Geçtiğimiz günlerde ünlü internet sitesi Facebook kendi sanal parası Libra’yı tanıttı. Facebook gibi nerede ise 2,5 milyar kullanıcıya yaklaşan, adeta bir devlet halini almış olan bir sitenin böyle bir uygulama başlatması sıradan bir olay değildir.
Daha önce, 24 Ocak tarihinde bu sütunda yazdığımız yazıda Dünya’da nakitsiz toplum hareketlerinin başladığını hatta ivme kazandığını, İsveç’in 2030’a kadar tamamen nakitsiz bir ülke olma yolunda ilerlediğini anlatmıştık. Bununla da kalmayıp İsveç Merkez Bankası’nın e-krona adlı bir sanal paranın arzına hazırlandığını da iletmiştik.
Şimdi görünen o ki artık sanal para kervanına büyük internet siteleri de katılıyor. Facebook ile başlayan bu adımın Google, Amazon gibi diğer büyük internet sitelerini etkilemesi kaçınılmaz. Zaten amazon’un da kendi sanal parasını çıkaracağı konuşuluyor.
Sanal paralarla birlikte sanal para ATM’leri de hayata geçecek. Bunlar, belli bir zamana kadar, kâğıt para vermek, kredi kartı limitine yükleme yapmak, kabul edilen faturaları ödemek gibi fonksiyonları ifa edecekler.
Sanal para Dünya’ya bitcoin ile gelmişti, bu alanın deyim yerinde ise ilk göz ağrısı idi. Ancak bununla kalmadı ve sanal paralar çok hızlı bir şekilde çoğalıp, yaygınlaşarak kendilerine piyasalarda yer buldular. Kripto paralar bu şekilde devam ederlerse gelecekte Blockchain üzerinden Dünya’daki mevcut bankaların sonunu bile getirebilirler.
PayPal’ın eski başkanı David Marcus sanal paraların zaman içerisinde ikiye ayrılacağını söylüyor. Birinci kısımda yatırım amaçlı olanlar bulunacak, bugünkü Bitcoin’i buna bir örnek verebiliriz. Bunlar vadeli işlemler piyasasında orta-uzun vadeli alım satımlara konu olabilecek.
İkinci tür sanal paralar ise sadece ödeme amaçlı olacaklar. Facebook’un Libra’sı şu an için öyle. Bunları sadece ödeme işlemlerinde kullanabileceğiz, o kadar ki Libra ile bir restoranda bahşiş bile verebileceksiniz.
Bu arada hemen belirtelim, Libra’nın adı ve logosu ile ilgili birçok komplo teorisi de mevcut. Ancak biz komplo teorilerine hiç itibar etmediğimiz için yazılarımızda bu tarz görüşlere yer vermiyoruz. Merak eden okurlarımız internette araştırabilirler.
Gelelim bizi asıl ilgilendiren, hatta biraz da endişelendiren sanal paralarında güvenirliliği ve hayatımıza getirmesi ihtimali bulunan engellere, güvenlik risklerine…
Sanal parayı savunan uzmanlar bunun Dünya’da kara para aklamanın, terörün finansmanının önüne geçeceğini, kayıt dışı ekonominin de sonunu getireceğini savunmaktadır. Bunlar gerçekten de olası faydalardır. Tabii ki bu faydalar ancak sanal paranın yaygınlaşması ve hatta uluslararası alanda yegâne ödeme aracı olması ile mümkündür.
Ancak bununla beraber özellikle Blockchain üzerinden sanal para kullanımının beraberinde getirdiği kaygılar da var. Öncelikle bu tarz bir ödeme aracı insanların üzerinde kaçışı mümkün olmayan bir denetime ve istihbarı bilgi akışına sebep olacaktır. Kimin nereye ne ödediği, neleri alıp sattığı herkes tarafından bilinecektir. Nakit ödemenin sağladığı gizlilik ortadan kalkacaktır.
Ayrıca belli ülkelere seyahat yasağı konması, ambargo uygulanması gibi durumda o ülkelerde sanal paraların devre dışı kalması hem o ülke insanları hem de oranda bulunan yabancılar için çok büyük sıkıntılara neden olabilir. Aynı şekilde sigara yasağı, içki yasağı gibi uygulamalarda bu tarz ürünlerin alım satımında sanal paraların merkezi bir sistem tarafından devre dışı bırakılması bu ürünlere ulaşmak isteyen insanlar için kaçamayacakları bir engel olacaktır.
Sanal paraların depolandığı, ya da banka gibi mevduat misali yatırıldığı internet sitelerinin hacklenmesi, siber saldırıya uğraması başka riskleri oluşturmaktadır. Bugün de bir banka soyulabilir hatta batabilir ancak bu durumda ülkelerin sağladığı bir takım resmi güvenceler, sigortalar vardır. Sanal para ve Blockchain dünyasında bunlar şu an için mevcut değildir. Ve sanal para alım satımı, stoklaması yapan sitelerin özel siteler olduğu düşünülürse resmi güvence işinin karmaşıklığı da artmaktadır.
İşin bir de siyasi boyutu var. Ülkelerin merkez bankalarının, maliye bakanlıklarının ve diğer bankalarının zamanla güç kaybına uğraması, varlıklarının dahi tartışmalı hale gelmesi, ülke otoritelerini, ulus devletleri sarsacaktır. Bu da tahmin edebileceğiniz gibi istenmeyecek, engellemelere, çeşitli yasaklara, baskılara yol açacak bir durumdur. Blockchain ve sanal para, ileride, dünyada şu an bulunan resmi finans düzenini tamamen yıkabilir.
Tüm bunlara rağmen biz yine de sanal para ve Blockchain tabanlı hayatın giderek yaygınlaşacağı düşüncesindeyiz. Çünkü büyük internet siteleri, bazı devletler, FED gibi bankaların ortakları olan büyük sermaye grupları bu işi desteklemektedir.
Meraklı okurlarımıza bir de küçük ipucu vermek isteriz. İnternette arama motorlarında The Economist dergisinin 9 Ocak 1988 tarihli sayısının kapağını bir araştırsınlar. O kapak resminde bir zümrüdü anka kuşu resmedilmiştir. Boynunda “Coin” adlı bir para asılıdır. Kuşun ayaklarının altında Amerikan doları tutuşmuş yanmaktadır ve zümrüdü anka kuşu ise yanan doların küllerinden “Coin” isimli bu para ile doğmaktadır. Paranın üzerinde 2018 tarihi vardır. Kapağın manşeti ise şudur: Dünya para birimi için hazırlanın!
Bu kapak bundan yaklaşık 30 sene önce yapılmış. O tarihte daha soğuk savaş bile devam ediyordu, SSCB yıkılmamıştı ve internet henüz sıradan vatandaşın hayatına girmemişti. Kapak resmindeki paranın adı ile Bitcoin’in isim benzerliğini ise okurlarımızın takdirine bırakıyoruz. O Bitcoin ki 2009’da dünyaya tanıtılmıştı.
Sanal ve gerçek para birimleri konusunu daha çok yazacağız. Önümüzdeki on yılların en kritik meselesi bu olacak ve çok şiddetli değişimlere yol açacak.
