Görüşler

Abdulbaki Değer yazdı: Vaatlerini yerine getiremeyen Tevhid-i Tedrisat tartışılmalı

Abdulbaki Değer yazdı: Vaatlerini yerine getiremeyen Tevhid-i Tedrisat tartışılmalı

Özgür Eğitim-Sen Genel Başkanı Abdulbaki Değer, Tevhid-i Tedrisât Kanunu için “94 yıllık bir düzenlemenin uygulamada neyi gerçekleştirdiği muhasebe edilmeli” diyor.

Cumhuriyet’in ideolojik rengini belirginleştiren kanunların kabul edilmesinin üzerinden 94 yıl geçti. 3 Mart 1924 tarihinde kabul edilen 429 sayılı kanunla Şer’iye ve Evkaf Vekâleti ile Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Vekâleti kaldırıldı, 430 sayılı kanunla eğitim ve öğretimi birleştiren Tevhid-i Tedrisât Kanunu kabul edildi, 431 sayılı kanunla da Halifelik kaldırılarak Osmanlı Hanedanı yurtdışına çıkarıldı. Kanunların içeriklerinden de anlaşılacağı üzere ‘laikleşme’ serencamımızın köşe taşlarını teşkil eden bu kanunlardan 430 Sayılı Tevhid-i Tedrisât Kanunu ayrıca mevcut Anayasa’nın “İnkılap Kanunlarının Korunması” ile ilgili 174’üncü maddesinde de ilk zikredilen kanun olarak kayda geçirilmiş. Eğitimin, devlet sistematiğinde nasıl konumlandırıldığını belirleyen Tevhid-i Tedrisât Kanunu, Saruhan Mebusu Vâsıf Bey (Çınar) ve arkadaşlarının Meclis’e sundukları “genel eğitim siyasetinde, milletin düşünce ve duygu bakımından birliğini öğretim birliği ile sağlamak, bütün eğitim kurumlarının Maarif Vekâleti’ne bağlamak ve böylece bütün eğitim yuvalarında, Cumhuriyetin irfan siyaseti, ortak bir eğitim yolu izlemek” amacı ve pratikteki işlevi ile konuşulması, tartışılması gereken bir düzenleme. Kamusal hoşnutsuzluğumuzun değişmeyen mevzularından eğitimin, eleştirilme ve tartışılma sürecinde mevzu bahis edilmeyen Tevhid-i Tedrisât, açık ki sistemi belirleyen niteliği ve devlet-toplum ilişkisindeki konumu nedeniyle tartışılmak durumundadır. 94 yıllık bir düzenlemenin uygulamada neyi gerçekleştirdiği ayrıca muhasebe edilmelidir.

''Günümüz dünyası Şapka Kanunu’nu nasıl uygulama imkânı olmayan ‘toplumsal mühendislik’ enkazına dönüştürdüyse Tevhid-i Tedrisât’ı da siyasal fosile çevirdi.''

Günümüz dünyasının ahvali ve tarihsel tecrübe, 174’üncü maddede mevcudiyeti devam eden Şapka Kanunu’nu nasıl uygulama imkânı olmayan ‘toplumsal mühendislik’ enkazına dönüştürdüyse Tevhid-i Tedrisât’ı da sosyo-kültürel yapıyı taşıyamayan siyasal fosile çevirdi. Siyasi tarihimizin önemli sorun alanlarından birisi olan yabancı okulları ve azınlık okullarını Maarif Vekaleti’ne bağlayan kanun, esas işlevini “medrese ve modern okul mahreçli ikiliği ortadan kaldırmak” gerekçesi ile fiilen medreseleri tasfiye ettiğinde gösterdi. Burada eğitim tekelini şüphesiz Weber’in ‘meşru güç kullanma tekeli’ ile birlikte modern devletin temel unsurları olduğunun altını da çizelim. Dolayısıyla Cumhuriyet’in bidayetinde ‘makbul vatandaşı’ üretmekle yükümlü kıldığımız düzeneklerden birisi olan eğitim sisteminin, Mustafa Gündüz’ün ifadesiyle, ‘soft power’ı Tevhid-i Tedrisât; sosyal, siyasal, ekonomik ve düşünsel anlamda yaşanan köklü dönüşümler hem de bugüne kadarki performansı üzerinden irdelenmeyi hak ediyor. Eğitim sistemimize anlam ve istikamet tayin eden bu düzenlemenin önce performansına ardından günümüz dünyasında ne anlam ifade ettiğine bakalım.

Modern eğitim tarihimiz üzerine çalışan Benjamin C. Fortna’nın da tarihsel gerçekliğe uygun bulmadığı farklı eğitim mahreçli ‘modern-dindar ikiliği’ iddiasının bir klişe olduğunu bugünkü sosyolojik gerçekliğimiz zaten teyit ediyor. Daha önce farklı eğitim anlayışlarına bağlanan toplumsal ikilik, toplumu muhayyel bir kurgunun balmumuna indirgeyen tüm düzenlemelere ve uygulamalara rağmen giderilemedi. Doğrudan bu amaç üzerinden yürürlüğe sokulan Tevhid-i Tedrisât, bırakın bu amacı gerçekleştirmeyi söz konusu ikiliği daha da derinleştirdi, radikalleştirdi. Dolayısıyla resmi bir hakikat düzeninin birbirini bütünleyen parçaları üzerinden sistematik tasfiyeye uğratılan, gayrı meşru ilan edilip görünmez kılınan unsurlar; “hayali cemaat”in mutlu bileşeni yapılamadıkları gibi Huntington’un tanımlamasıyla ‘yırtık ülke’nin düşman kardeşlerine dönüşmesine de engel olunamadı. Tevhid-i Tedrisât üzerinden parçalanmanın aşılacağı, muhayyel kaynaşmış kitlenin gerçekleştirileceği vaadi çöktü, Kanun gidermek istediği gideremediği gibi onlar için can suyu oldu.

''Eğitim sistemizin sorunlarını keşfedilmemiş araçlarla çözeceğimizi ummak yerine Tevhid- Tedrisât
gibi düzenlemelere mesafe koyabilirsek çözüm şansımız olacak.''

İkincisi, Tevhid-i Tedrisât’ın yaslandığı ideolojik-politik tutum, beslendiği düşünsel-felsefi anlayış ve devlet-toplum ilişkisindeki tarz üzerinden ele alma mecburiyetimiz var. Zira bu düzenleme, bilindiği üzere, katı ulus devlet formasyonunun, pozitivizmin, iki yüz yılı aşan süredir devam edegelen siyasal, ekonomik ve kültürel gerilemenin ve kayıpların geriliminde hırpalanan ‘yaralı bilinç’in etkisinde hayat buldu. Günümüz dünyası post-pozitivist anlayışların etkin olduğu, siyasal mühendislik uygulamalarının tahripkâr sonuçlarının görüldüğü ve resmi bir hakikat düzeni üzerinden monist uygulamaların karşılıksız kaldığı bir dünya. Çoğulculuk, farklılık, müzakere, katılım gibi talepler özgüvenle dile geldiği gibi siyaset felsefesi bu taleplerin nasıl karşılık bulacağıyla meşgul. Dolayısıyla zamanın ruhuna karşılık verecek düzenlemelere ihtiyaç var. Bu ihtiyaç sosyal, siyasal, kültürel alanda hissedildiği gibi eğitim alanında da hissediliyor. Tevhid-i Tedrisât üzerinden zorunlu eğitim formuyla 94 yıldır sündürülen şey sadece teknik bir düzenleme olarak ele alınmamalı. Toplumu tarih-kültür müktesebatından ve inanç evreninden kopartıp akreditasyonu sağlanmış bilgi ve bilgi kanalları üzerinden formatlama düzenlemesi yapan Tevhid-i Tedrisât’ı kurcalamak durumundayız.

Bu kurcalama, mevzunun aynı zamanda iktidar-bilgi problematiği başta olmak üzere modern devletin bilgi tekelinin ne anlama geldiği, belge-sertifika ve diploma tekelinin meslek ve statü dağılımını dolayısıyla toplumsal hiyerarşiyi nasıl şekillendirdiği, hangi bilgi ve bilgi kaynağını, hangi aktarım formlarını işlevsiz dolayısıyla da geçersiz ve meşruiyetsiz kıldığı gibi bir dizi esaslı konuyu içeriyor. Meselenin teknik bir düzenleme, amacın da kollektif bir yanılsama olduğu anlaşılan klişelerin giderilmesi olmadığı açık. Mesele devletin topluma öncelenmesi ve devlet-toplum ilişkisinin devletin belirleyiciliğine emanet edilerek ele alınması. Bunun siyasal ve tarihsel sakıncalarının neler olduğuna ilişkin hafızamız yeterli veriye sahip. Modernleşme pratiğimizde halkın kâh yeniden formatlanacak teknik bir dolguya, kâh hümanist iyimserlikle yola getirilecek, geçmişin tortularından ve prangalarından azade edilecek gelenek/din tutsağına indirgenmesi kabul edilemez.

Marcel Proust “Gerçek bir keşif yolculuğu yeni manzaralar peşinde koşmaya değil, yeni bakışlar kazanmaya dayanır” der. Sosyo-politik hayatımızın ve eğitim sistemizin sorunlarını dünyada henüz keşfedilmemiş düşünce ve araçlarla çözeceğimizi ummak yerine Tevhid- Tedrisât gibi düzenlemelere ve bunların yol verdiği hiyerarşik ilişkiye mesafe koyabilirsek, bunlara şüpheyle yaklaşabilirsek çözüm bulma şansımız da olacak. Aksi takdirde geçmişteki düzenlemeleri sündürerek bugünü ve yarını ifsad etmeye devam ediyor olacağız.

 

YORUMLAR
YORUM YAZ
UYARI: Hakaret, küfür, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış, Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır. (!) işaretine tıklayarak yorumla ilgili şikayetinizi editöre bildirebilirsiniz.
Bunlar da İlginizi Çekebilir