Cari işlemler fazlası eylülde 2 milyar 477 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Bu dönemde 680 milyon dolar finans hesabından, 1.7 milyar dolar da kaynağı belirsiz çıkış gerçekleşti. Böylece net rezerv sadece 29 milyon liralık artış kaydetti.
ALİ YILDIRIM
Ödemeler dengesinin eylül ayı tablosu belli oldu. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından açıklanan verilere göre, Eylül 2019 döneminde cari işlemler 2.4 milyar dolar fazla verdi. Cari işlemler fazlası eylülde geçen yılın aynı ayına göre 599 milyon dolar artarak 2 milyar 477 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Bu karşılık 680 milyon dolar finans hesabından çıktı. 1.7 milyar dolarda kaynağı belirsiz çıkış gerçekleşti. Böylece net rezervler sadece 29 milyon dolar arttı.
Bunun sonucunda, 12 aylık cari işlemler fazlası 5 milyar 895 milyon dolara yükseldi. Bu gelişmede, eylülde geçen yılın aynı ayına göre dış ticaret açığının 48 milyon dolar azalarak 867 milyon dolara gerilemesi ve hizmetler dengesi kaynaklı net gelirlerin 694 milyon dolar artarak 4 milyar 324 milyon dolara yükselmesi etkili oldu. Altın ve enerji hariç cari işlemler fazlası, eylülde geçen yılın aynı ayına göre 670 milyon dolar artarak 5 milyar 791 milyon dolara yükseldi. Aynı dönemde hizmetler dengesi altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler, 619 milyon dolar artışla 3 milyar 471 milyon dolara çıktı. Birincil gelir dengesi kalemi altında yatırım geliri kaleminden kaynaklanan net çıkışlar, eylülde bir önceki yılın aynı ayına göre 174 milyon dolar artarak 1 milyar 20 milyon dolar oldu. İkincil gelir dengesi fazlası ise 4 milyon dolar artarak 108 milyon dolara yükseldi.
Buna göre, doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler 8 milyon dolar oldu. Portföy yatırımları 144 milyon dolar tutarında net giriş kaydetti. Alt kalemler itibarıyla incelendiğinde, yurtdışı yerleşikler hisse senedi piyasasında 120 milyon dolar ve devlet iç borçlanma senetleri piyasasında 149 milyon dolar net alış yaptı. Yurtdışında gerçekleştirilen tahvil ihraçlarıyla ilgili olarak, bankalar 30 milyon dolar net geri ödeme, diğer sektörler ise 9 milyon dolar net borçlanma gerçekleştirdi. Diğer yatırımlarda 832 milyon dolar tutarında net çıkış gerçekleşti. Diğer yatırımlar altında, yurt içi bankaların yurtdışı muhabirlerindeki efektif ve mevduat varlıkları 2 milyar 479 milyon dolar, yurtdışı bankaların yurtiçindeki mevduatları da 510 milyon dolar net artış kaydetti. Yurtdışından sağlanan kredilerle ilgili olarak, bankalar ve Genel Hükümet sırasıyla 809 milyon dolar ve 138 milyon dolar net geri ödeme gerçekleştirirken, diğer sektörler 682 milyon dolar net kullanım yaptı. Resmi rezervlerde aynı dönemde 29 milyon doları net artış gözlendi. -
‘TOPARLANMA TURİZMLE GELDİ’
Haluk Bürümcekçi, cari dengedeki iyileşme döneminin sonuna gelinmiş olabileceğini, bunun da büyümenin seyrine bağlı olduğunu söyledi. Geçen yıl cari açığı artıran faktörlerin başında gelen enerji ticaretindeki gelişmelerin devam edip etmeyeceğinin kritik olduğunu belirten Bürümcekçi, petrol fiyatlarının son dönemdeki gerileme ile 2018 yılı ortalamasının (72 dolar) altına inmesinin cari açığı azaltıcı etki getirmeye devam ettiğini dile getirdi. Bürümcekçi, altın ticaretinde geçen yıl ocak-eylül döneminde verilen 7.7 milyar dolarlık net açığın, 2019’un aynı dönemde 5.2 milyar dolara gerilediğini ifade etti. Buna ek olarak, turizm gelirlerinin, turist sayısının artış eğilimini koruması ile toparlanma göstermeye devam edeceğini söyleyen Bürümcekçi, şunları kaydetti: “Ancak, milli gelir büyümesi baz etkisinin de devreye girmesiyle daha güçlü artışlar kaydedecektir. Bu gelişmenin, dış ticaret açığında yıllık bazda karşılaştırmalarda da artış getirebileceğini düşünmekteyiz. Ayrıca, AB pazarı ve genel olarak küresel çapta büyümede gözlenen yavaşlamanın ihracat artış hızımızı olumsuz etkilemeye devam ettiği izlenmektedir. Bu doğrultuda, ekim sonunda 5 milyar dolar fazlaya gerilemesini beklediğimiz son 12 aylık cari işlemler hesabının, 2019 yıl sonunda çok daha sınırlı fazla ile yılı kapatabileceğini düşünmekteyiz.”
‘YÜKSELİŞİN SONUNA GELDİK’
Ekonomist Haluk Bürümcekçi, piyasa beklentisinin eylülde 2 milyar dolar cari fazla verilmesi yönünde olduğunu belirtti. Yıllıklandırılmış cari fazlanın 5.9 milyar dolara iyileşmesiyle birlikte GSYH’ya oranının yüzde 0,8’e yükseldiğini ifade eden Bürümcekçi, veri setinin yayımlandığı dönemin en yüksek seviyesine ulaşıldığını söyledi. Bürümcekçi “Ekim ayı gümrük dış ticaret öncü verileri geçen yıla göre daha yüksek dış açığa işaret ederek cari fazladaki yükselişin sonuna geldiğimizi de düşündürmekte” dedi. Manşet verideki iyileşmenin yanı sıra, cari dengenin temel eğilimi açısından takip edilen enerji dışı cari dengenin 41.5 milyar dolar fazla ve enerji ve altın dışı (çekirdek) cari dengenin ise 47.7 milyar dolar fazlaya yükseldiğini vurgulayan Bürümcekçi, cari işlemler dengesinde eylül ayında gözlenen iyileşmede, hizmetler dengesinin yüksek fazla vermesinin ana etken olduğunu kaydetti.
