Moody’s kararı sonrası ekonomide maliyetler artacak. Özellikle dış borçlanmada artık bankalar ve şirketler daha maliyetli ve daha kısıtlı kaynak kullanacak.
Artan maliyetlere karşı ilk hamle olarak doğalgaz ve elektrik fiyatları düşürülerek denge sağlayabilir demiştim. Dün, Enerji Bakanı Berat Albayrak doğalgazda yüzde 10 indirimini açıkladı. Elektrikte ise indirim olmadı... Bakan zam yapılmayacağını söyledi.
Öncelikle şunu belirtmem gerekir ki Türkiye’nin ekonomide çok ama çok daha cesur kararlara ihtiyacı var. Hatta 2001 Derviş-IMF programının bitirilip, yeni bir kalkınma-üretim programına yazılması gerekiyor. Uzun vadede ise Milli eğitim politikası ile başlayarak bütüncül bir değişimle “Bilgi Ekonomisine” geçiş yolunu çizmeliyiz.
***
Bugüne kadar özel sektör yurt dışından deli gibi borçlandı. Bu borçların karşılığını bizden bir gün alacaklar. Ve de galiba o günler geldi.
Bu ülkeye 2003-2016 arasında 590 milyar dolar yabancı para gelmiş.
Gelmişte ne olmuş? Ekonomimiz 305 milyar dolarlık büyüklükten 720 milyar dolara yükselmiş. Yani 590 milyar dolar gelmiş ama ekonomi 415 milyar dolar büyümüş. Hatta reel büyüme bile yüzde 71,9 kalmış.
Kısaca parayı değerlendirmeyi çok iyi bilememişiz; biraz yemiş- içmiş-yatmışız...
***
Bakınız TÜİK elektrik ve doğalgaz fiyatlarını açıkladı. Dünyada ekonomik sıkıntılar büyük ve büyüme yerinde sayıyor. İşte bu nedenle enerji fiyatları çok hızlı düştü.
2013 yılı ilk yarısında 17 bin 782 sm3 doğalgaza, tam 17 milyar 699 milyon dolar ödemişiz. Oysa 2016 yılı ilk yarısında daha çok doğalgaz ithal etmişiz (18 milyar 961 sm3) ama ödediğimiz fatura sadece 7 milyar 400 milyon dolar olmuş.
Ben size birim başı değer olarak söyleyeyim: Doğalgaz ithalat maliyeti USD olarak tam yüzde 60,8 düşmüş. Lira değer kaybedip dolar karşısında 3,0 lira sınırına dayandığı için, TL bazında doğalgaz ithalat maliyetindeki düşüş yüzde 36,8’de kalmış.
İthalat faturası o kadar fazla düşmüş ki, artan kura rağmen tam yüzde 36,8 ucuzlama var. Ama aynı dönemde Türkiye’de doğalgaz halka yüzde 13,3 zamla satılmış. Sanayiciye ise yüzde 7,7 zamlı satış olmuş.
***
Bizler aile olarak aylık 100 liralık gelirimizin 2,99 lirasını elektrik faturasına harcıyoruz. Doğalgaz faturamız ise aylık 100 liranın 2,45 lirası. Veya bir başka ifade ile aylık 100 liralık gelirimizin 5,44 lirası doğalgaz ve elektrik faturasına gidiyor.
Eğer, doğalgazda daha cesur davranıp yurt dışındaki fiyat düşüşünü yurt içine yansıtabilseydik, yüzde 30-35 indirim marjımız vardı. Ve bu indirim karşısında elektrik üretiminin yüzde 30’unu doğalgazdan karşılayan ülkemizde elektrik fiyatlarında da yüzde 10 indirime gidebilirdik.
Bu indirimleri yapabilseydik ne olacaktı?
1-Halkın faturası ucuzlayacaktı ve halk nefes alacaktı
2-Sanayicinin maliyeti ucuzlayacak ve çarklar hızlı dönecekti
3- Enflasyonda en az 1,5 puanlık ilk direkt düşüş olacaktı
4-Enflasyondaki düşüşle faizlerde de daha hızlı düşüş olacaktı ve 1,6 trilyon kredi maliyeti azalacaktı
5-Azalan maliyetler ekonominin genelinde ucuzlama ve rahatlama oluşturacaktı.
Demek istemem o ki, enerji fiyatları, ilk şok indirim yanında bir de genel ucuzluk dalgası oluşturabilecek güce sahip. Hatta enerjide 1 birimlik indirimin toplamda daha büyük ucuzluk etkisi olduğunu unutmayalım. Enerji vücudumuzdaki kan gibidir. İyi olursa çarklar daha iyi olur.
GIDA KOMİTESİ SORUNU
Şimdi bir derin sorundan bahsedeceğim. Enflasyonla mücadelede “Gıda Komitesi” yeniden yapılandırıldı. Neymiş, gıda fiyatları artıyormuş?
Bence ilk iş olarak gıda fiyatları artıyor da çiftçi neden fakir? diyerek konuya başlasınlar. Son 3 yılda ülke genelinde fiyatlar ortalama yüzde 26,8 arttı. Aynı dönemde gıda fiyatları %33,3 artarken alkollü içecekler %48,0; su %36,4; yatalak tedavi %52,7; Araç alım-satım %43,5; yemek %46,1 artmış. Çiftçinin eline geçen ürün fiyatları ise %26,9’da kalmış; yani çiftçinin ekstra bir kazancı olmamış.
Gıda’da sorunu tarlada aramayın derim. Sorun perakende pazarının tekelleşmesinde, AVM yoğunluğunda, artan gayrimenkul ile satıcının yükselen kira maliyetinde. Ve de en büyük sorun taşımacılıkta...
Bu kadar yüksek vergi ve yol parası ile ucuza yemek yemeyi mi hayal ediyorsunuz... bence unutun bunu!
