‘Faiz sebep enflasyon sonuçtur’ tezi, bağımsız ekonomistlerin hesaplarının üçte biri kadar artış açıklayan TÜİK’in rakamlarıyla bile yanlışlandı. Faizde üst üste yapılan indirimlere rağmen TÜİK verilerine göre enflasyon artmaya devam etti. Tezin çalışmadığının ‘sağlaması’ resmi olarak da yapılmış oldu.
MB’nin ‘faiz sebep’ kapsamında iki kez indirime gitmesinin ardından dolar tarihi rekorlar kırdı. TL’deki erimeyle yerli şirketlerin değeri de eridi. Her eve 121 bin lira borç yükü geldi. Ancak milleti fakirleştiren tezin çöktüğünü TÜİK verileri ortaya koydu. Hükümetten yapılan ‘enflasyonun düştüğünü göreceksiniz’ çıkışlarına rağmen istatistik kurumu ekim ayında yüzde 20 olan enflasyonun kasımda yüzde 21’e çıktığını duyurdu.
Sokak enflasyonunun altında olan verilerle bile otaya çıkan tablo, tezin ekonomide hasarı artırmaktan başka bir işe yaramadığını gösterdi. Faturası millete çıkan ısrardan geri adım atılması gerektiği dile getirildi. Ekonomistler de ‘ısrardan vazgeçilmeli’ uyarısı yaptı: Enflasyon kontrol edilemez bir orana gidiyor. Faiz düştü, enflasyon arttı. Bilim dışı politikalarla erimeye devam edeceğiz, bu enflasyonun etkisini yıllarca yaşayacağız.
ZAM FIRTINASI KAPIDA
‘Faiz sebep enflasyon sonuç’ tezi bir kez daha çöktü. Hızla düşen faize rağmen enflasyon kasımda da rekor düzeyde arttı. TÜİK’in kasım ayına ilişkin verilerine göre, üretici enflasyonu aylık yüzde 9,99 yıllık ise yüzde 54,62 yükseldi. Enflasyon 3 yılın zirvesine çıkarken aylık bazda yüzde 3,51 artan TÜFE, yıllık yüzde 21,31 oldu. Böylece yıllık enflasyonda Kasım 2018’den bu yana en yüksek seviye görüldü. ÜFE verileri de zam yağmuruna işaret etti. TÜİK, ÜFE’nin yüzde 50’nin üzerine çıktığını raporladı.
Merkez Bankası’nın üst üste yaptığı faiz indirimleri ve ekonomi yönetiminin yanlış hamleleri kura her gün yeni rekorlar kırdırıyor. Artan kurla beraber hem üreticide hem de tüketici de enflasyonu tarihi zirvelere çıktı. ‘Faiz sebep enflasyon sonuç’ tezi bir kez daha çökerken, düşen faize rağmen artış hemen hemen rekor düzeyde oldu. T
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) kasım ayına ilişkin yurtiçi tüketici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) oranlarını açıkladı. Buna göre üretici enflasyonu kasımda aylık yüzde 9,99 oranında artarken yıllık bazda ise yüzde 54,62 artış kaydetti.
Artan ÜFE oranlarıyla beraber iğneden ipliğe zam yağmuru yaşanacak. Sanayinin dört sektörünün yıllık değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 44,53, imalatta yüzde 53,24, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 72,42, su temininde yüzde 33,08 artış olarak gerçekleşti. Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara malında yüzde 63,12, dayanıklı tüketim malında yüzde 32,17, dayanıksız tüketim malında yüzde 34,33, enerjide yüzde 90,34, sermaye malında yüzde 33,30 artış olarak gerçekleşti. Yıllık en düşük artış; yüzde 12,60 ile giyim eşyası, yüzde 19,66 ile deri ve ilgili ürünler, yüzde 22,23 ile diğer madencilik ve taş ocakçılığı ürünleri alt sektörlerinde gerçekleşti. Buna karşılık kok ve rafine petrol ürünleri yüzde 145,94, ham petrol ve doğal gaz yüzde 116,51, ana metaller yüzde 97,13 ile endekslerin en fazla arttığı alt sektörler oldu.
Öte yandan TÜİK verilerine göre aylık bazda yüzde 3,51 artan TÜFE, yıllık yüzde 21,31 seviyesine çıktı. Böylece yıllık enflasyonda Kasım 2018’den bu yana en yüksek seviye görüldü. Kasım ayında tüketici fiyat endeksiyle üretici fiyat endekslerindeki yıllık artış hızları arasındaki fark da yeni bir rekor kırdı. TÜFE- ÜFE arasındaki makas 33,31 puana çıktı. Çekirdek enflasyon ise yüzde 16,82’den yüzde 17,62 seviyesine yükseldi.
'BU MAKASI KİMSE YEMEZ'
TÜİK’in kasım ayına ilişkin açıkladığı TÜFE ve ÜFE verilerini değerlendiren Karar Gazetesi yazarı ekonomist Doç. Dr. Oğuz Demir “TÜFE (yüzde 21,3) ve ÜFE (yüzde 54,6) makasının TÜİK’ten başka açıklaması yok. ÜFE, üreticiden çıkış fiyatları demek. Üreticiden yüksek fiyatla çıkan ürün, bize gelene kadar düşüyor yani! Talep zayıfken tamam da tüketici fiyatlar daha da artmadan alayım diyorken kimse bu makası yemez” dedi. Ekonomist ve öğretim görevlisi Prof. Dr. Serap Durusoy ise sosyal medya hesabında yaptığı açıklamada “Yıllık TÜFE yüzde 21,31 olarak açıklandı. Bugün açıklanan enflasyon rakamları kur, faiz ve enflasyon sarmalında geldiğimiz noktayı bir kez daha ortaya koydu. Ekonomi politikasındaki paradigma değişiminden vazgeçilmeli” yorumunda bulundu.
ENAG VE TÜİK ARASINDAKİ FARK YÜZDE 37.34
TÜİK’in yanı sıra enflasyon oranlarını açıklayan bağımsız Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) kasım ayına ilişkin enflasyon oranlarını açıkladı. Buna göre kasım ayında enflasyon yüzde 9,9 oranında arttı. Yıllık enflasyon ise ENAG verilerine göre yüzde 58,65 oranında artış gerçekleşti. TÜİK ile ENAG arasındaki rakamlarda uçurum farkı gözlendi. Buna göre iki kurum arasında aylık enflasyon rakamları arasındaki fark yüzde 6,48 iken yıllık fark ise 37,34’e çıktı. TÜİK’in enflasyon oranlarını düşük açıklaması tepkilere neden oldu.
TL’DEKİ DEĞER KAYBI VE ZAMLAR KISMEN YANSIDI
TÜİK’in açıkladığı rakamların kendisini tam olarak ikna etmediğini belirten ekonomist Cem Oyvat “Ama fiyatlardaki son artışın tam olarak kasım ayı enflasyonuna yansımadığı, Aralık ayı enflasyonu ve sonrasına yansıyacağı da gözden kaçmasın. Neden derseniz öncelikle, aylık TÜFE ay içinde toplanan ortalama verilere göre hesaplanıyor dedi. Oyvat TL’nin yüzde 40’lık değer kaybı henüz anket verilerine kısmen girdiğini aktararak “Kasım ayı TÜFE’sine ve Yİ-ÜFE’sine kısmen yansıdı. Ama Aralık’tan itibaren tam olarak yansıyacak.
Şekere yüzde 25 zam geldi. Oysa aylık ortalama kullanılan TÜİK sepetinde şekerdeki artış yüzde 12-13. Dahası 24 Kasım’da benzin, motorin ve LPG’ye de tarihi zam geldi. Zaten benzin ve motorin 20 Kasım’da da zamlanmıştı. Bu zamların sonunda motorinin fiyatı Kasım ayı boyunca yüzde 19,4 arttı. Bunun TÜİK sepetindeki yansıması henüz yüzde 10,1 artış. Benzindeki artış ise yüzde 15 ve bunun TÜİK sepetindeki yansıması henüz yüzde 8. Tabii benzin/motorindeki artış, zaman içinde diğer ürünlere de yansıyor, yansıyacak. Bunların Aralık ve sonrası TÜFE’yi yukarı çekmesi beklenir. Dahası sanayide kullanılan doğalgaza gelen yüzde 48’lik zammın tarihi 1 Kasım. Bu zammın yüzde 54.6’ya fırlayan Yİ-ÜFE’ye yansıdığı görülüyor, ama maliyetlerin TÜFE’ye yansıması arasında da zaman farkı olabilir. Lakin yansıyacak Son olarak sanayi ve elektrik üretiminde kullanılan doğalgaza bugün bir yüzde 20’lik daha zam geldi. Bu da üretime Kasım enflasyonunda görmediğimiz yeni bir maliyet getiriyor. Konutta kullanılan doğalgazda şimdilik fiyat değişmedi, ama bu kur artışıyla nereye kadar değişmeyecek? Özetle, Aralık ayından itibaren TÜİK’in oynamalarıyla dahi kolay kolay gizlenemeyecek bir enflasyon artışı geliyor. Sokaktaki vatandaş zaten bu artışı hissediyor. Asgari ücret tespit edilirken de, Kasım TÜFE’ye yansımayan fiyatlardaki bu artışların dikkate alınması gerekiyor” değerlendirmesinde bulundu.
‘ÜRETİCİDE ARTAN FİYATLAR TÜKETİCİYE YANSIYACAKTIR’
TÜİK’in açıkladığı ÜFE oranının zam olarak tüketiciye yansıyacağını belirten ekonomist Prof. Dr. Mete Gündoğan “Kasım ayı enflasyonu yüzde 3,5 yıllık olarak da yüzde 21,31 olmuş. (TÜFE beklenenin altında kalmış!) Üretici için enflasyon ise Kasım ayında yüzde 9,99 yıllık olarak da yüzde 54,62 olmuş. (ÜFE sonunda tüketiciye yansıyacaktır.) Manası; artık bundan sonra enflasyonun gerilemesini beklemeyin” ifadelerini kullandı.
‘ETKİSİ 2022 İLE BAŞLAYACAK’
Üretici enflasyonundaki artışa dikkat çeken ekonomist Prof. Dr. Mehmet Hasan Eken sosyal medya hesabından yaptığı değerlendirmede “TÜİK enflasyon oranlarını açıkladı. ÜFE: yüzde 54,62 TÜFE: yüzde 21,31 Fark: yüzde 33,31. Kısa yorumum: Enflasyon yükü üretici üzerinde bırakılmış. ÜFE 2022’den itibaren TÜFE’ye yansıyıp tüketiciyi etkileyecek. TCMB artık faiz indiremeyecek” ifadelerini kullandı. TÜFE ve ÜFE arasındaki farkın son 11 yılın rekorunu kırdığını vurgulayan Deva Partili ekonomist Ömer Fırat Gencal ‘’Sürdürülmesi mümkün olamayan bir grafik. ÜFE ve TÜFE arasındaki farkın son 11 yılın rekorunu kırarak yüzde 33.31 düzeyine çıkması da bu iktidara nasip oldu. Mızrak çuvala sığmaz oldu... İşçi, emekli, çalışanının emeğini rakamları eğip bükerek hiç etmeyin” değerlendirmesinde bulundu.
‘GELECEK AYLARDA DAHA YUKARILARDA OLACAK’
Hayret enflasyon yüzde 20’yi nasıl geçmiş diyen Finansal Danışman Rıdvan Baştürk “Gelecek aylarda ÜFE-TÜFE daha yukarılara gidecektir... Bu süreçte faiz indiriyorsun... Bir de TL mevduatı cazip kılacağız diyorsun” dedi. Ekonomist Firuze Nazlı Ergin ise “Enerji fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 90, ara girdideki artış yüzde 63. Toplam ithalatın en büyük bölümünü oluşturan ara girdinin payı yüzde 80’e ulaştı. Ülkenin Merkez Bankası cari fazla vererek yani ‘rekabetçi kur’ ile fiyat istikrarını sağlayabileceğine inanıyor, faiz indiriyor. ÜFE yüzde 54” paylaşımını yaptı.
‘ÖLÇEMİYORSANIZ YÖNETEMEZSİNİZ’
TÜİK’in enflasyon ölçümünde kullandığı rakamların ya hiç artmadığını ya da devede kulak arttığını söyleyen ekonomist Mustafa Sönmez “Kasım TÜFE beklenenin altında yüzde 3,5 geldi.
Yıllığı yüzde 21’in üstüne çıktı. Üretici fiyatlarında Kasım artışı yüzde 10’a yakın, yıllığı yüzde 55’e yaklaştı. Kasım’da yüzde 3,5 açıklanan TÜFE’nin yıllığı yüzde 21,3; gıdada yüzde 27, lokantalarda yüzde 29. TÜİK, yine yapmış yapacağını. TÜFE hesaplamada en önemli yeri tutan kirada aylık artışı yüzde 1,5 göstermiş. Su, elektrik, doğalgazda artış yüzde 0, sigarada 0. dizel otomobilde yüzde 12, benzinlide yüzde 6. Neden kasım aylık TÜFE yüzde 3,5 çıktı, buradan anlayın” dedi. Sosyal medyadan değerlendirmede bulunan Sönmez “Enflasyon hesaplanırken en çok dikkate alınan maddeler bu listedekiler ve her birinin nasıl ya hiç fiyatı artmamış ya da devede kulak artmış. Ölçemiyorsanız, yönetemezsiniz. TÜİK, doğru ölçmek zorundadır. Halkın vergisini bunun için maaş, bütçe olarak kullanıyorlar. Ekmek 2 liradan 2.5 TL’ye çıkınca yüzde 25 artar. Nasıl yüzde 7 gösterir TÜİK? Otomobil fiyatlarındaki artış nasıl yüzde 6 oluyor? Et fiyatları yüzde 4 mü arttı? TÜİK, ÜFE ya da sanayici fiyatlarındaki artışı Kasım’da yüzde 10 olarak açıkladı. Bu, yıllık yüzde 55’e yakın artış demek! İstedikleri kadar eğip büksünler önümüzdeki ayların TÜFE’si kaçınılmaz olarak aylık yüzde 5’i geçecek” diye konuştu.
SANAYİ DOĞALGAZINA 2 AYDA YÜZDE 68 ZAM GELDİ
Elektrik üretim santralleri ve sanayide kullanılan doğalgaza yüzde 20 zam yapıldı. Konutta kullanılan doğalgaz fiyatı değişmedi. BOTAŞ Aralık ayı doğalgaz tarifesini yayınladı. Buna göre, konutlarda kullanılan doğalgaza zam yapılmadı ancak büyük sanayi ve ticari kuruluşlara sağlanan doğalgaza yüzde 20 zam geldi. Elektrik santrallerinde kullanılan doğalgaz fiyatlarına da yüzde 20 zam yapıldı. Sanayide doğalgaza yüzde 20 zam yapılmasını değerlendiren CHP Genel Başkan Yardımcısı Ahmet Akın, söz konusu zammın hayat pahalılığını artıracağına işaret etti. Sanayide kullanılan doğalgaza üst üste yapılan yüksek zamların çarşı, pazar ve market raflarındaki fiyatları artıracağını belirten Akın, “Sanayi doğalgaz tarifesine daha geçen ay yüzde 48 oranında zam yapılırken bir ay sonra tekrar yüzde 20 oranında zam yapılması, iktidarın enerji buhranında ana faturayı sanayicilerimize kesmek istediğini göstermektedir. Ancak bu durum, üretim maliyetlerini artıracağı için vatandaşlarımıza da hayat pahalılığı olarak yansıyacaktır. Yılın son ayında yapılan bu zam, yeni yılda enflasyonu tetikleyecektir. Sanayiye yapılan doğal gaz zammı, doğrudan çarşı, pazar ve market raflarına zam olarak yansıyacaktır. Vatandaşlarımız, sanayiye yapılan zammın faturasını alışveriş yaparken temel ürünlere yapılan zamlarla ödemek zorunda kalacaktır” dedi.
