen büyük ölçeklilerde tutar 914 milyon lirada kaldı. Taahhüt edilen istihdam sayısı da bin 695’ten 342’ye, bu yılın beş ayında ise 270’e düştü. Stratejik yatırımlarda ise kıpırdama dikkat çekiyor. Buna göre, değeri 4,3 milyar lira olan 5 yatırım teşvike bağlandı. İki yıl öncesinde, 5 belgeyle yatırım tutarı 2,8 milyar lira, geçen yıl da 2 yatırımla 3,4 milyar lira olmuştu. Böylelikle teşvike bağlanan belge sayısı 2015’i yakaladı.
TEŞVİKLER ‘SÜPER’
Proje bazlı yatırımlara “süper teşvik” için de başvurular alınmaya başlandı
İlk uygulamaları hayata geçmesi beklenen süper teşvikle, yüzde 100’e kadar vergi indirimi
Bedelsiz hazine arazisi, enerji bedelinin yüzde 50’sinin 10 yıl karşılanması
Gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, bina inşaat harcamaları için KDV iadesi
Yatırım tutarının 2 katına kadar vergi indirimi veya 10 yıl kurumlar vergisi istisnası
Yatırımcıya, projesi karşılığında sabit yatırım tutarı için kullandığı kredinin faizi veya kar payına denk gelen tutarı kadar hibe desteği
Devlet yatırımın yüzde 49’u ile sınırlı olmak üzere, 10 yıl içinde edindiği payı halka arz etmek veya satmak koşuluyla yatırıma ortak olabilecek. Başka bir ifadeyle, yatırıma sermaye koyabilecek
KDV indiriminde stratejik yatırım şartının kaldırılması. KDV iadesi için 500 milyonluk asgari yatırım şartının 50 milyon liraya indirilmesi
49 yıl bedelsiz yatırım yeri tahsisi ve öngörülen istihdamın 5 yıl sağlanması şartıyla, taşınmazın bedelsiz yatırımcıya devri
Kilit personel için brüt asgari ücretin üç katına kadar maaşın kamu tarafından ödenmesi.
ÜRETİME ‘REFORM’ PAKETİ
Geçen ay yasalaşan üretim reformuyla, sadece enerji değil doğalgaza da destek verilecek.
Sanayicilerin, 2015 yılında ödediği 344,2 milyon lira TRT payı kaldırılacak. Maliye Bakanlığı, şans ve talih oyunlarından kesilen bir payı TRT’ye kaynak aktaracak.
Fabrikaların hafta sonu çalışmak için belediyelerden izin alma zorunluluğu kaldırıldı. Hafta sonu tatili muafiyetinin sanayiciye yıllık katkısının 233 milyon lira olması bekleniyor.
Organize sanayi bölgeleri için yılda 360 milyon lira olan emlak vergisi payı kalkıyor. Sanayi sicili almış her sanayici emlak vergisinden de muaf.
Şehir içindeki sanayi sitelerinin taşınması durumunda, gerekirse Hazine arazileri de tahsis edilebilecek. Bakan Özlü, tahsis konusuna şöyle açıklık getiriyor: “Örneğin Malatya’da böyle bir durum söz konusu. Bir bölge var, sanayici taşınmak istiyor. Talip oldukları bir yer var, o yeri Milli Emlak ile görüşeceğiz, bir anlaşma sağlayıp, oraya taşıyacağız.”
Yurt dışına OSB kurma imkanı tanındı. Sanayi Bakanlığı, Bakanlar Kurulu’ndan yetki alarak, Türkiye’deki başarılı OSB’lerin yurt dışında da OSB kurmasına izin verilecek.
Büyük yatırımlar için sanayiciler tarafından yönetilecek ‘özel endüstri bölgelerinin’ kurulması ve yatırım adalarının oluşturulmasının önü açılacak.
Arazi şartları çok uygun olmayan bazı bölgelerde, deniz doldurma yoluyla endüstri bölgesi kurulmasının önü açılacak. Bu alanlardan biri Trabzon Arsin. Sahilde yaklaşık bin 500 dönümlük arazide endüstri bölgesi oluşturulması hedefleniyor.
OSB’lere, gayrimenkul yatırım ortaklığı şirketi kurma hakkı getirilecek. Bu sanayiciler satış değil, kiralama işlemi yapabilecek. Böylece mülk edinme, arsa ve sanayi parseli alma zorunluluğundan kurtulacak.
OSB’lerin doğalgaz ihtiyacı ve karayolları bağlantı sorunlarını çözmek için de düzeleme getirilecek. Üretime hazır sanayi alanları oluşturulacak.
Yapım işleri, sanayi iş birliği uygulamaları (SİP) kapsamına alınacak. Böylelikle, orta ve yüksek teknolojili yerli üretilen ürünlere yüzde 15 fiyat avantajı sağlanması zorunlu hale getirilecek.
ASLAN PAYI HİZMET VE İMALATIN
Ekonomi Bakanlığı verileri incelendiğinde, yılın ilk beş ayında gelen 41,8 milyarlık yatırımın en çok hizmetler ve imalata gittiği görüldü. Söz konusu tutarın 14,7 milyarı hizmetler, 37,2 milyar lirası imalat sanayine gitti. Hizmetlerde sabit yatırım tutarı, 2015’e göre yüzde 51,1, imalatta yüzde 72,2 artış kaydetti. Söz konu yılda hizmetler sektörüne yatırım 9,7 milyar lira, imalata 8 milyar lira olmuştu. Belge sayılarında da yükseliş görüldü. Hizmetlerde 14,6 milyarlık 748, imalatta 37,1 milyarlık bin 120 yatırım teşvike bağlandı.
MARDİN’E FABRİKA
Proje bazında desteklenen ‘süper’ yatırımlar da meyvelerini vermeye başladı. Buna göre, Mardin Mazıdağ’da 2,8 milyar lira tutarında ve 900 kişilik istihdam artışı öngören yatırım için de teşvik belgesi düzenlendi. Söz konusu yatırım, kimyasal gübre üretimi ve metal geri kazanımına yapılacak.
SANAYİCİ DİREKSİYONU YENİDEN DOĞU’DA
Batı illeri, düzenlenen teşvik belgelerinde ağırlığını korudu. İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya’nın da yer aldığı birinci bölgede, değeri 15,9 milyar lira olan 925 yatırım teşvike bağlandı. Bu bölgeyi, Adana, Aydın, Denizli, Kayseri’nin de bulunduğu ikinci bölge, 6,7 milyarlık yatırım ve 494 belgeyle takip etti. Gaziantep, Balıkesir, Uşak, Trabzon’un yer aldığı üçüncü bölge, 4,6 milyar tutarında yatırım ve 423 teşvik belgesiyle üçüncü sırada ağırlığını korudu. Dördüncü bölgede yatırımlar nispeten artış, beşinci bölgede ise küçük bir azalış yaşadı. Diyarbakır, Ağrı, Mardin, Bitlis’in de bulunduğu altıncı bölge yatırımda yüzde 122,5 artış kaydetti. Buna göre, 2016 yılında 1,08 milyarlık yatırım, bu yılın ilk beş ayında 2,4 milyar liraya yükseldi. Belge sayısı da 198’den 340’a çıktı.
