Büyük şair sosyolojik bir olay mı?

ÖMER ERDEM

Edebiyat Yazıları, Siyasi ve İktisat Yazıları. Bir şairin zihninin nasıl çalıştığını kendi güncelini nasıl çattığını az da olsa sezebilir okur bu yazılardan. Ben, ondaki eleştirelliği önemli buluyorum. Nazım Hikmet’i savunurken kullandığı yöntem ‘hesaplaşma’ fikrine de yaslanıyor. “Bir zamanlar kurulu düzenin (Cumhuriyet rejimini kastediyor olmalı) evrensel değeri yükselmiş adama hiç hoşgörüsü yoktu. Ülkemizin bilim ve kültüründeki bunalım buradan geliyor” derken de aynı noktadan hareket ediyor. Ayrıca, Nazım Hikmet, Mehmet Akif ve Yahya Kemal’i ‘Osmanlı’nın ölürken bağrından çıkardığı adamlar’ olarak niteledikten sonra, “Biz gittikçe daha sağlıklı yaşarken çıkarabiliyor muyuz?” diye soruyor. Bu soruyu zihnimde ilerlettim. Yine, rejime rağmen çıkmış insanların varlığını düşündüm. Az şey mi Sezai Karakoç, Ece Ayhan, Ahmet Arif ve daha nicesinin gelişi? Ergin Günçe’nin deyimiyle ‘büyük şair sosyolojik bir olay’ sayılır mı bilmem ama yazılan ve var olan şiire duyulan körlük, sosyolojiyi çoktan aşar.

Pi Sayısı ve Özgürlük
Ergin Günçe
Edebi Şeyler
152 sayfa / 18 TL

Karga yoluyla anlama yönü

Nesneler kadar olgular, varlıklar üzerinden yazısını işletmeye düşkün bir yanı var Enis Batur’un. Ben Türkçe’nin bu ağızla yol almasını, dikkat, mantık ve söylemi kadar temalarını çoğaltmasını hep önemserim. En merak ettiğim konulardan birisi de Enis Batur’un kendisini bir konu olarak yazmaya girişip girişmeyeceğidir. Gözlemci, araştırmacı, meraklı ve sorgucudur Batur böylesi kitaplarında. Özne değiştirmeyi sever, mekanı alt üst eder, akılla alay eder ve üslubu bir taş işçisi gibi tetikte tutar. Bir öğrenme ve ‘doğanın bir başbelası’ olan insanı karga yoluyla anlama yönünden de zevkli bir kitap ‘Karganame’.

Karganame
Enis Batur
Sel Yayıncılık
88 sayfa / 12 TL

Birinci sınıf okurlar için

2018 The Man Booker ödülüne layık görülen ‘Koşucular’ ve yazarı nedense başat yayınevleri tarafından önceden fark edilememiş. 2008’de Nike Edebiyat Ödülü kazanan kitap, sinemaya da uyarlanmıştı. Polonya dili üzerinden çağdaş Avrupa’nın merkezine bir kurgu ve teşhis dalgasıyla yayılmak isteyen birinci sınıf okurlar için önemli bir hamle ‘Koşucular’. Bir roman gibi baştan sona da okunabildiği gibi diğer çoğul okuma yöntemlerine de açık ayrıca. Bir ‘yol düşüncesi’ kitabı demek de mümkün.

Koşucular
Olga Tokarczuk
Alabanda / 414 sayfa / 28 TL

Bir varlığı tecrübe etmek

Bir romanın ana kahramanının bir hayvan, hele bir köpek olmasına fazla alışkın değiliz. Elbette Flush var. Bizde de Yılkı Atı az merhale değil. Ukrayna doğumlu Vladimov bizi Ruslan isimli bir köpeğin gözüyle insanların arasına sokuyor. Bir varlığı tecrübe etme meselesi olan romanın mantığını değiştirip köpekler içinde köpeklere karıştırmayı da başarıyor. İlginç ve okumaya değer bir roman.

Sadık Ruslan / Georgi Vladimov
Jaguar Kitap / 195 sayfa / 20 TL

Kılavuz olacak nitelikte

Sayısal anlamda bu kadar roman yazılan ve neredeyse ‘furya’ karakteri taşıyan bir ülkede, beklenir ki teorik kitaplar da yazılsın. Bileşik kaplar kanunu böyle işlesin ve sanatçı, okur, yazar karşılıklı olarak birbirinden beslensin. Çok uzağız o sulardan yazık ki. MacKay’ın kitabı ise içerdiği 11 bölüm ve tartıştığı bağlamlar yönünden ‘Roman Nedir?’ sorusunun peşine düşecek bir zihne kılavuz olacak nitelikte. Eserler üzerinden teoriye giderek kendi konusunu somutlaması ise ilgi çekici.

Roman Nedir?  / Marina MacKay
Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi
333 sayfa / 35 TL