90. Oscar Ödülleri’nde Türkiye’nin ‘Yabancı Dilde En İyi Film Ödülü’ adayı ‘Ayla’, Kore Savaşı’nda ailesini kaybeden bir kız çocuğuyla Türk askerinin baba-kız ekseninde yaşanan gerçek hikâyesini anlatıyor. Görüntü kalitesiyle dikkat çeken yapım Amerikan film ölçütlerinden fazlaca beslenirken ajitasyondan uzak duruyor.
ERKUT TEZERDİ / İSTANBUL
Yıl 1950 ve Kore Savaşı başlar... Kuzey ile Güney arasında gerçekleşen bu savaşta Türkiye askeri yardımda bulunmaya karar verir. Kuzeyli askerlerin köyünü basıp ailesini katletmesi sonucu öksüz kalan beş yaşındaki bir kız çocuğu, Türk astsubay Süleyman Dilbirliği tarafından ormanda bulunur. Dilbirliği, çocuğu savaş alanından kurtarır, ona ‘Ayla’ ismini verir; babayla kızın naif hikâyesi başlar... 90. Oscar Ödülleri’nde Türkiye’nin ‘Yabancı Dilde En İyi Film Ödülü’ adayı ‘Ayla’nın hem gerçek hem de filmdeki öyküsü böyle.
Filmde çok iyi oyuncularla çalışılmış, başarılı yönetmenlik, akıcı ve tutarlı senaryoyla kaliteli bir görüntü yönetmenliği var. ‘Ayla’ tüm bunları içeren harika bir yapım. Ancak Amerikan film yapısına biraz fazla yakın ve milliyetçi değerlerin dozajı da kaçmış. Peki filmin en büyük artısı nedir? Cevap: Ajitasyona uzak durması! Bazı izleyiciler filmin sonlarında gözyaşı dökse de ‘Ayla’ aslında ağlatan bir film değil. Bu iyi. Çünkü Oscar jürisi ağlatan filmleri pek sevmez. ‘Ayla’ istenilse izleyiciyi gözyaşlarına boğardı ama bunun dönüşü en fazla ticari olurdu.
Bu durum, son beş yılın ‘Yabancı Dilde En İyi Film Ödülü’nü kazanmış yapımlara baktığımızda daha net anlaşılıyor. ‘Forushande’, ‘Son of Saul’, ‘Ida’, ‘La grande bellezza’, ‘Amour’; bunların hiçbiri izleyiciyi gözyaşlarına boğmuyor. Akademi jürisi mevzu ‘yabancı dilde film’ oldu mu duygu sömürüsü yapan, kültürleri aşağılayan ve mesajıyla karşıtlıkları olmayan yapımları onaylamıyor, hatta ilk beş listesine dahi almıyor.
‘Ayla’nın teması ve karşılığı doğru yerleştirilmiş mi? Evet! Tema sevgi. Karşıtlık sevgi-nefret. Korelilerin savaşma nedeni nefret yani hümanizmin tam zıttı! Bu da çatışmalarla ortaya çıkan “Benim gibi düşünmüyorsan ölmelisin” mesajıyla anlaşılıyor. ‘Ayla’ karakterinin babası kabul ettiği Dilbirliği ile arasında yaşananlar sevgiyle ışıldayınca filmin mesajı da haliyle kendiliğinden beliriyor: “Dil, din, ırk fark etmez, sevmeyi bilin.”
‘Ayla’ Oscar için birçok açıdan şanslı ancak yine son beş senenin yabancı dilde ödül kazanmış filmleri göz önüne alındığında bazı sorunlar beraberinde geliyor. Bunun en başında sanatsal içerik meselesi var. İkincisi Akademi’de önemli ölçüde fikir değişikliği olduğu görülüyor. 2010’da ‘En İyi Film’ dahil 6 dalda Oscar Ödülü kazanan ‘The Hurt Locker’, ödül kazanan son savaş içerikli filmdi. Geçen yıl ise popüler sinemadan tamamen uzak duran ‘Moonlight’ ‘En İyi Film’ seçildi. ‘Ayla’ genel olarak değerlendirildiğinde popüler sinema ürünü.
‘Ayla’nın oyuncu kadrosunda İsmail Hacıoğlu ile Çetin Tekindor (Süleyman Dilbirliği), Ali Atay (Ali), Murat Yıldırım (Üsteğmen Mesut), Taner Birsel (Fuat Binbaşı), Kim Seol ile Lee Kyung-Jin (Ayla) yer alıyor.
AFİŞİ YENİDEN TASARLAMAK LAZIM
Amerika milliyetçi filmleri sever ama bunların tamamı kendi ulusalcı kimliğini yansıtan yapımlardır. Vietnam’ı anlatan filmlerde her daim kendileri kazanmış gibi gösterilir, Irak Savaşı’nı konu edinen yapımlarda zannedersiniz ki Irak halkı Amerika topraklarını işgal eder. Bunlara bir de bilimkurgular eklenir. Uzaylılar New York’a saldırır lakin Amerikan bayrağı her daim göklerde dalgalanır. Varyasyonlar elbette uzatılabilir... ‘Ayla’da savaş nasıl anlatılıyor veya milliyetçilik nasıl işlenmiş? Savaşa “kötüdür” diyor ve milliyetçilikten hiç ödün vermiyor. Milliyetçilikle savaş olgusunun daha iyi yansıtılması, yumuşatılması için iyi bir reklam şart. Öncelikle filmin afişinden başlamak lazım. Afişte tüm başrol oyuncuları yer alıyor ve renkler koyu tonlarda kullanılmış. Sadece Ayla karakteriyle üniformasız Süleyman karakterinin açık tonlarda ve yüzleri seçili halde olması gerekirdi. Madem sevgi anlatılıyor o halde kasvetten kurtulmak, sempatik görünmek, baba-kız sevgisini daha da odağa almak şart ki her şeyden önce akıllara böyle yerleşsin.
BAŞKA NELER İZLEYECEĞİZ?
* Tank sürmedim patates soydum / Karar'ın puanı - 6,5/10
Bir kışlada yolları kesişen askerlerin anlatıldığı ‘Bölük’, herkesin bildiği klasik askerlik öykülerini mizahi bir dille aktarıyor. Filmin başarısı doğal anlatıma sahip oluşundan kaynaklanıyor.
Askerde patates soyan, normal yaşama dönünce “Tank sürdüm” diyebilir. “Taburu kurtardım” diyen çöp toplama cezası almış olabilir... Bir yerden sonra hangisinin gerçek veya beyaz yalan olduğunu bilmek zordur. ‘Bölük’ filmi de işte bu hikâyeleri anlatıyor. 90’lı yılların ortasında acemi birliğinden sonra bir kışlada yolları kesişen askerlerin günlük yaşamının aktarıldığı film, doğal bir yapıya sahip ve yer yer skeç tadında.
Filmdeki karakterlerin kimi sevgilisinden, eşinden ayrı, kimi orayı sevdiği için gelmiş. Buluşma noktaları bahçe, yatakhane... ‘Torun’ şakaları, bazukayla abartılı fotoğraf çekimleri, işten kaytarmaya çalışılan anlar ve askerde erlerin birbirine söylediği yalanlar ‘Bölük’ filminde mizahın zirveye çıktığı anlar. Abartılı askerlik anılarının bitmeyeceğini kanıtlar nitelikteki film ailece izlenebilir.
* Gerçekçi bir bakış açısı var
Yönetmen ve senaristliğini Aytaç Ağırlar’ın üstlendiği ‘Bölük’, “İzle geç” mantığıyla beyazperdeye taşınmış; filmin düşündürücü bir sekansı, sulu komedi ya da ciddi bir mesajı yok. Finalinde dramatik etkinin yükselişe geçtiği filmde Ağırlar, özellikle Erdal, Murat, Mülayim karakterlerine odaklanıyor. Oyuncu kadrosunda Kaan Yıldırım, Hakan Kurtaş, Alina Boz, Aykut Akdere, Selim Akgül yer alıyor. ‘Bölük’, askerlikle ilgili yapımların arttığı dönemde konuyla bambaşka bir açıdan bakıyor.
