Ortaklık piyasası; ya da organize piyasası olan borsa.
Bugün faiz haramdır sözüne karşılık ekonomi yönetiminin aldığı tüm tedbirler daha çok faiz, daha çok kredi, daha çok borçlanmayı öngörüyor.
Aslında tüm söylemler bile ‘düşük faiz olsun ki herkes faiz kullanabilsin’ noktasındadır. Yoksa faizin haramlığı vs mesele değil.
Eğer faiz haramdır argümanı geçerli olsaydı bugün ekonomi yönetiminden başka adımların atılmasını da bekleyebilirdik.
Fikirlerin bile para ettiği bir dünyada yaşarken, ülkemizde tek değer gayrimenkul. Bankalar faiz sistemini teminat usulü ile çalıştırıyor. Bu sistemde işleyen değerin bile çok faydası yok.
Fikir demişken şu hikayeyi anlatmadan geçmeyelim: Endonezya’nın Borneo adasında altın madeni bulduğunu ileri sürerek (ÇED raporları ile) para toplayan (6 milyar dolar) bir şirketin hikayesi.
“1989 yılında David Walsh adlı bir iş adamı Bre-X Minerals Ltd. şirketini kurdu. Adından kimsenin haberdar olmadığı bu şirket, 1993 yılına gelindiğinde borsada değer kazanmaya başladı. 1996 yılının Mayıs ayında hissesi 286.50 Kanadı Dolarını gören Bre-X Minerals, 1997 yılında ise bir gece içinde çöktü.”
Çünkü aslında altın falan yoktu.
***
Bizim borsada da benzer bir hikaye var. AVOD Kurutulmuş Gıda diye bir şirket var. Şirketin yüzde 83,41’i halka açık. Hisseleri küçük ama yönetimleri büyük ortaklar %7,57 hisse ile Nazım Torbaoğlu ve %5,91 ila Burak Kızak.
Şirket geçen yıl bedelli sermaye artırımına gidiyor ve 45 milyon liralık sermayesini 90 milyon liraya yükseltiyor. Fakat bedelli sermaye artırımından elde edilen 45 milyon liranın 29,5 milyon lirası hisseleri küçük ama yönetimleri büyük olan bu yöneticilere gidiyor.
Bakın SPK nasıl belirtmiş bunu: “Sermaye artırımının önemli nitelikteki işlem olmasına yol açan ve Nazım TORBAOĞLU ile Burak KIZAK’a ödenmiş olan, sermaye artırımından elde edilen fonun 29.541.719 TL’lik kısmının 15.12.2018 tarihinden itibaren hesaplanacak faiziyle birlikte, ayrıca Avod Altın paylarının satın alınması sebebiyle mahsup işlemi sonrasında (15.12.2018 tarihinde gerçekleşen) Şirket’in adı geçen şahıslara kalan 25 Milyon TL tutarındaki borcu kapsamında yapılan ödemelerin de ödeme tarihlerinden itibaren hesaplanacak faizleriyle birlikte Kurulumuz Kararının Şirket’e tebliği tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde Nazım TORBAOĞLU ile Burak KIZAK tarafından Şirket’e iade edilmesi..”
Olay şu: Büyük kısmı (%84,41) halka açık olan ama imtiyazla küçük hisselerle yönetimi elde tutulan bu şirkete bu imtiyazlı ortaklar 200 bin lira sermayeli “AVDO Altın” diye bir şirketlerini satıyorlar.
Genellikle bu tür haberleri aldıkları komisyonlar karşılığı haberleştiren sektör yayınlarında olay şu şekilde veriliyor: “AVOD’un patronunda büyük fedakârlık” “521 milyon lira değer biçilen maden sahasına sahip AVOD Madencilik’teki hisselerini 55 milyon liraya AVOD’un içine koydu”
Aslında içine koymadı, sattı. Hem de pazarlık usulü ile.
Şirketin A Grubu 15 oy imtiyazlı hissesi sayesinde yüzde 84’ünü borsada satıp, ardından bir de 55 milyon liralık ne olduğu belli olmayan altın madeni şirketini çok büyük kısmı borsa yatırımcısında olan şirkete satmak. Ve bedelli sermaye artırımından gelen parayı da bu satış bahanesi ile almak.
SPK aslında incelemesini ve suç duyurusunu çoktan yapmış. Ya bu satışı iptal et ve 55 milyon lirayı geri ver, ya da halka açık diğer ortakların hisselerini (Yaklaşık 2,80 liradan) geri al demiş.
Dava sürüyor; bakalım.
***
Burada kilit soru şu: Benzer şekilde borsada o kadar çok şirket var ki.
Yüzde 5-10 imtiyazlı hisse ile yönetimi elinde bulundur ama geri kalan hisseleri borsada sat ve bedelli sermaye artırımları ile sürekli para topla...
SPK ve BİST bir düzenleme yapabilir: Halka açıklık oranı yüzde 50’nin üzerine çıkıyorsa imtiyazlı hisselerin imtiyazı kaldırılır. Böylece imtiyazlı hisseler eliyle para toplamanın ve küçük yatırımcıyı boğmanın önüne geçilebilir.
Halen yüzde 50 üzerinde halka açık ve imtiyazlı olan şirketlere de 1- ya geri hisse toplama, 2- ya da imtiyazları kaldırma gibi bir öneri getirilebilir.
Elbette bu durumun bazı istisnaları da olabilir. Ama ana felsefe olarak küçük yatırımcıyı koruyucu çok basit önlemlerle borsada güvenilirlik sağlanabilir.
Aksi halde piyasa düzenleme denetleme sistemi, sektöre yönelik haberlerin komisyon oranına göre şekillenmesi ile sağlanır.
Peker GYO diye bir şirket var. Ana ortak Haziran 2019’da hisse fiyatı 3,90 lira seviyesindeyken hisse fiyatının genel seviyesinden memnun olmaması ile Genel Kurulda 25 milyon liralık kendi hissesini alma kararı alıyor.
Şimdi ne mi oluyor?
Gelene geçene patron hisse satıyor. Hatta bu satışın bir kısmı da “Hisse alacağız” denilen dönemde yapılıyor.
***
ABD’de bu tür işlemler on yıldan başlayan hapis cezaları ile değerlendiriliyor. Çünkü piyasada en önemli argüman GÜVEN.
İşte o bizde ne kadar var bilmiyorum.
