İhracat ve turizm gelirlerinin yüzde 40’ının TL’ye çevrilmesi zorunluluğunun ardından bu kez ticari kredi kullanımlarına fiilen döviz bozma kuralı getirildi. Tepki çeken düzenlemeyi muhalefet “Rezervleri erittiler şimdi de şirketleri döviz satmaya zorluyorlar” diye eleştirdi. Serbest piyasa sisteminin sınırlarını zorlayan hamle tedirginlik yaratırken, ekonomistler ‘Bu gidişin sonu sermaye kontrolü olur’ uyarısında bulundu.
BDDK, döviz varlıklarının TL karşılığı 15 milyon TL’yi aşmayan şirketlere kredi kullanımı halinde dövizini 15 milyon TL üzerine çıkarmama şartı getirdi. Bu miktardan fazla dövizi bulunan şirketler ise varlığın aktifinin ya da satış hasılatının yüzde 10’unu aşması durumunda yeni kredi kullanamayacak. Bu engeli aşmak için şirketin döviz satması gerekecek. Piyasalar kapandıktan sonra duyurulan karar kurda sert dalgalanmalara yol açtı. Yüzde 5 değer kaybeden dolar sabah tırmanışa geçti.
‘HOŞ GELDİN ÖZAL ÖNCESİ YILLAR’
Ekonomist Mahfi Eğilmez, kurun arka kapı satışından düştüğünü kaydetti. 190 milyar dolarlık rezerv erimesine işaret eden DEVA Partisi’nden “Şirketleri ellerinde kalan son dövizi de satmaya zorluyorlar. Hazıra dağ dayanmaz” eleştirisi geldi. Dövizin bilanço dışına taşınma riski doğarken ekonomistler “Birkaç adım sonrası kambiyo kontrolü” dedi: Türkiye serbest piyasa ekonomisinden uzaklaştı. Yarı Arjantin denilen sermaye kontrollerine geçildi. Hoş geldin Özal dönemi öncesi yıllar.
DÖVİZİ OLAN ŞİRKETE KREDİ YOK
Döviz kurlarındaki sert yükselişe peş peşe önlem alınırken, atılan adımların etkisi çok kısa süreli oluyor. Ekonomi yönetimi ihracat ve turizm gelirlerinden sonra TL kredi kullanımı için şirketlere döviz varlığı sınırı getirdi. BDDK’nın aldığı yeni karara göre 15 milyon TL üzerinde döviz varlığı olan şirket kredi kullanmayacak, 15 milyon TL’nin altında olan ise aşmama sözü verecek. Önlemler piyasalarda tedirginlik yaratırken ekonomistler ‘sermaye kontrolüne’ dikkat çekti.
Ekonomi yönetiminin aldığı kararlar döviz kurlarının fırlamasına neden olurken, TL’deki kayıpların önlenmesi için atılan adımların bir etkisi olmuyor. Kur Korumalı Mevduat (KKM) sisteminin etkisi birkaç ay sürerken devreye Gelire Endeksli Senet de (GES) etkili olmadı. Ekonomi yönetimi eriyen rezervleri artırmak için İhracat ve turizm gelirlerinin yüzde 40’ının TL’ye çevrilmesi zorunluluğunun ardından bu kez kredilerde yeni sınırlama getirdi. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’ndan (BDDK) üst üste kritik hamleler geldi. Şirketlerin TL satarak yurtdışında swap yapmasını kısıtlayan BDDK bugün de TL krediler için döviz varlığı sınırı getirdi. BDDK tarafından getirilen yeni düzenlemeye göre, bankalar ve finansal kuruluşlar dışındaki, bağımsız denetime tabi şirketlerin kredi başvurusu yaptıkları tarih itibarıyla yabancı para nakdi varlıklarının (altın dahil, efektif Döviz ile bankalardaki YP mevduat) Türk Lirası karşılığının 15 milyon TL’nin üzerinde olması halinde, bu şirketlerin yabancı para nakdi varlıklarının, en güncel finansal tablolarına göre aktif toplamından veya son 1 yıllık net satış hasılatından büyük olanının yüzde 10’unu aşması durumunda, söz konusu şirketlere TL cinsinden yeni bir nakdi ticari kredi kullandırılmamasına karar verildi. Uygulama karar tarihinden sonra uygulanmak üzere, aksi yönde bir Kurul kararı alıncaya kadar geçerli olacak. Serbest piyasa sisteminin sınırlarını test eden düzenleme tedirginlik yaratırken, ekonomistler ‘sermaye kontrolüne doğru gidişe’ dikkat çekti. Muhalef ise rezervlerin erimesine dikkat çekerek “Şimdi şirketleri döviz satmaya zorluyorlar” dedi.
‘POLİTİKALARINIZLA TİCARETİ DURDURACAKINIZ’
BDDK’nın kararına muhalefetten sert tepki geldi. Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu yaptığı açıklamada ‘’Her fırsatta ‘serbest kambiyo rejimini sürdüreceğiz’ deyip, şirketlere krediye ulaşmak için dövizinizi satın baskısı yapamazsınız! Sattığınız dövizler yetmedi şimdi de şirketlerin dövizine mi göz diktiniz? Artık durun! Safsata politikalarınızla ülkedeki ticareti durduracaksınız!’’ dedi. Eski Bakan, Gelecek Partili Feridun Bilgin ise ‘’Türkiye’de Serbest Kambiyo Rejimi bitmiştir. Hoşgeldin Özal dönemi öncesi yıllar! Yakında cüzdanında döviz bulundurmak da yasaklanıp hapis cezası getirilecektir’’ dedi.
‘ŞİRKETLERİ DÖVİZ SATMAYA ZORLUYORLAR’
BDDK’nın kararı sonrası dolar düşerken piyasalarda tedirginlik hakim oldu. Kararı değerlendiren Gelecek Partisi Sözcüsü ve ekonomist Serkan Özcan, “Elinde döviz olan şirketi ‘kredini kesiyorum’ diyerek döviz satmaya zorluyorlar! Açıkça şunu söylüyor iktidar; Ben kapı arkasından sata sata bitirdim bütün rezervleri, artık atacak kurşunum kalmadı! Ama şirketlerde biraz döviz var biraz da onlar satsın. Şirketler döviz varlıklarını bilanço dışına taşırsa takip etmek ne kadar kolay olur?” dedi. Gelecek Partisi Ekonomi Politikaları Başkanı Kerim Rota ise ‘’Şirketlerin hesaplarında tasarruf amaçlı 1 milyon $ bile tutmasına tahammül edemez hale düşmüşler. Artık bir sonraki adımı beklemekten dolayı bozulacak beklentiler, kısa vadeli kazanımlardan çok daha zehirleyici olacak. Yeni ekonomi modeli dedikleri 1970’lere dönüşmüş’’ paylaşımını yaptı.
‘SERBEST PİYASA EKONOMİSİNDEN UZAKLAŞIYORLAR’
BDDK'nın kararının serbest piyasa ekonomisine müdahale olduğunu ifade eden ekonomistler sermaye kontrolüne dikkat çekti. Ekonomist İbrahim Turhan, “‘Ben akla, mantığa, sağduyuya karşı çıkıp anlamsızca faizi düşük tutma inadında devam edeceğim ama siz döviz almayacaksınız’ diye açıkça söyleseniz de hepimiz rahat etsek” dedi.Turhan Hükümetin bu politikayı 2018’den beri adım adım ilerlettiğini söyleyerek ‘’Temel hakları ve özgürlükleri sınırlıyorlar. Serbest piyasa modelinden ve dışa açık ekonomiden uzaklaşıyorlar. Her iki alanda da keyfi biçimde yaptıkları müdahaleler standart uygulama haline geldi. Artık yadırgamıyoruz bile’’ ifadelerini kullandı. Serbest Piyasa ekonomisinden uzaklaşıldığını ifade eden Turhan ‘’1989’dan sonraki dönemde “elinde dövizi olan firma TL kredi kullanamaz” gibi bir kararın alınabileceğini, üstelik bunun makul görülebileceğini insan rüyada görse hayra yormazdı. Şunu açıkça söyleyelim; Türkiye artık dışa açıklıktan da serbest piyasa ekonomisinden de uzaklaştı. Türkiye gibi ülkelerde siyasal haklar ve özgürlükler ile ekonomik özgürlükler arasında bileşik kaplar modeline benzer ilişki var. Özgürlüklerin düzeyi her iki alanda da birlikte yükselip alçalıyor. Toplumsal düzeni otoriter ve baskıcı hale dönüştürmek, ekonomiyi kapamakla mümkün’’
‘KISMİ SERMAYE KONTROLÜNE GEÇİLMİŞ OLDU’
Sermaye kontrolüne dikkat çeken ekonomistler bunun sonucunun daralan ekonomi olduğunu söyledi Ekonomist Dr. Murat Kubilay sosyal medya hesabından yaptığı değerlendirmede ‘’Bugünķü BDDK kararıyla, yani ticari şirketlerin TL cinsi kredi kullanımlarına fiili döviz bozma kuralı gelince, yarı Arjantin diye ifade ettiğim kısmi sermaye kontrollerine iyice geçilmiş oldu. Tabii bunun sonucu da muhtemelen daralan ekonomi olacak fakat bunu yaşayıp görecekler’’ dedi. Ekonomist Doç. Dr Oğuz Demir ise kararı “Bir yandan kur korumalı mevduat icat edip tasarruf sahibinin kur riskini üstlenirler... Çözüm olmayınca döner ithalat yapan, dış borcu olan şirketlerin döviz tutarak kur riskinden korunmasını yasaklarlar.. Anlamadım. Anlayamayacağım.. Anlayan beri gelsin..” sözleri ile değerlendirdi.
DOLAR 17’NİN ALTINA İNDİ UZMANLAR ‘REZERVLER ERİYOR’ DEDİ
BDDK’nın kararının ardından dolar/TL Türkiye piyasaları kapanmışken bankalararası piyasada düşük hacimli işlemlerde 17.36 lira seviyelerinden hızla 16.40 lira seviyelerine kadar geriledi. Cuma Saat 20:15 itibariyle dolar/TL 16.71 liradan işlem görüyordu.Uzmanlar ise kurdaki hareketin karardan dolayı olmadığını rezervlerin satıldığını aktardı. Ekonomist Mahfi Eğilmez, kapalı piyasada düşen doların rezerv satışından dolayı olduğunu ifade etti.TCMB eski Başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara ise karar ilişkin yaptığı açıklamada ‘’Faiz artırmadık, döviz de satmıyoruz, sermaye kontrolü de yok; her şey kendi kendine oluyor’’ dedi. Prof. Dr. Şenol Babuşçu da ‘’Birkaç adım sonra ‘kambiyo kontrolü’ .... GES tutmayınca şapkadan bir tavşan daha çıktı…Faiz inadı devam ettiği sürece seçime kadar daha başka tavşanlarda çıkacak…’’ yorumunu yaptı.
