Malcolm X’ ve 25. Saat gibi kilometre taşı olan yapımlara imza atan Spike Lee’nin yönettiği ‘BlacKKKlansman’da, 1970’li yıllarda ırkçı Ku Klux Klan örgütüne sızan biri Afroamerikan diğeri Yahudi iki polisin ırkçılıkla mücadelesi anlatılıyor. Romandan uyarlanan ve gerçek olaylara dayanan filmde, ajitasyon kolaylığına kaçmadan çarpıcı mesajlar veriliyor. Oscar’a göz kırpan yapımda akıcı anlatım da dikkat çekiyor.
ERKUT TEZERDİ/İSTANBUL
Hem siyahilerin hem de Yahudilerin ırkçılık hastalığından neler çektiklerini tarih kaynakları genişçe aktarıyor. Dövüldüler, tecavüze uğradılar, asıldılar, işkence gördüler, fırınlarda yakıldılar; işsiz bırakıldılar, beyazlarla veya aynı inançtan olmayan kişilerle tuvaletleri ortak kullanmalarına bile izin verilmedi, yaşadıkları bölgelerden sürgün edildiler. Gerek Avrupa gerekse de ABD sinemasında ırkçılık veya faşizm temasını işleyen onlarca iyi örnek bulunuyor. “Gerçek kurgudan ilginçtir” misali bu yapımların birçoğunda yaşanmış olaylar işleniyor. Temel alınan konular arasında Nazilerin antisemitizm eylemleriyle siyahilere yapılan zulüm yer alıyor. ‘BlacKkKlansman’ Türkiye’de vizyona giren adıyla ‘Karanlıkla Karşı Karşıya’, siyahi nefretini merkezine alırken Yahudi düşmanlığını da es geçmiyor.
Daha önce ‘Malcolm X’ ile ‘25. Saat’ gibi kültleşen yapımlara imza atan Spike Lee’nin yönettiği ‘BlacKkKlansman’, 2018’in son çeyreğinde olduğumuz şu günlerde vizyona giren en iyi yapımların başında geliyor. 71. Cannes Film Festivali’nde Büyük Jüri Ödülü’nü kazanan film, 24 Şubat 2019’da düzenlenecek Oscar Ödülleri’ne ‘En İyi Film’, ‘En İyi Yönetmen’ ile ‘En İyi Uyarlama Senaryo’ kategorilerine damgasını vurabilir.
Konusu 70’li yılların başında geçen ‘BlacKkKlansman’, Amerikan toplumunun geçmişten günümüze ırkçılığa karşı nasıl kayıtsız kaldığını, dahası ırklara karşı uygulanan şiddeti meşrulaştırdığını kurgu ile gerçek görüntüleri iç içe geçirerek anlatıyor. Filmde siyahi polis memuru Ron Stallworth zekâsını kullanıyor, siyahlara nefret kusan Ku Klux Klan örgütüne sızıyor; örgütün tepe isimleriyle telefonla görüşerek kendisinin beyaz olduğuna ve siyahlardan nefret ettiğine inandırıyor. Beyaz ve Yahudi polis arkadaşı Flip Zimmerman ise yüz yüze görüşülmesi gereken durumlarda Stallworth’un kimliğine bürünerek örgütün foyasını meydana çıkarıyor. İkili adeta tek beyin oluyor. Irkçılığa karşı siyahi ve Yahudi ittifakı gerçekleştiriliyor.
Ajitasyondan uzak duran filmde mizahın dozu öyle iyi ayarlanmış ki, “Yaşanan durum başka türlü anlatılamazdı” dedirtiyor. Yapımın alkış gerektiren yönleri arasında ustaca düşünülen sahne planlaması ve akıcı anlatımı sıralanıyor. Ancak filmin karakter yapılandırması biraz sorunlu! 135 dakika boyunca her iki başrolün geçmişleri, beğenileri ve motivasyonuna dair ayrıntılar aktarılmıyor, yalnızca birkaç diyalogla geçiştiriliyor, bu da yeterli gelmiyor. Diğer kişiler de stereotip/basmakalıp olarak beyazperdeye taşınıyor. Ana karakterlerin amaca yönelik hedefleri, yani örgütün ipliğini pazara çıkarma girişimleri şartlanma/görev gibi yansıtılıyor. Ayrıca filmin “Irkçılığa karşı tek yürek” mesajı özellikle ilk yarıda hümanizmden ayrılıyor, siyahi milliyetçilikle bütünleşerek “Üstün taraf kazanır”a dönüşüyor. Bu kısımlar kurgu aşamasında makaslansaydı filmin süresi rahatlıkla iki saate inerdi.
Son olarak didaktik anlatımın abartılmasına ve finalde ABD’de geçen yıl bir otomobilin ırkçılık karşıtlarının arasına daldığı facianın gösterilmesine ne gerek vardı? Kaba tabirle kör göze parmak sokmak filmin dinamiklerine zarar veriyor. Böylece ‘BlacKkKlansman’ başyapıt olmayı kaçırıyor. Fakat tüm bunlara rağmen Oscar jürisinin filmi görmezden gelmeyeceğini düşünüyorum.
