Türk bilim adamları dünyada ilk kez terör saldırıları sonrası 'sağlık hizmeti'ni bilimsel bir çalışmayla inceledi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi’de görevli uzman doktorlar tarafından yapılan araştırma halk sağlığı alanında dünyanın en saygın dergilerinden 'Public Health'te yayınlandı. Araştırmaya göre yaralıların travma merkezleri arasında uygunsuz sevk edilmesi kaynak israfına neden oluyor.
Genel Cerrahi Uzmanı Yrd. Doç Dr. Sebahattin Çelik’in öncülük ettiği araştırmada, 2015-2016 yılları arasında yaşanan Ankara gar saldırısı, Mardin emniyet müdürlüğü saldırısı, Gaziantep canlı bomba saldırısı gibi kanlı terör eylemleri merkeze alınarak incelendi. Saldırılarda yaralananlara verilen sağlık hizmetinin incelendiği araştırmaya Van yüzüncü yıl Üniversitesi, Diyarbakır Dicle Üniversitesi, Ankara GATA ve Van Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nden uzmanlar da katıldı.
KARAR'da yer alan haberdeki araştırmada "Bombalama, canlı bomba ve uzun namlulu silahlar ile yaralanma olaylarında travma sonrası yaralılara nasıl müdahale edilmektedir?" "Yaralıların ne kadarı yaşamakta ne kadarı ölmektedir?" Ölümleri azaltmak için acil hizmetler yeterli midir?" "Yaralılar hastanelere hangi araçlar ile nasıl taşınmaktadır?" "Ambulanslar faydalı mıdır?" Hastaneler arası sevklerin faydası oluyor mu?" gibi sorulara cevap arandı.
Araştırmaya göre bu tür saldırılarda yaralanmalar, %52.3 uzun namlulu ve diğer ateşli silahlar, %44.4 bombalama ve şarapnel ile gerçekleşmekte. Bu tür terör saldırılarında yaklaşık %56 oranında sivil yaralanırken, %44 oranında ise güvenlik güçleri (asker, polis) yaralanmaktadır. Sivil yaralanmaların yaklaşık %20’sini ise çocuklar oluşturmakta. Yaralıların taşınmasında en sık (%85.6) 112 ambulansları kullanılmakta. Daha sonra ise %8.2 oranında helikopterler, %6.2 oranında ise şahsi araçlarla yaralılar taşınmaktadır.
TRAVMA MERKEZLERİ SEVKLER UYGUNSUZ YAPILIYOR
Araştırmanın çarpıcı sonuçlarından biri, ambulans, helikopter ve şahsi araçla hastaneye sevk edilenler arasında ölüm oranları ve hayat kurtarma açısından herhangi bir fark gözlenememiş olması. Yani, herhangi bir yaralının ambulans ile ya da oradan geçen bir araçla hastaneye taşınmasının ölüm oranları üzerinde bir etkisi olmamaktadır. Olay sonrası, birinci aşama bir travma merkezine geldikten sonra neredeyse hastaların çoğu başka bir birinci aşama merkeze sevk edilmektedir. Bu sevklerin hastanın sağ kalması üzerinde bir etkisi olmamaktadır. Araştırma, hastaneler arası yapılan sevklerin, (overtriaj) ve kısmen de olayın paniği nedeniyle hastane kaynaklarının israfına neden olduğunu düşündürmektedir.
Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı vb. kurumlar ile politika yapıcıların yakından ilgilendiren bu gözlemin “sağlık hizmetleri” açısından bir fotoğrafını çeken araştırma, hastaneler arası sevkte triaj kriterlerinin gözden geçirilmesi gerektiğini gözler önüne serdi.
Not: Kısaca bu çalışma, travma merkezleri arası overtriajın hastanelerin etkili çalışmasını olumsuz etkilediğini ve hastaya bir yararı olmadığını göstermektedir.
