Pandemi sırasında yüzbinlerce çalışan ya ücretsiz izne çıkarıldı ya da kısa çalışma ödeneğine tabi tutuldu. Yeni düzenlemelerin ufukta gözükmediğini ve çalışanların bir yıl rötarlı emekli olacağını belirten Sosyal Güvenlik Müşaviri Sertaç Sedat Köksal işçilerin uyanık olması gerektiğini söyledi. Köksal, çalışanları tazminatsız işten çıkarmak için kullanılan 'işe dön daveti' oyununun detaylarını ve yaşanan sürecin neler getireceğini KARAR'a değerlendirdi.
HAVA ASAL | KARAR
Kolaylaştırılmış kısa çalışma ödeneği uygulaması, Fesih yasağı, İşverence tek taraflı uygulanan ücretsiz izin ve ücretsiz izin nakdi ücret desteği, 7252 sayılı normalleşme teşviki, 17256 sayılı istihdama dönüş teşviki, 27256 sayılı ilave istihdam teşviki uygulamaları koronavirüs salgını nedeniyle hayatımıza girmişti. Daha önce yaşamadığımız bu uygulamalar ve teşvikler 1 Temmuz itibarı ile kaldırıldı.
Yaklaşık bir buçuk yıl süren pandemi uygulaması dönemini kıdem tazminatlarına etkisinin ne olacağı sorusu hem işçiler hem de işverenler için cevap bekleyen en büyük soru. Kıdem tazminatı hesabı ne olacak? Ücretsiz izin ve kısa çalışma ödeneği süresi kıdem tazminatı hesabında sayılacak mı sayılmayacak mı? Bu dönemde işçilerin emekli olabilmesi için yatırılması gereken sigorta primleri yatırılmadı. Bu konuda bir düzenleme yapılacak mı yapılmayacak mı? İşçiler normalde emekli olması gereken süreden bir yıl sonra mı emekli olacaklar yoksa pandemi süresince ödenmeyen sigorta günleri için geriye dönük borçlandırma yapılacak mı? İşte Sosyal Güvenlik Uzmanı Sertaç Sedat Köksal'ın değerlendirmeleri ve karşılaşılacak sorunlar ile ilgili öngörüleri...
Sertaç Sedat Köksal
İŞVERENLER 'İŞE DÖN DAVETİ' YAPMADAN İŞTEN ÇIKARIYORLAR
Fesih yasağı kalktı ve işverenler pandemi şartlarında ekonomik koşulların olumsuz geliştiğini ve işlerinin iyi gitmediğini öne sürerek işçileri çıkartmaya başladılar. İşten çıkartırken de pandemi dönemindeki süreleri bu kıdem tazminatını muaf tutarak işçileri çıkarmak istiyorlar.
Burada şöyle bir uyanıklık yapmak isteyen bazı işverenler de var. Fesih yasağı döneminde ücretsiz izne çıkarılan işçilerin 1 Temmuz'da işbaşı yapması gerekiyor. İşçiler işverenleri tarafından işe davet edilmediği için işe başlamıyorlar. İşverenlerde 1 Temmuz'da işe gelmeyen işçileri devamsızlık yaptıkları gerekçesi ile tazminatsız işten çıkartma yolunu seçiyorlar.
Burada önemli olan husus şu işverenlerin 1 Temmuz'da ya da sonrasında ne zaman işbaşı yapacaklarını işçilere yazılı olarak duyurmaları gerekir. Yazılı davete icabet etmeyen işçileri ancak devamsızlıktan dolayı çıkartabilirler.
İşçilerin bu bilgiden haberleri olmadığı için sanki devamsızlık yaptık işveren de bizi işten çıkarmakta haklıdır diye bir görüş oluyor. İşçilerin bu duruma karşı uyanık olması gerekiyor. Yani işveren işçiye devamsızlık yaptın diye bir ihtarname gönderirse işçi de karşılığında sen beni işe yazılı bir şekilde davet etmedin ki demeli. 
BİR DÜZENLEME YAPILMAZSA YÜZBİNLERCE KİŞİ BİR YIL GEÇ EMEKLİ OLACAK
Salgın döneminde ödenmeyen sigorta primleri için de bir düzenleme yok. Kısa çalışma ödeneği veya ücretsiz izin döneminde sadece genel sağlık sigortaları için gerekli olan primler ödendi. Kişilerin emeklilik için işe yarayacak olan primler ödenmedi. Bunun için de geriye dönük borçlanma gibi bir düzenleme yapılmadı. Yani kişi bir senedir kısa çalışma ödeneğinde ise bir sene daha geç emekli olacak. Kamuoyu ve vatandaşlar bir düzenleme bekliyor ama bu konu ile ilgili henüz bir çalışma yok.
1 TEMMUZ İTİBARI İLE İŞVERENLER BÜYÜK BİR MALİ YÜK İLE KARŞI KARŞIYALAR
Kısa Çalışma Ödeneği ve fesih yasağı süresince işverenler kısa çalışma ödeneğinden faydalandırdıkları işçiler için herhangi bir sigorta primi ya da ücret ödeme yükümlülüğe sahip değildi. Keza ücretsiz izine çıkarılan işçilerde de durum aynıydı. Kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği uygulamasından yararlanan işverenler işçilerini ya kısmi çalıştırıyorlardı ya da çalıştırmıyorlardı. Ve bu arada çalıştırılmayarak geçen sürede işverenler işçilere maddi olarak bir ödeme yapmıyorlardı ve herhangi bir sigorta primi de yatırmıyorlardı.
1 Temmuz itibarı ile işverenler çalıştırılsın ya da çalıştırılmasın işçilere ücret ve sigorta primi ödemesi yapmak durumunda kaldı. İş yapamayan işverenler karşılaştıkları mali yükümlülükten kurtulmak için işçilerini ya ücretsiz izne çıkarıyor ya da içeride kaldıysa yıllık izinlerini kullandırıyor.
PANDEMİ 2 GRUBU MAĞDUR ETTİ
Pandemi dönemindeki uygulamalardan mağdur olan iki tane grup var . Birincisi fesih yasağı başlamadan önce işe girişi yapılıp da henüz deneme süresi tamamlanmadan pandemi koşullarına giren işçileri bulunan işverenler, ikincisi de uzun yıllar çalışmış olan ve fesih yasağı döneminde de kısa çalışma ödeneğine alından ya da ücretsiz izne çıkarılan işçilerdir.
Bu konuda mevzuatta ya da içtihatta bir netlik yok. Bundan sonraki dönemde oluşacak işten çıkarmalarda pandemi ücretsiz izine çıkarılan sigortalıların bu sürelerde geçen zamanlarını yıllık izin süreleri hesaplanırken ya da işten ayrılışları yapılacağı zamanda kıdem tazminatları hesaplanırken dikkate alınıp alınmayacağı net değil.
Yani işçiler işten çıkarılmasa bile yıllık izin süreleri hesap edilirken pandemi ücretsiz izin süreleri (nakdi ücret desteği aldıkları süreler) yıllık izin hesabında sayılacak mı sayılmayacak mı? burası bir muamma. Bu durumun tartışıldığı bilimsel ortamlarda iki farklı görüş var. Birinci görüş işçinin rızası dışında bir ücretsiz izin uygulanması olduğu için hem kıdem tazminatı hesabında hem de yıllık izin ücreti hesaplanırken bu sürelerin dikkate alınması gerektiği yönünde.
Diğer bir görüşte işçileri işten çıkarmak isteyen işverenlerin fesih yasağı sebebi ile iş akitlerinin sonlandırılamamasından kaynaklı yani kendi istekleri dışında oluşan bir durumdan dolayı bu sürelerin kıdemden sayılmaması yönünde. Tartışmalarda ağır basan görüş bu yönde.
Şöyle düşünelim siz bir işverensiniz ve işçinizden memnun değilsiniz. Ve ya başka bir sebepten dolayı işçiyi işten çıkarmak istiyorsunuz yasa size deneme süresinde ihbar süresi hariç her hangi bir tazminat ödemeden işçiyi işten çıkarma hakkı tanıyor ama fesih yasağı olduğu için bu hakkı kullanarak işten çıkarırsanız işçiyi bir brüt asgari ücret tutarında bir ceza ödemek durumundasınız. Siz bu cezadan kaçmak için çıkış vermiyorsunuz. Kıdem süresi hesaplanırken bu işçiyi çalıştırmadığınız dönem dikkate alınırsa hem daha fazla ihbar tazminatı hem de kıdem tazminatı ödemek durumunda kalacaksınız. Bu işverenler açısından olumsuz bir durum.
YILLIK İZİN SÜRELERİ DAHA GEÇ DEVREDECEK
İşçiler açısından da bakınca bu süreler sayılmazsa fesih yasağının olduğu dönemde pandemi ücretsiz izinde geçen süreler nedeniyle yıllık izin süreleri daha geç devredecek, bir seneyi aşan ücretsiz izin döneminde geçen süreler için kıdem tazminatlarından o süre kadar yoksun kalma durumu söz konusu olacak.
Eğer işçi kısa çalışma ödeneği aldıysa bu süre kıdem tazminatı ve yıllık izin süresi hesaplamasında dikkate alınıyor. Burada asıl mağdur olanlar pandemi ücretsiz izne ayrılan kişiler olacak.
