Ekonomi bilimine aykırı politikalardaki ısrar sorunları derinleştirerek kriz boyutuna taşıdı. Türkiye’nin kredi notunu B3’e çeken Moody’s ‘Alışılmışın dışında önlemlere başvurulduğunu’ belirterek, bu tedbirlerin işe yaramayacağını kaydetti. Ekonomistler tarihi dibi gören not için “Sonrası uçurum” dedi.
Yerel seçim sürecinde başlayan rezerv satışında yakılan döviz miktarı 200 milyar doları buldu. Ülkeler patlayan enflasyona karşı faiz artırırken Türkiye dünyadan ayrıştı. ‘Faiz sebep, enflasyon sonuç’taki ısrarla politika faizi 11 aydır yüzde 14’te. Ancak piyasadaki oranlar yüzde 40’a dayandı, iş insanı için finansmana ulaşmak zorlaştı. Denenen çeşitli modellerde sonuç alınamazken KKM’nin 84 milyona olan yükünün 2022 sonunda 250 milyar TL’yi aşabileceği belirtildi.
TARİHTE İLK: NOTUMUZ 1990’LARIN BİLE ALTINA DÜŞÜRÜLDÜ
Türkiye’nin notunu B2’den B3’e düşüren, görünümünü negatiften durağana çeviren Moody’s kararın gerekçesinde cari açığın artabileceğine, ödemeler dengesi üzerindeki baskılara ve rezervlerin daha da düşmesi riskine işaret etti. Ekonomistler ise kararı şöyle değerlendirdi:
* Notumuz yüksek spekülatifin dibi, sonrası uçurum.
* Demek Körfez’den, Rusya’dan geleceği iddia edilen döviz dikkate alınmamış...
* 2002 öncesini bırakın notların ilk verildiği 1990’ların bile altına geldik.
ALIŞILMIŞIN DIŞINDA ÖNLEMLER TUTMUYOR
Ekonomi yönetiminin aldığı kararlar yabancı yatırımcı kuruluşların da takibinde. Akıl ve bilimden uzak önlemlerle grafik her geçen gün eksiye giderken, uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s de Türkiye’nin kredi notunu düşürdü. Ekonomistler bunun en düşük seviye olduğunu kaydederken analist Muehlbronner ve Olivo, yetkililerin para birimini istikrara kavuşturmak ve döviz tamponlarını yenilemek için giderek alışılmışın dışında önlemlere başvurmak zorunda kaldığını belirtti.
Türkiye ekonomisinde alınan kararlar yabacıların da yakın takibinde. Ülkede özellikle son birkaç yıldır Hükümet’in aldığı faiz kararları ve denenen yeni modeller beklenen piyasalar üzerinde beklenen etkiyi yaratmadı. Birçok ülkenin aksine Merkez Bankası sabit faiz kararında ısrarcı davranırken, Avrupa ve ABD gibi birçok ülke ısınan ekonomi için teker teker önlem almaya başladı. Bu çerçevede hem dolar hem de euro TL karşısında daha fazla değerlenmeye başladı. Bunun akabinde de fiyat artışlarıyla birlikte yeni bir enflasyon patlaması yaşanıyor. Bunlara rağmen yönetim hâlâ ‘ekonomimiz çok iyi’ diyebiliyor. Ekonomide denenen yeni modelle birlikte yüksek kurun yanında cari fazla modeli de hedefleniyordu. Fakat bırakın cari fazlayı dış ticaret açığında yeni patlamalar yaşandı. Akıl ve bilimden uzak önlemlerle grafik her geçen gün eksiye giderken, uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s de Türkiye’nin kredi notunu düşürdü. Kurum, Türkiye’nin kredi notunu ‘B2’den ‘B3’e düşürdüğünü, not görünümünü ise negatiften durağana çevirdiğini açıkladı. Bunun nedenlerini de sıralayan Moody’s, Türkiye’nin ödemeler dengesi üzerinde artan baskıları ve döviz rezervlerinin daha da düşme riskini, kredi notunun düşürülmesine neden olarak gösterdi. Kuruluş ayrıca, Türkiye’nin cari açığının muhtemelen önceki beklentileri büyük bir farkla aşabileceğini kaydetti. Kuruluş, Türkiye’nin cari işlemler açığının bu yıl gayrisafi yurtiçi hasılanın yüzde 6’sına yakın olacağını ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden önce beklenenden üç kat daha fazla olacağını tahmin ediyor. Analist Kathrin Muehlbronner ve Alejandro Olivo yaptığı açıklamada, yetkililerin para birimini istikrara kavuşturmak ve döviz tamponlarını yenilemek için giderek alışılmışın dışında önlemlere başvurmak zorunda kaldığını belirtti. Analistler açıklamada “Giderek artan karmaşık düzenleyici, mali ve makro ihtiyati tedbirlerin makroekonomik istikrarı geri getirmede etkili olması pek olası değil” ifadelerini kullandı. Kuruluş, 27 Mayıs’ta yaptığı duyuruda, Türkiye’nin kredi notuna ilişkin güncelleme yapmadığını açıklamıştı.
EN DÜŞÜK SEVİYEYE İNDİRDİ
Moody’s, Türkiye’nin kredi notunu “B2”den “B3”e düşürdüğünü, not görünümünü ise “negatiften” “durağana” çevirdiğini duyurdu. Moody’s kredi notunun düşürülmesine gerekçe olarak, Türkiye’nin ödemeler dengesi üzerinde artan baskıları ve döviz rezervlerinin daha da düşme riskini gösterdi. Moody’s ayrıca Türkiye’nin cari açığının muhtemelen önceki beklentileri büyük bir farkla aşabileceğini kaydetti. Moody’s’in Türkiye’nin kredi notuna ilişkin açıklamalarını değerlendiren E. IMF Ekonomisti ve Bilkent Üniversitesi Y. zamanlı Öğretim Görevlisi Burcu Aydın Özüdoğru, B3 kredi notunun spekülatif kabul edilen ve yüksek kredi riskine tabi yükümlülükler için verildiğini bildirdi.
BANKA VE FİNANS DIŞI ŞİRKETLERİN İŞİ ZORLAŞTI
Kuruluş, Türkiye’nin cari işlemler açığının bu yıl gayrisafi yurtiçi hasılanın yüzde 6’sına yakın olacağını ve Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden önce beklenenden üç kat daha fazla olacağını tahmin ediyor. Moody’s’den gelen sürpriz not indirimi son 2 haftada Türkiye’nin CDS primlerinde gözlenen gerilemeyi tersine çevirebilir. Eylül-Aralık arasında 22 milyar dolar dış borcu çevirmek zorunda olan banka ve finans dışı şirketlerin işi de bir kademe daha zorlaştı diyebilir. Not indirimi gece yarısı geldiği için, döviz piyasalarında tepkiyi ölçme imkanı şimdilik olmadı. Dövize talep gelse de, TCMB dolaylı müdahalelerle dolar/TL’yi 18.00’ın altında tutacak. Ancak, kış yaklaştıkça azalan döviz rezervlerinin TCMB’nin kur istikrarını sağlama görevini içinden çıkılmaz hale getirmesi beklenir.
‘FİNANSAL İSTİKRARSIZLIK YAŞIYOR ANLAMI TAŞIYOR’
Dünya’ya konuşan Burcu Aydın Özüdoğru “Türkiye’nin düşük rezervleri ve artan dış finansman ihtiyacının ödemeler dengesi üzerinde yarattığı baskı. Alışılmışın dışında uygulanan ekonomi politikasının ekonomik istikrar sağlamaması. Moody’s, Türkiye için verdiği B3 kredi notunu ‘spekülatif kabul edilen ve yüksek kredi riskine tabi yükümlülükler’ için veriyor. Bu nota sahip ülke için finansal istikrarsızlık yaşıyor veya yetersiz nakit rezervleri tutuyor anlamını taşıyor. B seviyesi, uluslararası yatırımcılar için finansal yatırım yapılabilen en son seviye olarak adlandırılıyor. Bu seviyenin bir altı olan C ise ana para veya faizin geri alınması için çok az ihtimali olan yatırım araçları olarak değerlendirilir.”
‘KAMU MALİYESİNDE ZAYIFLAMA BEKLENİYOR’
Tera Yatırım’dan ekonomist Enver Erkan da piyasa notunda kurumun bu kararı neden verdiğini değerlendirdi. Erkan’a göre Moody’s enflasyondaki yükselişi önemli bir istikrarsızlık belirtisi olarak görüyor. Bu yıl Türkiye’nin kamu maliyesinde önemli bir zayıflama bekleyen kurum, enerji ithalat fiyatlarının yükselmesi, turizm ve ihracat gelirlerinin azalması nedeniyle dış rezervlerin de odak noktasında olduğunu aktardı. Moody’s ayrıca yetkililerin bir bankacılık krizi veya büyük şirketler tarafından ödeme temerrüdü riskini artıran daha zorlayıcı politika önlemlerine başvurması takdirinde notun muhtemelen daha da düşürülebileceğini vurguladı. Türkiye, Fitch Ratings tarafından B ve S&P Global Ratings tarafından B+ olarak derecelendiriliyor.
SVAZILAND İLE AYNI KADERİ PAYLAŞIYORUZ
Kredi derecelendirme kuruluşu ayrıca, Türkiye’nin cari açığının muhtemelen önceki beklentileri büyük bir farkla aşabileceğini kaydederken, notun aynı seviyede olan ülkeler de şaşırttı. B3 notu olan diğer ülkeler ise şöyle sıralandı: Bosna Hersek Kırgızistan Moldova Moğolistan Nikaragua Nijer Pakistan Svaziland Tacikistan. Esvatini, resmî adıyla Esvatini Krallığı ya da eski adıyla Svaziland, Afrika kıtasının güneyinde yer alan ve denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Kuzeydoğuda Mozambik, kuzey, batı ve güneyde Güney Afrika ile sınırı vardır.
‘1990’LAR DÖNEMİNE GELDİK’
Analist Cem Oyvat “Moody’s, Türkiye’nin kredi notunu B3’e düşürdü. B3 ‘spekülatif ve yüksek kredi riski taşıyan’ ülkeler için olan ‘B’ notunun en alt seviyesi. Kırgızistan, Togo, Moldova, Pakistan, Nijer, Moğolistan kredi notu B3 olan diğer ülkeler. Peki Türkiye ne uğruna bu duruma düştü?” dedi. Ekonomist Atilla Çifter “Pakistan B3 notuna sahip. Moody’s kredi riskinde Türkiye ve Pakistan aynı diyor. Kenya B2 notuna sahip ve riski Türkiye’den düşük konuma geldi. 2002 öncesini bırakın, kredi notlarının ilk verildiği 1990’lar dönemindeki notların bile altına geldik” yorumunu yaptı. Ekonomist Barış Esen ise şöyle bir değerlendirme paylaştı: “Kredi Derecelendirme Kuruluşu Moody’s, Türkiye’nin kredi notunu “B2”den “B3”e düşürdü, görünüm “durağan”. Moody’s: Dış finansal koşullar daha da sıkılaşırken Türkiye’nin cari açığı beklenenden daha büyük olacak ve bu durum dış finansman ihtiyacını artıracak.”
KKM’NİN FATURASI 250 MİLYAR TL YOLUNDA
Yerel seçim sürecinde başlayan rezerv satışında yakılan döviz miktarı 200 milyar doları buldu. Ülkeler; patlayan enflasyona karşı faiz artırırken Türkiye dünyadan ayrıştı. ‘Faiz sebep, enflasyon sonuç’taki ısrarla politika faizi 11 aydır yüzde 14’te. Ancak piyasadaki oranlar yüzde 40’a dayandı, iş insanı için finansmana ulaşmak zorlaştı. Denenen çeşitli modellerde sonuç alınamazken KKM’nin 84 milyon olan yükünün 2022 sonunda 250 milyar TL’yi aşabileceği belirtildi.
‘EŞEĞE TERS BİNME’ YÖNTEMİ İLE KURU SABİT TUTMAYA ÇALIŞMAK’
Ekonomistler de Moody’s’in kararını değerlendirdi. Ekonomist İris Cibre “Moody’s notumuzu B3 ile tarihi düşük seviyeye indirmiş, yüksek spekülatifin dibi, sonrası uçurum. Sonrası, şimdiki Moğolistan, Angola seviyesinden, Mozambik kısaca... Gerekçeler; Rezervlerin daha da tüketilmesi riskiyle ödemeler dengesi üzerindeki artan baskı, cari açık ve sıkılaşan dünyada finansman bulma ihtiyacı Sıkılaşan dünyanın tersine ortadoks olmayan politikalar ‘eşeğe ters binme’ yöntemi ile kuru sabit tutmaya çalışmak. TCMB’nin faiz arttırmamaktaki inadı ve yükselmeye devam edecek çok yüksek enflasyon” dedi.
‘SUUDİ ARABİSTAN VE RUSYA’DAN GELEN PARALARI DİKKATE ALMAMIŞLAR’
Ekonomist Mahfi Eğilmez ise “Moody’s Türkiye’nin rating notunu B2 negatiften B3 durağana düşürdü. Rusya; yüzde - 4 yıllıklandırılmış büyüme ve yüzde 15,1 enflasyon oranıyla slumpflasyona girdi. İngiltere; İkinci çeyrekte yüzde - 0,1 büyüme ve yüzde 9,4’lük yıllık enflasyon oranıyla stagflasyona girdi” yorumunu yaptı. Ekonomist Fatih Özatay da “Körfez ülkelerinden, Suudi Arabistan’dan, Rusya’dan falan geleceği iddia edilen dövizi dikkate almamış Moody’s. Kredi derecelendirme kurumları mı; hah! Zaten küresel krize yol açan ya da anında iflas eden bazı büyük finans kurumlarına da AAA notu vermişlerdi. Ya da şu: Dış güçler” diye konuştu.
‘SİZ BU CAHİL ORDUSUYLA DÖVİZİ NEREDEN BULACAKSINIZ?’ DİYE SORUYORLAR!
İktisatçı Hayri Kozanoğlu “Bir ülke ‘yatırım yapılabilir’ niteliğini kaybettikten sonra not indiriminin etkisi sınırlı oluyor. Aynı bir takım küme düşmeyi garantiledikten sonra maç kaybetmesinin fazla önem taşımaması gibi. Zaten çıkacak yabancı da kalmadı” ifadelerini kullandı. Gelecek Partisi Sözcüsü Serkan Özcan da şunu söyledi: “Moody’s, notumuzu B2’den B3’e düşürmüş! Tarihte ilk kez oluyor bu kadarı. C notuna sadece 1 adım var! 2001’de ülkede siyasi paradigma kökten değişirken bile en çok B1’e düşmüştü! Açıklamayı okudum. Kısaca “siz bu cahil ordusuyla dövizi nereden bulacaksınız?” diye soruyorlar!”
‘EKONOMİMİZ ÇOK ŞÜKÜR SAĞLIKLI VE SAĞLAM’
Geçen hafta ekonomi gündemine ilişkin açıklamalarda bulunan Hazine ve Maliye Bakanı Nebati “İçinde bulunduğumuz yılın ikinci çeyreğine ilişkin göstergeler güçlü ve dengeli büyümeye işaret ediyor. Tablo apaçık ortada. Tüm küresel olumsuzluklara rağmen üretimde, büyümede, istihdam ve ihracat artışında Türkiye adeta tam yol ilerliyor. Ekonomimiz çok şükür sağlıklı ve sağlam. İçinde bulunduğumuz yılın ikinci çeyreğine ilişkin göstergeler güçlü ve dengeli büyümeye işaret ediyor. Salgının en şiddetli dönemine kıyasla yaklaşık 5.5 milyon kişilik bir istihdam artışı kaydederek 2022 yılı Haziran itibarıyla toplam istihdamımız 30,9 milyon kişiye yükseldi. İhracattaki güçlü performansımız 2022 yılında devam etmiş, 250 milyar dolar sınırına dayanmıştır. Hemen her ay Cumhuriyet tarihimizin yeni ihracat rekorlarını kırmayı sürdürüyoruz” demişti.
