Türkiye büyümesinin öncü göstergeleri olarak sayılan PMI, SAMEKS ve TÜİK endeksleri Eylül 2019’da farklı sonuçlar çizdi. Ağustos ayında 49,6 olarak ölçülen PMI endeksi, eylülde 51,9’a çıktı. Eşik değeri aşan endeks sadece PMI tarafında iyiye işaret etti. SAMEKS endeksi de bir önceki aya göre 1,4 puan azalarak 46,4’e düşerken, ekonomik güven aynı dönemde yüzde 1,3 oranında azalarak 86 oldu.
ALİ YILDIRIM/ İSTANBUL
Ekonomik büyümenin öncü göstergelerinin Eylül 2019 sonuçları belli oldu. Bu dönemde Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Satınalma Müdürleri Bileşik Endeksi (SAMEKS) ve ekonomik güven endeksi gerilerken, İstanbul Sanayi Odası (İSO) Türkiye ve İstanbul İmalat PMI’ı (Satın Alma Yöneticileri Endeksi) arttı. SAMEKS endeksi eylülde bir önceki aya göre 1,4 puan azalarak 46,4’e düştü. Ekonomik güven endeksi ağustos ayında 87,1 iken, eylül ayında yüzde 1,3 oranında azalarak 86 oldu. PMI ise ağustosta 49,6 olarak ölçülürken, eylülde kritik eşik değer 50,0’nin üzerine çıkarak 51,9 düzeyinde gerçekleşti. Eşik değer olan 50,0’nin üzerinde ölçülen tüm rakamların sektörde iyileşmeye işaret ettiği anket sonuçlarına göre, sektörün daha istikrarlı bir görünüme kavuşmasıyla birlikte faaliyet koşullarında 17 aydır süren yavaşlama eğilimi sona erdiği ifade edildi. Yeni siparişler eylülde son bir buçuk yıllık dönemde ilk kez büyüme gösterdi. Yeni ihracat siparişlerinde ise yavaşlama devam etti. Toplam yeni siparişlerdeki yükseliş, bazı firmaları üçüncü çeyreğin sonunda üretimi artırmaya teşvik etti. Diğer taraftan, anket katılımcıları zorlu ekonomik ortamın devam ettiğini belirtti. Böylece eylül ayında üretim yatay seyretti. Yeni siparişlerin yeniden büyümeye başlamasıyla birlikte istihdam son 14 ayda ilk kez artış kaydetti. Ancak yeni siparişlerde olduğu gibi istihdamdaki artış da çok sınırlı düzeyde gerçekleşti. Girdi maliyetleri enflasyonu dört ay boyunca azalarak eylülde son üç yılın en düşük düzeyinde kaydedildi.
SAMEKS endeksine dönecek olursak, 50 referans değerinin altındaki seyrini eylül ayında da sürdürdü. Endeks, reel sektöre yönelik durgunluğun bu dönemde de sürdüğüne işaret etti ve yılın üçüncü çeyreğine ilişkin olumsuz bir görüntü verdi. Eylülde bir önceki aya kıyasla hizmet endeksi 2,2 puan azalarak 45,8’e, sanayi endeksi de 2 puan gerileyerek 46,6’ya düştü. Bu dönemde hizmet sektörüne yönelik girdi alımlarındaki ivme kaybı iş hacmini olumsuz etkilerken, sanayi sektöründe de yeni siparişlerdeki azalmaya bağlı olarak üretim kaybı gözlendi.
Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) açıkladığı ekonomik güven endeksindeki düşüş ise tüketici ve reel kesim (imalat sanayi) güven endekslerindeki düşüşlerden kaynaklandığı belirtildi. Aynı dönemde tüketici güven endeksi 55,8 değerine ve reel kesim güven endeksi 99,7 değerine geriledi. Eylül ayında hizmet sektörü güven endeksi 89,3 değerine, perakende ticaret sektörü güven endeksi 97,6 değerine ve inşaat sektörü güven endeksi ise 60,1 değerine yükseldi.
MALİYETLER ÜZERİNDEKİ BASKILAR AZALDI
Türk lirasındaki zayıflık nedeniyle girdi maliyetleri artmaya devam ederken, son dönemde para biriminde sağlanan göreli istikrarın enflasyondaki yavaşlamayı desteklediği belirtildi. Eylülde maliyetler üzerindeki baskının azalması, imalatçılara son sekiz ayda ilk kez satış fiyatlarını indirme olanağı sağladı. Yeni siparişler büyüme bölgesine geçerken, devam eden zorlu piyasa koşullarının etkisiyle, imalatçıların stok artırma konusundaki isteksizliği devam etti. Bunun sonucu olarak, satın alma faaliyetleri, girdi stokları ve nihai ürün stokları eylülde geriledi. Markit Direktör Yardımcısı Andrew Harker “Türkiye PMI anketinin son verilerindeki en önemli pozitif bulgu, yeni siparişlerin büyüme bölgesine geçmesi oldu. Bu sayede üretim istikrar kazanırken istihdamda da artış gerçekleşti. Mevcut eğilimin devam etmesi halinde, veriler 2019’un son çeyreğinde büyümenin güçlenebileceğine ve zorlu bir dönemin ardından firmaların bazı olumlu haberler alabileceğine işaret ediyor” dedi.
TEMMUZ 2018’DEN BERİ İLK KEZ İYİLEŞTİ
Endeks, sektörün faaliyet koşullarında ılımlı bir güçlenmeye işaret etti ve böylece Temmuz 2018’den beri ilk kez iyileşme gerçekleşti. Faaliyet koşullarındaki iyileşmede, talebin güçlendiğine ilişkin işaretler belirleyici oldu. Yeni siparişler üst üste ikinci ay artarken, artış hızı güçlü ve Şubat 2018’den beri en yüksek oranda gerçekleşti. Yeni ihracat siparişlerindeki artış ise oldukça ılımlı düzeyde kaydedildi. Yeni siparişlerdeki iyileşmeye paralel olarak üretim de arttı. Böylece üretim son 3 ayda ikinci kez artış gösterdi. İstihdam yaratma hızı Mart 2018’den beri en yüksek düzeyde gerçekleşirken, girdi alımları ise son 15 ayda ilk kez artış kaydetti. Maliyet enflasyonundaki gerileme, imalatçıların nihai ürün fiyatlarını düşürmesine de imkan sağladı. Fiyatlarda kaydedilen ılımlı düşüşle birlikte nihai ürün fiyatlarındaki altı aylık enflasyon sona erdi.
