CHP seçime doğru işe yarayabileceğini düşünerek veya sol bir parti olduğunu hatırlayarak “aile destekleri programı” vaadini detaylandırdı.
Her ailenin bir “hak” olarak “asgari bir gelire” sahip olması gerektiğine kim karşı çıkabilir ki, benim de gönlümde CHP’nin sunduğu teklifin tam ve eksiksiz uygulanması yatıyor.
“Kim kaç para veriyorsa ben beş bin TL fazla veriyorum” diyen ve insanlara 38 yaşında emeklilik yolunu açarak sosyal güvenlik sistemini adeta göçerten “büyük popülist” rahmetli Süleyman Demirel’i, bazı bakımlardan geride bırakmış olan Ak Parti, bu konuda susuyor.
Şimdiye kadar toplumun çoğunluğu, CHP’nin vaatlerini dinler fakat bu vaatleri Ak Parti’nin uygulamasını umardı. Bu defa Ak Parti susuyor. Sustuğu için de “CHP vadeder Ak Parti yapar” algısı zayıflıyor.
Bu yazıyı yazmadan önce, muhtemelen uygulanması mümkün olmayan bütçeler gerektirdiği için hükümet bu işten uzak duruyor, diye düşündüm.
Çünkü Milli Gelirin %1’i kadar bir paranın, 2022 için 120 Milyar TL’nin, tarım kesimine aktarılmasına dair bir kanun var ve bu para yıllardır eksik ödeniyor.
Bütçeye bakıyoruz “tarımsal destekleme ödemeleri” için 39,2 Milyar TL ve Ziraat Bankasının çiftçilere vereceği “ucuz krediler” için de 10,8 Milyar TL olmak üzere toplam 50 Milyar TL tahsis edilmiş.
Acaba bütçe müsait olsa, Hükümet en çok oyu aldığı tarım kesiminden bu paraları esirger miydi?
BÜTÇEDE PARA VAR MI?
Bu yıl Türkiye’nin harcama bütçesi 2,832 Milyar TL’ye yükseltildi.
Hükümet 2,553 Milyar TL gelir elde edebileceğini ve açığı olan 279 Milyar TL’yi de borçlanarak temin edecekmiş. Bütçe tahminlerinin tamamı tutarlı görünüyor.
Yıllardır bütçenin yaklaşık %25’i personel ödemelerine gidiyor.
Transferler kaleminin alt başlığı olan sağlık, emeklilik ve sosyal yardım harcamaları da %15 civarında.
Hane halkına yapılan diğer sosyal amaçlı ödemeler de %5’e ulaşıyor.
Toparlarsak, 2.832 Milyar TL’lik bütçenin %46’sı yani 1.290 Milyar TL personel ödemeleri ve sosyal yardım harcamalarına gidiyor.
Cevabını aradığımız soru: Bu 1.290 Milyar TL artırılabilir mi veya bütçe kalemleri içinde kaydırma yapılarak yeni kaynaklar oluşturulabilir mi?
“İsraf edilen dünya kadar harcama vardır, gerekirse, onlar kısılır” diyenler de biliyor ki kısılabilecek harcamalar bu sorunu çözebilecek miktarlara ulaşamaz.
Bu anlattıklarıma işsizlik ve emekli maaşı ödemeleri dâhil değil çünkü bu iki kalem ödemenin, “ayrıca” kendi “gelirleri ve bütçeleri” vardır. Fakat EYT çalışmaları sonucunda emeklilik için toplanan primler emeklilik maaşı ödemelerine yetmeyeceği için devlet, buraya da bütçeden bir miktar kaynak aktarmak zorunda kalacaktır.
FRANSALAŞABİLİR MİYİZ VEYA FRANSALAŞMALI MIYIZ?
Fransa’nın güçlü sosyal güvenlik bütçesi, Fransa milli gelirinin %28’i kadar. Bunun %15’i emekli maaşlarına ve %13’ü de diğer sosyal güvenlik harcamalarına gidiyor.
Türkiye’nin toplam sosyal güvenlik ödemeleriyse, milli gelirinin yaklaşık %13’ü kadar; bu ödemelerin %8’i (960 Milyar TL) emekli maaşlarına ve %5’i (600 Milyar TL) de diğer sosyal güvenlik ödemelerine gidiyor.
TÜİK’in istatistiklerine göre Türkiye’de yaklaşık olarak 25 milyon aile var.
Soru: Acaba kaç aile “aile destekleri sigortası”ndan yararlandırılmalı?
TÜİK’in yayınladığı işgücü istatistiklerine göre “atıl işgücü oranı” %21,3 ve sayısı da 7,3 milyon kişidir.
Keza anketlerle tespit edilmiş 30,8 milyon çalışandan, en çok 23 milyon kişinin sosyal güvenlik sigortası vardır.
Elbette atıl işgücü istatistiklerine giren veya çalıştığı halde sosyal güvenlik kurumlarına prim ödemeyen insanların bir kısmı aynı aileden olabilir. Yani aynı aileden üç kişi bile atıl işgücü istatistiklerine dâhil olabilir.
Her şeye rağmen bu “aile destekleri sigortası”ndan kaç kişinin yararlanabileceğine dair bu aşamada “sadece varsayım” yapabiliriz.
Mesela beş milyon aile varsayalım.
Yukarıda zikrettiğimiz sosyal güvenlik ödemeleri kısılmadan, her bir aileye, başlangıç olarak, varsayalım ki aylık 3.000 TL ve yılda 36.000 TL maaş ödensin.
Bu ödemeler için gerekli ilave bütçe 180 Milyar TL olur. 2023 yılında beş Trilyon TL olacağını tahmin ettiğim bütçenin %3,6’sı.
Temin edilmesi çok zor fakat imkânsız değil.
Sadece CHP’nin değil, bütün partilerin, konu üzerinde derinliğine çalışmaları şart, daha önemli bir işleri olamaz.
* https://chp.org.tr/yayin/15-soruda-aile-destekleri-sigortasi/Open
