TÜİK verilerine göre, ağustos ayında enflasyon yüzde 1,12 olarak gerçekleşirken yıllık enflasyon yüzde 19,25 oldu. Politika faizinin üzerine çıkan enflasyon sonrasında gözler Merkez’e çevrildi. Açıklanan verilere göre, yükselişe son dönemde gündem olan kira artışları yansımadı. Ayrıca otomobilde yapılan matrah artışı da enflasyonu 0,20 puan etkiledi. Zaten çip krizinden dolayı tedariği duran modellerin fiyatlarının düşmesi vatandaşa yaramadı ama enflasyona yaradı.
ALİ YILDIRIM
Türkiye’nin Ağustos 2021’e ait enflasyon karnesi belli oldu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ağustos ayına ilişkin Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) verilerine göre, ağustosta enflasyon bir önceki aya göre yüzde 1,12, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 19,25 arttı. Bir önceki yılın Aralık ayına göre ise yüzde 11,65 artarken, on iki aylık ortalamalara göre yüzde 15,78 artış gerçekleşti. Böylece enflasyon yüzde 19’luk politika faizinin üstüne çıktı. Şimdi gözler ise Merkez Bankası’na çevrildi. Politika faizinin üstüne çıkan enflasyon ile birlikte alınacak olan karar merakla bekleniyor. Yüzde 21’lik büyümeye rağmen tüketicinin cebi günden güne erimeye devam ediyor. TÜİK’in açıkladığı verilere göre, enflasyondaki yükselişe son dönemde gündemde olan kira artışları yansımadı. Öte yandan otomobil fiyatlarında yapılan matrah artışı da yüzde 0,20 puanlık katkı sağladı. Zaten çip kriziyle tedarik sorunu sıfır araç stoklarını çoktan eritmişken, bunun üstüne yapılan matrah artışı sadece enflasyona yaradı.
TÜFE’nin aylık yüzde 0,7 artması, yıllık enflasyonun ise yüzde 18,7 seviyesine sınırlı gerilemesi bekleniyordu. Yıllık enflasyonun Merkez Bankası’nın yüzde 19’luk politika faizinin üstünde gerçekleşmesi dikkat çekti. Merkez Bankası yaptığı açıklamalarda faizin, enflasyon oranının üzerinde tutulacağına işaret ediyordu. Öte yandan yurt içi üretici fiyat endeksi ise ağustos ayında bir önceki aya göre yüzde 2,77, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 45,52 arttı.
Bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 28,51 artarken, on iki aylık ortalamalara göre yüzde 31,34 artış gösterdi. Artış yaşanan gruplara yıllık bazda bakıldığında; en düşük artış yüzde 1,79 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti. Bir önceki yılın aynı ayına göre artışın düşük olduğu diğer ana gruplar sırasıyla, yüzde 4,79 ile haberleşme, yüzde 7,47 ile giyim ve ayakkabı ve yüzde 10,75 ile eğitim oldu. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın yüksek olduğu ana gruplar ise sırasıyla, yüzde 29,00 ile gıda ve alkolsüz içecekler, yüzde 22,91 ile ev eşyası ve yüzde 21,76 ile ulaştırma oldu.
Aylık bazda ise düşüş gösteren ana gruplar; yüzde 3,08 ile giyim ve ayakkabı ve yüzde 0,77 ile ulaştırma oldu. Ana harcama grupları itibarıyla 2021 yılı ağustos ayında en az artış gösteren diğer ana gruplar yüzde 0,18 ile alkollü içecekler ve tütün, yüzde 0,31 ile sağlık ve yüzde 0,58 ile eğitim oldu.
Buna karşılık, 2021 yılı ağustos ayında artışın yüksek olduğu gruplar ise sırasıyla, yüzde 3,18 ile gıda ve alkolsüz içecekler, yüzde 2,27 ile lokanta ve oteller ve yüzde 1,38 ile ev eşyası oldu. Temmuzda yüzde 17,22 olan yıllık çekirdek enflasyon yüzde 16,76’ya geriledi. İşlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE’de 2021 yılı Ağustos ayında bir önceki aya göre yüzde 0,74, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 10,98, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 18,46 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 16,14 artış gerçekleşti.
KİRALARDAKİ PATLAMA YANSIMADI
Enflasyon rakamlarıyla birlikte kira artış oranları da belli oldu. Geçen yılın ağustos ayından bu yana kira artışı son bir yıllık dönemde yüzde 11,23 oldu. Geçen yılın ağustosunda yüzde 1,0183 olan artış 2021’nin aynı döneminde 1,1871 olarak gerçekleşti. Son dönemde oldukça gündeme gelen kira artışları tartışmaları TÜİK’in verilerine yansımadı.
Eski kiracıların olduğu daireler de fiyatlar çok değişmezken, asıl artışlar yeni kiracılara yansıdı. Ağustos ayı enflasyon rakamlarının açıklamasıyla birlikte milyonlarca haneyi ilgilendiren eylül ayı kira artış oranı da belli oldu. TÜİK’in açıkladığı verilere göre tüketici fiyatları aylık bazda yüzde 1,12, yıllık bazda yüzde 19,25 yükseldi. 12 aylık ortalamalara göre ise yüzde 15,78’lik artış gerçekleşti.
Kira fiyatlarındaki artışta 12 aylık ortalama TÜFE belirleyici oluyor. Buna göre eylül ayında yeni kira sözleşmesi yapacak vatandaşlar için zam oranı yüzde 15,78 olacak. Böylece vatandaşın, 1000 liralık kirası zam yapılması durumunda 1158 liraya, 2 bin liralık kirası ise 2316 liraya yükselecek.
‘DAHA FAZLA ARTMASI MÜMKÜN DEĞİL’
Her defasında faiz hassasiyetini dile getiren Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, düşük enflasyon düşük faiz için gerekli sinyallerin verildiğini söylemişti. TRT ekranlarında geçtiğimiz aylarda açıklama yapan Erdoğan “Ben yine aynı iddianın peşindeyim. Hatta Merkez Bankası Başkanımızla görüştüm. Yani bizim bir defa faizleri düşürmemiz şart, onun için de yani temmuz-ağustos, buraları bulacağız ki faiz düşmeye başlasın. Çünkü faiz yükünü yatırımların üzerinden kaldırırsak, maliyetlerin üzerinden kaldırırsak, ondan sonra maliyet enflasyonunu tetikleyen faiz olduğu için orada da bir rahatlama dönemine inşallah girmiş olacağız. Çünkü bütün mesele o maliyet enflasyonundan faiz yükünü kaldırmaktır” demişti.
Erdoğan Ağustos 2021’de yaptığı başka bir açıklamada ise “Buradan ben de herhalde sinyalimi belli yerlere vermiş oluyorum. Bundan böyle enflasyonun daha yukarı çıkması mümkün değil, zira faiz oranlarında da düşüşe geçiyoruz. Yüksek faiz yok. Çünkü yüksek faiz bize yüksek enflasyonu getirecektir” ifadelerini kullanmıştı.
‘HEDEFİ KENDİLERİNE UYDURACAKLAR’
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Sözcüsü Faik Öztrak, enflasyon rakamlarına değinerek “Aylık tüketici enflasyonu yüzde 1,12. Bu, 2018’den sonra en yüksek ağustos ayı enflasyonu. 12 aylık enflasyon ise yüzde 19,25 ile mevcut seride, tüm ağustos aylarının rekorunu kırdı. Böylece Türkiye, dünya enflasyon liginde tırmanarak, 12. ekonomi oldu. Bu ligde yarıştığımız diğer ekonomiler Etiyopya, Angola, Zambia, Sudan ve Nijerya. Erdoğan geçtiğimiz ay, ‘ağustos ile enflasyonda da düşüş göreceğiz, bundan böyle enflasyonun daha yukarı çıkması, mümkün değil’ demişti. Gel gör ki, enflasyon rakamları Erdoğan’ı yalancı çıkardı. Sadece Erdoğan değil. Enflasyon, Merkez Bankası Başkanı’nı da yalancı çıkardı. Başkan ‘faiz enflasyonun üzerinde kalacaktır’ diye söz vermişti ama faiz yüzde 19’da kalırken, enflasyon yüzde 19,25’e çıktı. Enflasyon, faizi aştı. Enflasyon faizi aşınca Merkez Bankası faizi artırmamak için, izlediği enflasyon göstergesini değiştirdi. Çekirdek enflasyonu dikkate alacağını açıkladı. Bunlar milletin enflasyonunu zaten izlemiyordu. Şimdi TÜİK ’in tüketici enflasyonunu da izlemeyeceklermiş. Beyler hedefe uyamayınca, hedefi kendilerine uyduracak.”
‘MERKEZ’İN FAİZ TAAHHÜDÜ VAR’
Demokrasi ve Atılım (DEVA) Partisi Genel Başkan Yardımcısı İbrahim Çanakcı, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı resmî enflasyon verilerine ilişkin, “Hatırlanacağı üzere; Merkez Bankası, politika faizlerini enflasyonun üzerinde tutacağını taahhüt etmişti. Enflasyondaki artışın sürmesi, halkımızın yüksek faizler nedeniyle ödediği ağır bedellerin artarak devam edeceği anlamına da gelmektedir” dedi. Çanakcı yapılan zamların 2 ay dayanmadan eridiğini ifade ederek şöyle dedi:
“Gıda fiyatları, açlık ve yoksulluk sınırının en önemli göstergelerinden birisidir. Vatandaşın mutfağını ilgilendiren gıda fiyatlarındaki aylık artış yüzde 3,18, yıllık artış ise yüzde 29 seviyesine yükseldi. Böylece hükûmetin geçen ay memur, işçi ve emeklilere verdiği zamlar iki ay dayanmadan eridi. Zaten açlık sınırının altına düşen asgari ücretin alım gücü, bu artışlar sonucunda daha fazla geriledi.” Gıda fiyatlarının kuraklık nedeniyle arttığını söyleyen İbrahim Çanakcı, sözlerini şöyle sürdürdü: “Küresel enflasyon baskısı artarak devam ediyor. Hükûmete, kurumlara ve politikalara güven kalmadı. Enflasyonla mücadelede başarı sağlanabileceğine dair inanç kayboldu. Tüm bunlar, Merkez Bankası’nın yıl sonu için açıklamış olduğu enflasyon tahminlerinin geçerliliğini yitirdiği anlamına geliyor.”
‘TAHMİNLER GEÇERLİLİĞİNİ YİTİRDİ’
İbrahim Çanakcı şunları aktardı: “İktidar, vatandaşımızın hiçbir şekilde hissetmediği, yoksulluğu ve işsizliği azaltmayan ve istihdam yaratmayan büyüme rakamlarıyla övünmeyi bırakmalıdır. İktidarın yapacağı en hayırlı iş, alım gücünü yükseltmektir. Halkımıza insan onuruna yaraşır iş, aş ve refah düzeyi sağlamaya odaklanmaktır. Vatandaşların fiilen yaşadığı enflasyonun TÜİK’in açıkladığı verilerin çok üzerinde olduğu dikkate alındığında, hayat pahalılığının ne kadar dayanılmaz hale geldiği daha iyi anlaşılacaktır. Ağustos ayında, yurt içi üretici fiyatlarıyla tüketici fiyatları arasındaki makas yüzde 26,3 ile tarihî en yüksek seviyeye çıktı. Bu, tüketici enflasyonu üzerindeki baskıların önümüzdeki dönemde de devam edeceğini ortaya koymaktadır. Hatırlanacağı üzere; Merkez Bankası, politika faizlerini enflasyonun üzerinde tutacağını taahhüt etmişti. Enflasyondaki artışın sürmesi, halkımızın yüksek faizler nedeniyle ödediği ağır bedellerin artarak devam edeceği anlamına da gelmektedir.”
VATANDAŞ ALACAK OTOMOBİL BULAMADI AMA TÜİK’TE FİYAT DÜŞTÜ
Enflasyonu derinden etkileyen başka bir konu da otomotiv sektörü. Geçtiğimiz aylarda gerçekleşen matrah düzenlemesiyle birlikte kısıtlı modellerde fiyat düşüşleri yaşandı. Fakat bu değişim tüketiciye yansımadı. Çip krizinden dolayı yaşanan araç sorunu zaten yok satan veya tedarik süreleri Ekim 2021’lere kadar uzayan modelleri etkiledi. Yapılan matrah güncellemesi de tam olarak bu modelleri etkiledi. TÜİK verilerine göre, Ağustos 2021’de dizel araçların fiyatları yüzde 1,72 düşerken, benzinli araçlarda gerileme yüzde 3,42 oldu. Dizel aracın enflasyondaki ağırlığına bakıldığında yüzde 3,06 olarak hesaplanıyor. Benzinlide ise bu oran yüzde 4,13. Enflasyon üzerinde dizel aracın etkisi yüzde -5,28 oldu. Benzinli aracın etkisi de yüzde -14,15 olarak gerçekleşti. Böylece toplama bakıldığında toplam etki -19,43 olarak gerçekleşti. Yaklaşık yüzde 20 olarak hesaplandığında yıllık enflasyona etki 0,20 puan olarak gerçekleşti. Böylece olmayan araçtaki fiyat düşüşleri sadece enflasyona yaradı. Eğer matrah artışı olmasaydı yıllık enflasyon 19,45 olarak TÜİK verilerine geçecekti.
EKONOMİSTLERİN HESAPLAMASI YÜZDE 30
Enflasyon Araştırma Grubu (ENAGrup), ağustos ayına ilişkin tüketici fiyat endeksi (TÜFE) oranlarını açıkladı. ENAgrup’un ağustos ayı enflasyon verilerine göre; enflasyon bir önceki aya göre yüzde 4,06 artarken, ocak-ağustos dönemi enflasyon oranı ise yüzde 30,39 olarak gerçekleşti. ENAG’a göre ağustos ayında en yüksek fiyat artışı yüzde 12,36’yla oteller ve lokantalarda gözükürken, gıda ve alkolsüz içecekler yüzde 8,67 oranında arttı. Süt ve süt ürünlerindeki fiyat artışının etkisinin hissedildiği “kahvaltılık” ürün grubunda ise aylık enflasyon oranı yüzde 13,76 olurken, “Meyve ve Sebze” grubu fiyat artış hızı yüzde 12,57 olarak gerçekleşti. Konut fiyatlarındaki artış ağustosta aylık yüzde 6,15 olarak gerçekleşti.
‘TÜİK’E RAĞMEN BU ÇIKTIYSA EYVAHLAR OLSUN’
İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Ağustos enflasyon verilerini aylık yüzde 1,12, yıllık 19,25 olarak açıklamasını yorumladı. Özel bir televizyon kanalında soruları cevaplayan Akşener “Biz aylık araştırma yapıyoruz, açıklanandan daha yüksek. TÜİK’in acayip sistemine rağmen bu rakam çıktıysa eyvahlar olsun. Reel enflasyon bize göre daha yüksek. Biz öncelikle yolsuzluğu ortadan kaldıracağız, kayırmacılığı ortadan kaldıracağız, kayıp kaçağı önleyeceğiz, üretim yatırım kısmına gelmeden insanlarımızın günlük hayatını rahat hale getirebilirsiniz. Vergideki kayıp kaçağı hallettiğimiz zaman Türkiye’nin otomobil alımında ÖTV’yi kaldırıp 1 milyon gence girişimcilik için para verebiliyorsun, 100 bin öğretmeni tayin edebiliyorsun, akaryakıtta ÖTV’de indirim yapabiliyorsun” dedi.
‘TOP ŞİMDİ TCMB’YE GEÇTİ’
Enflasyon rakamlarına değinen Gelecek Partili Serkan Özcan “Büyüme rakamı baz etkisiyle yüzde 21,7 olunca, AK Parti ilçe başkanlarına bile açıklama yaptıran propagandacılar: TÜFE yüzde 19,25 ÜFE yüzde 45,52 olmuş, kimseden çıt yok. Hani politika faizini, enflasyonun üzerinde bir düzeyde oluşturmaya devam edecektik. Bize ne oldu böyle?” dedi. Gelecek Partili Kerim Rota da “Politika faizi, enflasyonun üzerinde bir düzeyde oluşturulmaya devam edilecektir. İfade net. Enflasyonun politika faizinin yüzde 0,25 üstüne çıkmasıyla top TÜİK’den TCMB’ye geçmiş oldu. Bu ifade ile kastedilen ortalama enflasyon, beklenen enflasyon sözünü duymamız yakındır” yorumunu yaptı.
