Türk Lirası tarihin en kırılgan sürecini yaşarken vatandaşın cebine en büyük darbe dışa bağımlı enerji kalemlerinden geldi. Elektrik ve doğalgazın ardından, akaryakıtta ‘her gün zam’ dönemi başladı, tabela 20 TL sınırını aştı. Kontak çevirmeye korkan vatandaş çözüm bekliyor.
ALİ YILDIRIM
Ekonomide son yıllarda yaşanan kriz vatandaşın alım gücünü eritti. Enflasyonun yol açtığı tahribata pandemiden sonra savaş eklendi. Sene başında 73 dolar olan ham petrolün varil fiyatı 120 dolar seviyesine dayandı. Yarın motorine 1 TL 44 kuruş, benzine 57 kuruş tutarında yapılacak zamla son dört iş gününde de fiyatlar yükselmiş oldu. Bir depo maliyeti iki ayda yaklaşık 500 lira arttı. Depoyu tam doldurmanın bedeli ise asgari ücretin dörtte birini aşarak ortalama bin 100 TL’yi buldu.
JP Morgan’ın “Petrol fiyatları yıl sonunda 185 dolara çıkabilir” öngörüsü de endişeyi artırdı. Bazı zamların ÖTV’den karşılanarak pompaya yansımamasını sağlayan eşel mobil sisteminin kaldırılması tüketiciyi savunmasız bıraktı. Tabeladaki her güncelleme öncesi kuyruğa giren vatandaş “Her gün zam nedir, bir depoda 180 TL oynadı. Dayanamıyoruz” tepkisini gösterdi. Esnafın kontak kapatacak noktaya geldiğini belirten İETT Genel Müdürü Bilgili “Akaryakıttaki KDV ve ÖTV acilen kaldırılmalı” dedi.
EŞEL MOBİL SİSTEMİ 1 MART’TA BİTTİ
2018 yılında başlanan ve yıl sonunda kaldırılan akaryakıtta eşel mobil uygulaması 10 Nisan 2019’da yeniden uygulamaya konulmuştu. Bu çerçevede akaryakıt fiyatlarında yaşanan artış devletin alacağı ÖTV’den karşılanıyordu. 22 Aralık 2021 tarihinde yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile eşel mobil sisteminin kademeli olarak kaldırılması öngörüldü. Buna göre, ÖTV tutarı 2 Nisan 2020 tarihindeki düzeye gelinceye kadar fiyatlarda yaşanan düşüşler pompa fiyatları yerine ÖTV’ye yansıtılması kararı alındı. Eşel mobil sistemiyle devletin feragat ettiği vergi tutarı 2021 yıl sonu itibarıyla 60 milyar liraya ulaştı. Uzmanlar ise sistemin yeniden devreye girmesini talep ediyor. İlk kez 2018 yılında uygulandıktan sonra ara verilen ve tekrar 2019 yılında başlayan eşel mobil sistemi 1 Mart 2022 itibarıyla sona erdi.
AKARYAKIT ZAMLARI YENİ HAFTADA DA MESAİ YAPACAK
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrasında iştahlanan petrol fiyatları yeniden 119 dolar seviyesinde. TL’nin de bu süreçte oldukça kırılgan bir tavır sergilemesi, pompa fiyatlarını baskılamaya devam ediyor. Sadece son 2 ayda bir depo maliyeti yaklaşık 500 lira artarken, geçen hafta süren zam furyası önümüzdeki haftada da gündemi meşgul edecek. Pazartesi günü de benzinin 57 kuruş, motorinin ise 1 lira 44 kuruş zamlanması bekleniyor.
Rusya ve Ukrayna arasında çıkan savaş ekonomik olarak hiç kuşkusuz en çok Türkiye’yi etkiliyor. Kırılgan TL’nin üzerindeki baskı artarken, petrol fiyatlarındaki yükseliş de akaryakıt fiyatlarını direkt olarak vuruyor. Son 3 gündür akaryakıta zam üstüne zam geliyor. En son önceki gece benzinin litre fiyatına 69 kuruş, motorinin litre fiyatına ise 84 kuruş zam geldi. Enerji Petrol Gaz İkmal İstasyonları İşveren Sendikasından (EPGİS) alınan bilgiye göre, Ankara’da ortalama 18,08 liradan satılan benzinin litre fiyatı 18,77 lira oldu. Benzinin litresi İstanbul’da 17,99 liradan 18,68 liraya, İzmir’de 18,11 liradan 18,80 liraya çıktı. Benzine son 6 ayda yüzde 141, motorine ise yüzde 171 zam yapılmış oldu.
Ortalama bir depo maliyeti sadece 2 ayda 500 lira artarken, 2022’de pompa neredeyse 10 kere zam gördü. Öte yandan zam yağmurunun yeni haftada da devam etmesi bekleniyor. Sektör kaynaklarının aktardığına göre, 7 Mart Pazartesi gecesi litre fiyatının motorinde 1 lira 44 kuruş, benzinde 57 kuruş zamlanması bekleniyor.
Zammın ardından benzinin litre fiyatı yaklaşık olarak İstanbul’da 18,67 TL’den 19,24 TL’ye, Ankara 18,77 TL’den 19,34 TL’ye, İzmir’de 18,79 TL’den 19,36 TL’ye yükselecek. Motorinin litre fiyatı İstanbul’da 19,75 TL’den 22,19 TL’ye, Ankara’da ve İzmir’de 19,86 TL’den 22,30 TL’ye yükselecek. Benzine 5 Mart’ta 69 kuruş, 4 Mart’ta 53 kuruş, 3 Mart’ta 88 kuruş zam gelmişti. Böylece dört iş gününde benzine gelen toplam zam 2 lira 67 kuruşa ulaşacak. Motorine 5 Mart’ta 84 kuruş, 4 Mart’ta 1 lira 33 kuruş, 3 Mart’ta 1 lira 51 kuruş zam gelmişti. Böylece dört iş gününde motorine gelen toplam zam 5 lira 12 kuruşa ulaşacak. Otogaza da 1 Mart’ta 33 kuruş, 2 Mart 61 kuruş zam gelmişti.
BİR DEPO MALİYETİ 2 AYDA 500 LİRA ARTTI
Ocak ayının başında Türkiye’de de akaryakıt fiyatlarını belirleyen Brent petrolün varili yaklaşık 78 dolardan işlem görüyordu. Dolar kuru ise 13 lira seviyelerindeydi. Yine aynı dönemde benzinin litresi 12.91 TL, motorin ise 12.76 liradan satılıyordu. Bugüne bakıldığında yaklaşık 2 aylık süreçte 10’a yakın zamla benzin 6.5 lira, motorin de 8.5 lira zamlandı. Böylece 60 litrelik bir depo maliyeti sadece 2 ayda 390 lira (benzin) ve 510 lira (motorin) arttı.
ACİL REZERVLER KULLANIMA AÇILDI
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), acil durum rezervlerinden piyasaya petrol sunulması kararı kapsamında üye ülkeler tarafından taahhüt edilen miktarın 61,7 milyon varile ulaştığını duyurdu. Açıklamada, salı günü gerçekleştirilen toplantıda IEA üyesi ülkelerin, Rusya-Ukrayna Savaşı nedeniyle petrol piyasalarındaki arz daralmasını hafifletmek amacıyla acil durum rezervleri kapsamında 60 milyon varil petrolün kullanıma açılması konusunda anlaştığı anımsatıldı. Kararın alındığı günden bu yana üye ülkelerin iç koşullarını göz önünde bulundurarak bir değerlendirme yaptığı kaydedilen açıklamada, daha önce taahhüt edilen 60 milyon varil miktarının aşılarak, büyük bir dayanışma örneği sergilendiği ifade edildi. Açıklamada, taahhüt edilen 61,7 milyon varillik petrolün üye ülkelerin acil durum rezervlerinde bulundurdukları toplam miktarın yüzde 3’ünü oluşturduğu kaydedildi. Sene başında 73 dolar olan ham petrolün varil fiyatının, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve Batı ülkelerinin yaptırım kararlarıyla 119,8 dolara kadar yükselmesi akaryakıt fiyatlarındaki artışta etkili oluyor. En son dün de petrol 119 dolar seviyesine yakındı.
İETT: KDV VE ÖTV KALKMALI
İETT Genel Müdürü Alper Bilgili, sosyal medya hesabı üzerinden söz konusu zamlara tepki gösteren bir paylaşım yaptı. “Mazot bugün artık 20 lira sınırına dayandı” diyen Bilgili “Belediyelerin ve özel halk otobüsü, minibüs, hatta taksi esnafının kontak kapatmaya mecbur kalmadan, ulaşım hizmeti vermeye devam edebilmesi için, toplu ulaşımda kullanılan akaryakıttaki KDV ve ÖTV acilen kaldırılmalıdır” çağrısını yaptı. Burdur’da, akaryakıt istasyonunda yakıt alan bir yurttaş, “Dünkü zamla, depoda 180 lira oynadı. Bir gecede 180 lira. Mazota zam yapmak, cebime elini atmak demektir. Olay bitmiştir. Bunun başka bir tarifi yoktur” dedi. Sinop’ta bir akaryakıt istasyonundaki yurttaşlar, zamlara tepki gösterdi. Yücel Yerli, “Her gün zam her gün zam nedir? Dayanamıyoruz. Aldığımız para ne ki?” tepkisini verdi.
