Dün koronavirüs (Kovid-19) salgınıyla ilgili basına sızdırılan Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) raporunun, örgütün Çin yalanlarına ortak olarak virüse karşı harekete geçilmesini geciktirdiğini belgelemesinin ardından bugün yeni bir skandal daha ortaya çıktı. DSÖ'nün koronavirüs mücadelesinde attığı adımlara yön veren Surgisphere adlı veri analizi şirketinin yanlış sonuçlar aktardığı tespit edildi. Sorunlu veriler, DSÖ'nün ve bazı ülkelerin Kovid-19 tedavisinde hidroksiklorokin adlı ilacı kullanmayı bırakmasına neden oldu. Yaşanan bu gelişmelerin ardından DSÖ'nün hidroksiklorokinin yeniden test edilmeye başlandığını açıklaması dikkat çekti.
İngiliz Guardian gazetesinin özel haberine göre, ABD merkezli şirket Surgisphere, Kovid-19 üzerine yapılan pek çok çalışma için veri sağladı ancak verilerini ve metodolojisini açıklayamadı. Dünya genelinde binlerce hastaneden alındığı iddia edilen veriler, bugüne kadar Latin Amerika ülkelerinin Kovid-19 mücadelesinin yol haritası oldu. Veriler aynı zamanda Dünya Sağlık Örgütü ile araştırma enstitülerinin hidroksiklorokin adlı ilacın Koronavirüs tedavisinde kullanımına yönelik araştırmaları durdurmasına neden oldu.
Dünya Sağlık Örgütü, şüphelerin ortaya çıkmasının ardından durdurulan hidroksiklorokin çalışmalarının devam edeceğini açıkladı. DSÖ, ilacın Kovid-19 hastaları üzerinde herhangi bir güvenlik riski oluşturmadığına dair veri güvenliği izleme komitesinden bilgi aldıklarını belirtti.
Dünyanın en prestijli tıp dergilerinden olan The Lancet ve New England Journal ise Surgisphere verilerine dayanan çalışmalar yayımladı. İki çalışma da şirketin yöneticisi Sapan Desai işbirliğinde hazırlandı. Guardian'ın ulaştığı Lancet dergisi, yayımlanmış makale hakkında endişeleri dile getirdi.
MAKALEDEKİ HATA NASIL ORTAYA ÇIKTI?
Lancet dergisi 22 Mayıs'ta hakem onaylı olduğu belirtilen bir makale yayımlayarak sıtma ilacı olarak bilinen hidroksiklorokinin Kovid-19 hastalarında ölüm oranını arttırdığı ve kalp hastalıklarına neden olduğunu aktadı.
Lancet çalışmasında yer alan isimlerden biri de Surgisphere yöneticisi Desai'ydi. Makalede Surgisphere şirketinin toplam 671 hastanedeki yaklaşık 96 bin Kovid-19 hastasından veri topladığı belirtildi. Hidroksiklorokin kullandığı belirtilen hastalardan alınan verilerin olumsuz sonuçlarını aktaran makalenin ardından Dünya Sağlık Örgütü ilaçla ilgili çalışmaları durdurdu.
Fakat makaleden birkaç gün sonra Guardian Avustralya, verilerle ilgili hatalar olduğunu ortaya çıkardı. Araştırmada, Surgisphere 21 Nisan'da Avustralya'daki 5 hastaneden 600 hasta ve 73 ölümden bahsederken Johns Hopkins Üniversitesi verileri aynı tarihte Avustralya'da 67 ölümü gösteriyordu. Can kaybı 23 Nisan'da da 73'e çıkmadı.
Desai bunun üzerine, Asyadaki bir hastanenin verilerinin yanlışlıkla Avustralya'ya eklendiğini açıkladı. Lancet, makalede düzeltme yayımladı.
Hatanın üzerine Guardian, Avustralya'daki 5 başka hastaneyle verileri kontrol etmek amacıyla iletişime geçti. 5 hastane de bahsi geçen veritabanında bulunmadıklarını, Surgisphere şirketini daha önce duymadıklarını açıkladı.
AÇIKLAMANIN ARDINDAN DSÖ GERİ ADIM ATTI
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, yeni tip koronavirüs hastalarının tedavilerinde kullanılan 'Hidroksiklorokin' isimli ilacın denemelerinin yeniden başlatılacağını duyurdu.
DSÖ ÇİN'İN YALANLARINA ORTAK OLDU
7 milyar insanın hayatını mahveden salgınla ilgili sızdırılan Dünya Sağlık Örgütü raporu, örgütün Çin yalanlarına ortak olarak virüse karşı harekete geçilmesini geciktirdiğini ortaya çıkardı. Pekin ulaştığı ilk bulguları 15 gün gizlerken DSÖ bunu bilmesine rağmen “İş birliği içindeyiz, sorun yok” açıklamaları yaptı. Rapora göre gerçekleri gizleyerek küresel salgına karşı mücadelede dünyaya değerli iki hafta kaybettiren ‘organize örtbas’ 380 binden fazla insanın hayatına mal oldu.
ŞİRKETE DAİR SORU İŞARETLERİ
Veri havuzunun güvenirliğine yönelik endişelerin ardından verilerin kaynağı ve doğruluğunu soruşturmak için bir bağımsız komisyon oluşturuldu.
The Guardian'ın Surgisphere üzerinde yaptığı araştırmadan şu sonuçlar çıktı:
* Şirket personeli hakkında kamuya açık bilgiler incelendiğinde kısıtlı bilimsel arkaplanları olduğu ortaya çıktı. Bilim editörü olarak kayıtlı bir personelin bilim kurgu yazarı olduğu, pazarlama yöneticisi olan bir personelin ise etkinlik hostesi ve yetişkin model olduğu belirlendi.
* Şirketin Linkedln sayfasında 100'den az takipçisi var ve geçen hafta yalnızca 6 çalışan olduğu görünüyordu.
* Şirket, dünyadaki en hızlı ve en büyük hastane veritabanını yürüttüğünü iddia etse de internet üzerinde görünürlük oranı çok kısıtlı. Twitter'da 2017 ve 2020 arasında hiç paylaşım yapılmadığı ve 170'ten az takipçisi olduğu görüldü.
* Şirket yöneticisi Sapan Desai'nin adının üç yanlış tıbbi uygulama davasında geçtiği ortaya çıktı. Desai, daha önce bu suçlamaları yalanlamıştı.
