Hain darbe girişimini milletin azmi ile atlatan Türkiye, kredi derecelendirme kuruluşlarının önderliğindeki algı operasyonuna maruz kaldı. Fakat bu çabalar dövizini bozduran vatandaş, faizi düşüren bankalar, özel sektörün şartları zorlayan gayreti ve piyasayı canlandıran kamu ile sonuçsuz kaldı.
Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) mensuplarının gerçekleştirdiği 15 Temmuz hain darbe girişiminin üzerinden bir yıl geçti. Halkız azmi ile darbe girişimini atlatan Türkiye, sonraki günlerde özellikle ekonomi alanında da zor günler yaşamaya zorlandı. Fakat bu çabalar hükümetin piyasayı canlandıran adımları, vatandaşın ve özel sektörün özverili çabalarıyla sonuçsuz kaldı. 15 Temmuz Cuma akşamı saat 23.40’da 3.05’e kadar fırlayan dolar, darbe girişiminin önlenmesi ve Merkez Bankası’nın 7 maddelik tedbir paketini de devreye almasıyla yeni haftaya 3 liranın altında başladı. Pazartesi gece 02.00’da 2.96 lira olan kur, açılışı 2.93 liradan yaptı. Öğle saatlerinde dolar, alım gelmesiyle hafif yükselişe geçerek 2.9663’te tutunmaya çalıştı. Darbe girişiminin ardından başlayan ‘dolar bozdur’ kampanyasına büyük destek veren vatandaşlar ilk 5 gün 7 milyar dolar, 10 gün sonunda ise 12 milyar dolar satarak vatanına olduğu gibi parasına da sahip çıktı. Fakat kredi derecelendirme kuruluşlarının not hamleleri ve Türk Lirası üzerinde oynanan operasyonlar nedeniyle 11 Ocak 2017’de 3,95’i gören dolar, aradan geçen altı ayın sonunda, bu haftayı 3,53’ten kapattı. 2017’ye 75 bin seviyesinden başlayan Borsa İstanbul ise rekorlar kırarak 105 bine dayandı.
Başbakan Binali Yıldırım, 19 Temmuz 2016’da gerçekleştirilen Bakanlar Kurulu toplantısı sonrası, ekonomik göstergelerde yaşanan değişimin, normal günlerdeki değişimden farklı olmadığını, borsada kurda faizlerde yaşanan değişimin normal sınırlarda olduğunu söyledi. Finans sisteminin sorunsuz çalıştığını vurgu yapan Yıldırım, şu değerlendirmelerde bulundu: “Pazartesi günü ekonominin alt üst olacağı şeklinde propaganda yaptılar. Bugün itibarıyla finansal sistemimiz tıkır tıkır çalışıyor. Bu da şu demektir, bu darbe demokrasinin, milli iradenin temsilcisi siyasi otorite tarafından bastırılmış, hayat normale dönmüştür, piyasanın verdiği mesaj budur.”
MERKEZ’DEN 7 MADDELİK TEDBİR
Merkez bankası hain darbe girişiminin ardından piyasayı 7 maddelik tedbiri ile dizginledi.
1) Merkez Bankası tarafından bankalara gerekli likiditenin limitsiz olarak sağlanması.
2) Bankalara sağlanan gün içi likidite imkânı komisyon oranının sıfır olarak uygulanması.
3) Türk lirası likidite sağlamak amacıyla, ihtiyaç duyulması halinde, bankalar tarafından limitsiz tutarda teminat döviz deposu getirilebilmesine imkân tanınması.
4) Bankaların döviz deposu almak üzere de kullanabilecekleri yaklaşık 50 milyar dolar seviyesindeki mevcut limitleri gerektiğinde artırılabilecek ve kullanım şartlarında (teminat ve maliyet) iyileştirmeye gidilebilmesi
5) Merkez Bankası nezdindeki tüm piyasalar ve sistemler (Elektronik Fon Transfer ve Elektronik Menkul Kıymet Transfer) işlemler tamamlanıncaya kadar açık tutulması.
6) Piyasa derinliği ve fiyat oluşumlarının yakından takip edilmesi.
7) Gerekli görülmesi halinde, finansal istikrarı korumaya yönelik ihtiyaç duyulacak tüm önlemlerin alınması.
1 YILLIK NOT HİKAYESİ
27 Şubat 2016: Fitch, Türkiye’nin BBB- kredi notu ve durağan görünümünü teyit etti.
9 Nisan: Moody’s, Türkiye’nin ‘yatırım yapılabilir’ kredi notunu ve ‘negatif’ not görünümünü değiştirmedi.
6 Mayıs: S&P, Türkiye’nin ‘BB+’ olan kredi notunu teyit etti, not görünümünü ise ‘durağan’a yükseltti.
20 Temmuz: S&P, Türkiye’nin kredi notunu BB+’dan BB’ye, görünümünü ise ‘durağan’dan ‘negatif’e indirdi.
25 Temmuz: Türkiye’nin kredi notunu ve not görünümünü ‘negatif’ izlemeye alan kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s, 90 gün izleme kararı aldı.
19 Ağustos: Fitch, Türkiye’nin kredi notunu ‘BBB-’ ile ‘yatırım yapılabilir’ olarak teyit etti. ‘Durağan’ olan not görünümünü ise negatife çevirdi.
24 Eylül: Moody’s Türkiye’nin kredi notunu yatırım yapılabilir seviyenin altına indirdi, görünümünün ise durağan olduğunu kaydetti.
27 Ocak 2017: 20 Aralık 2016’da bu yılki takvimini açıklayan Fitch, Türkiye’nin notunu yatırım yapılabilir seviyesinin altına indirdi. S&P ise görünümü sürpriz şekilde ‘durağan’dan ‘negatif’e çevirdi.
18 Mart: Moody’s Türkiye’nin görünümünü durağandan negatife indirdi. Yapılan yazılı açıklamada, Türkiye’nin “Ba1” seviyesindeki kredi notunun korunduğu bildirildi.
21 Mart: Moody’s, 14 Türk bankasının uzun vadeli borç ve mevduat notlarını değiştirmezken, bu bankaların not görünümlerini ‘durağan’dan ‘negatif’e çekti.
BANKALAR FAİZLERİ DÜŞÜRDÜ
15 Temmuz hain darbe girişimi sonrasında piyasayı canlandırmak amacıyla pek çok hamle yapıldı. Bunlardan biri de bankaların tüketici kredi faizlerini aşağı çekmesiydi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın çağrısı üzerine harekete geçen bankalar, imkanlarını seferber etti. Konut kredilerinde faiz oranlarını 30 puan indirerek aylık 0,89’a kadar düşüren bankalar, 15 Temmuz gecesi olduğu gibi sonrasında da üzerlerine düşen görevi yerine getirdi. Sadece bankalar değil özel sektör de bu zorlu sürece katkı verdi. Bu kapsamda ekonomiyi ve konut piyasasını canlı tutmak için konut satışlarında kredi oranlarını yüzde 0,79’a kadar düşürdü. Bu kapsamda “Güçlü Türkiye İçin Birlik Vakti” söylemiyle ülke genelinde birçok firma ve projeyi kapsayan kampanya 1 Şubat itibariyle başladı. Kampanyada yüzde 5 peşinat ile 10 yıl için 0.45 vade ve 20 yıl için 0.79 vade ile ev sahibi olmak mümkün hale geldi.
ARTAN İŞSİZLİĞE SEFERBERLİK ÇÖZÜMÜ
7 Şubat 2017’de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımıyla gerçekleştirilen Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Ekonomi Şurası, giderek büyüyen işsizlik sorununa çare olması adına istihdam seferberliğinin de başladığı gün oldu. Seferberlikle iş sahibi olması planlanan 1,5 milyon çalışan için 1 yılda 12 milyar liralık kaynağı hükümet karşılıyor. Çalışmalar bunlarla sınırlı değil. Mesleki eğitim programı için istihdam alanı oluşturulurken, bütün bunlarla en az 2 milyon vatandaşa yeni iş imkanı açılması hedeflendi. 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında yükselen işsizlik Ocak ayında yüzde 13’ü buldu. Fakat seferberliğin başlaması ile düşüşe geçen bu rakam Mart ayı itibariyle yüzde 11,7’ye geriledi. 2016’da 137 bin net istihdam artışı sağlanırken bu rakam 2017’de 1 milyon 100 bine ulaştı.
İLK ÇEYREKTEKİ BÜYÜME TÜM DÜNYAYI ŞAŞIRTTI
2016’nın ilk çeyreğinde yüzde 4,8, ikinci çeyreğinde yüzde 3,1 büyüyen Türkiye ekonomisi, 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında üçüncü çeyrekte yüzde 1,8 küçüldü. Darbenin etkilerini üzerinden atmasıyla büyümede ivme kazanan Türkiye, geçtiğimiz yılın son çeyreğinde yüzde 3,5 büyüdü ve yılı yüzde 2,9 ile kapattı. 2017’ye ise üretim alanında hayata geçirilen reformlarla giren Türkiye, büyüme rakamlarıyla tüm dünyayı şaşırttı. Türkiye’nin bu yılın ilk çeyreğini yüzde 5’lik büyüme ile kapatması uluslararası kurumların da bakış ve tahminlerini değiştirdi. Türkiye’nin bu yıla ait ilk çeyrek verilerinin açıklanmasından önce 2017’de yüzde 2,3 büyümesini tahmin eden Fitch Ratings bu rakamı yüzde 4,7’ye yükseltti. Moody’s yüzde 2,2’lik öngörüsünü yüzde 2,6’ya çıkarırken, Dünya Bankası tahminini yüzde 3’ten yüzde 3,5’e, Morgan Stanley ise yüzde 2,3’ten yüzde 3,3’e çıkardı. Aradan geçen bir yıllık süreçte Türkiye ekonomisinin ve milletinin gösterdiği destansı direnç, taraflı tarafsız tüm kurumların da saygısını kazandı.
