2022 yılında Büyük Okyanus’ta bulunan o yanardağda meydana gelen rekor patlama herkesi şaşkına çevirirken, bilim insanları patlamadan önce meydana gelen gizemli sinyalin de şaşkınlığını yaşıyor. O sinyalin tartışması sürerken akıllara “İlahi bir mesaj mı?” sorusuna da cevap aranıyor…
ESMAGÜL KOÇAK
Büyük Okyanus’taki Hunga Tonga-Hunga Ha’apai yanardağı, 15 Ocak 2022’de tarihin en büyük patlamalarından birine sahne oldu. Bu olay, sadece çevresel etkileriyle değil, patlama öncesinde gelen gizemli bir sinyalle de bilim insanlarını şaşkına çevirdi.
Tokyo Üniversitesi’nden araştırmacılar, bu devasa su altı yanardağı patlamasından yaklaşık 15 dakika önce, yer yüzeyinde ilerleyen ve Rayleigh dalgası olarak adlandırılan bir tür sismik dalga kaydedildiğini keşfetti. Söz konusu dalga, patlamanın habercisi olabilir.
HUNGA TONGA PATLAMASININ GÜCÜ ATOM BOMBALARINI GERİDE BIRAKTI
Hunga Tonga’daki bu patlama, bilim insanları tarafından 1945’te Hiroşima’ya atılan atom bombasından tam bin kat daha güçlü olarak değerlendirildi. Beş büyük patlamanın sonuncusu devasa bir enerji açığa çıkararak tsunamilere yol açtı ve Tonga’da 4, Peru’da ise 2 kişi hayatını kaybetti. Olayın etkileri küresel çapta hissedildi.
GİZEMLİ SİNYAL: RAYLEİGH DALGASI
Tokyo Üniversitesi’nin yürüttüğü ve Geophysical Research Letters adlı dergide yayımlanan araştırmada, patlamadan 15 dakika önce bir tür sismik dalga kaydedildi. Bu dalga, yanardağdan tam 750 kilometre uzaklıkta tespit edildi. Genellikle volkanik patlamalar ve depremler sırasında oluşan Rayleigh dalgalarının, bu olayda çok daha farklı bir şekilde tetiklendiği ortaya çıktı.
Bilim insanları, bu dalgaların yanardağın kaldera duvarının altındaki okyanus kabuğundaki zayıf bir bölgeden kaynaklandığını düşünüyor. Söz konusu çatlak, deniz suyu ve magmanın yanardağın yeraltındaki magma odasına girmesine neden olarak büyük patlamayı tetikledi.
ERKEN UYARI İÇİN ÖNEMLİ BİR ADIM
Araştırmacılar, bu tür sismik dalgaların büyük volkanik patlamalar öncesinde bir erken uyarı sistemi olarak kullanılabileceğine dikkat çekiyor. Makalenin ortak yazarı Mie Ichihara, “Bu tür bir analiz patlama sırasında gerçek zamanlı olarak düşünülmedi. Ancak gelecekte bu veriler, su altı patlamalarının felaketlere yol açmadan önce tespit edilmesini sağlayabilir,” diyerek bulguların önemine vurgu yaptı.
BÜYÜK PATLAMALARI TESPİT ETMEK MÜMKÜN MÜ?
2022’deki patlama öncesinde kaydedilen sismik dalgaların, diğer yanardağ patlamalarından farklı olarak çok daha uzak bir mesafeden tespit edilmesi, bilim insanları için büyük bir keşif olarak değerlendiriliyor. Ancak ekip, bu dalgaları doğrudan patlamaya bağlayacak yeterli veri bulunmadığını da ekliyor.
VOLKANİK FELAKETLER ÖNLENEBİLİR Mİ?
Bu bulgular, gelecekte büyük patlamaların ve tsunamilerin önceden tespit edilmesine katkı sağlayabilir. Özellikle volkanik adaların yarattığı tsunami riskine dikkat çeken Ichihara, “Erken uyarılar, felaketlerin etkisini azaltmak açısından kritik öneme sahip. Bu tür bir analiz, büyük bir patlama öncesinde hayat kurtarıcı olabilir,” dedi.
DOĞANIN GÜCÜ KARŞIMIZDA
Hunga Tonga patlaması, doğanın devasa gücünü bir kez daha gözler önüne sererken, bilim dünyası bu tür felaketlere karşı yeni önlemler geliştirmek için çaba harcıyor. Gelecekteki volkanik patlamaların önceden tespit edilmesi, yüzlerce hatta binlerce hayatı kurtarabilir. Gözler şimdi, bu bulguların uygulanabilir bir erken uyarı sistemine dönüştürülmesinde.
