Devlet kanallarından ulusa seslenen Nursultan Nazarbayev, "Devlet başkanı olarak yetkilerimi sonlandırma kararı aldım" dedi.
Kazak halkının kendisine bağımsız Kazakistan'ın ilk devlet başkanı olma fırsatını sunduğunu kaydeden Nazarbayev, "Tüm bu yıllar boyunca bana güvendiniz. Halka hizmet etmek benim için bir mutluluktu. Başımı öne eğerek sizlere teşekkür ediyorum. Bundan sonra Kazakistan Güvenlik Konseyi Başkanı ve Nur Otan Partisi Genel Başkanı olarak görev yapacağım" ifadelerini kullandı.
Yasalara göre, Nisan 2020'de görev süresi sona erecek olan Kazak lider, istifasının nedenine ilişkin bir açıklama yapmadı.
'SENATO BAŞKANI TOKAYEV VEKALET EDECEK'
20 Mart itibarıyla görevini bırakacağını belirten Nazarbayev, Kazakistan Senato Başkanı Kasım Cömert Tokayev'in Nisan 2020'de yapılacak devlet başkanlığı seçimlerine kadar geçici devlet başkanı olarak görev yapacağını söyledi.
Tokayev, daha önce başbakanlık görevini de yürütmüştü.
EN UZUN SÜRE GÖREV YAPAN LİDERLERDEN BİRİ
79 yaşındaki Nazarbayev, dünyanın en uzun süre görev yapan devlet başkanları arasında yer alıyor. Kazakistan'ın bağımsızlık kazandığı 1991 yılından bu yana katıldığı tüm seçimlerden zaferle ayrılan ve görevini devam ettiren Kazak lider, son olarak Nisan 2015'te yapılan erken seçimde yüzde 97.75 oyla bir kez daha halktan yetki almıştı.
'BEKLENMEDİK BİR GELİŞME'
Rusya Federasyon Konseyi Başkanı Valentina Matviyenko, Nazarbayev'in istifa haberinin kendisi için beklenmedik ve çok ciddi bir gelişme olduğunu söyledi.
Kazakistan sınırındaki Orenburg'daki temasları sırasında Kazak liderin kararını öğrenen Matviyenko, "İstifa haberi, çok beklenmedik ve çok ciddi bir gelişme, özellikle de Kazakistan'la ortak sınıra sahip Orenburg Bölgesi için" dedi.
NURSULTAN NAZARBAYEV KİMDİR?
Sovyetler Birliği döneminden bu yana koltuğunu koruyan tek lider olan Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, eski bir mühendis. Çalıştığı madendeki işçi ayaklanmaları onu siyasete, oradan da Sovyetlerin en önemli ikinci adamı olmaya yöneltti. Sovyetler dönemindeki gücünü, Kazakistan’ın bağımsızlık protokolünü imzaladığı 1991’den bu yana korudu.
Nursultan Nazarbayev Kazakistan’ın en büyük iki şehrinden biri olan Almatı yakınlarında Kazkalenski bölgesinde Çemolgan köyünde, güçlü ve büyük bir aşiretin bir parçası olarak 1940’ta doğdu. İkinci Dünya Savaşı sona erip Soğuk Savaş başladığında Nazarbayev ilköğrenimine başlamıştı.
20 yaşında geldiğinde zor şartlarda çalışıyor olsa da çok iyi para kazanmaya başlamıştı. 1962’de, Küba üzerinden Soğuk Savaş’ın en gerilimli dönemlerinden biri yaşanırken Karagandi Üniversitesi’nde metalürji mühendisliğini bitirdi. Aynı yıl Komünist Parti’nin gençlik kollarına da girdi ve zamanının büyük kısmını parti çalışmaları için kullandı. 1967’de mezun olduğunda Karagandi Metalurji İşletmesi’nde danışmanlık yapıyordu. Bundan dokuz yıl sonra, 1976’da Karagandi Bölgesel Parti Komitesi’nin ikinci sekreteri oldu.
1984’te, Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin Başbakanı olmuştu. Kazak Komünist Partisi’nin Birinci Sekreteri o dönem Kunayev’di. 1989’da Nazarbayev, bu kez Komünist Parti’nin Genel Sekreterliği’ne getirildi. Kunayev’den sonra bu göreve gelen ikinci Kazak kökenli isim oldu.
GORBAÇOV'UN TEKLİFİNİ REDDETTİ
Sovyetler’de ‘Prestroika’ denilen yeniden yapılanma dönemine giden SSBC Başkanı Gorbaçov, kendisinden sonra SSBC’de en güçlü ikinci kişi olarak gördüğü Nazarbayev’e SSBC’nin Başkan Yardımcılığı’nı önerdi. Yani Nazarbayev, dönüşüme de hızlıca ayak uydurmuştu. Ancak bu teklifi reddetti.
Rus Devlet Başkanlarıyla sürdürdüğü iyi ilişkiler Putin dönemine kadar süren Nazarbayev, Boris Yeltsin’i devirmeye çalışan radikallerin 1991 darbe girişimi karşısında da Yeltsin’i destekledi. Ardından Sovyetler Birliği dağıldı ve Nazarbayev bu kez bağımsız Kazakistan’ın cumhurbaşkanı oldu.
1 Aralık 1991’de yapılan seçime tek aday olarak giren Nazarbayev, 21 Aralık’ta Almatı’da Kazakistan’a bağımsızlığını kazandıran protokolü imzaladı. Rusya ile ekonomik ilişkilerin dağılma döneminden sonra da bozulmamasına özen gösterdi.
KAZAKİSTAN'IN İLK VE TEK CUMHURBAŞKANI
1991’den sonra 10 Ocak 1999’da ve 4 Aralık 2005’te yedişer yıllık süreler için girdiği seçimlerden de galip çıktı. Sadece muhalif siyasi partilere değil, halk içindeki muhalif görüşlere de uyguladığı baskı sebebiyle sıklıkla uluslararası alanda eleştiriler aldı. 2005 seçimlerinde Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) tarafından ‘demokratik standartlara uymadığı’ gerekçesiyle eleştirildi.
Üst üste iki kez cumhurbaşkanlığına aday olmaya izin veren Kazak Anayasası’nı, 2007’de sadece kendisi için değiştirdi. Değiştirilen madde “şu an görevde bulunan cumhurbaşkanı, sınırsız sayıda seçime katılabilir” diyordu. Seçimlerin sıklığı ise yedi yıldan beş yıla indirildi. Böylece Nazarbayev 2011 ve 2015 seçimlerinde de aday oldu ve koltuğunu bırakmadı.
1997’de başkenti de Almatı’dan Astana’ya taşıyan Nazarbayev, Rusya’yla yakın ekonomik ve siyasi bağlarını hiç koparmadı. Bir yandan da ABD, Avrupa ülkeleri ve İsrail’le diplomatik ilişkilerini belli bir seviyede sürdürdü.
UÇAK KRİZİNDE ARABULUCU OLDU
24 Kasım 2015’teki uçak krizinin ardından gerilen Türk-Rus ilişkileri için de Nazarbayev devreye girmişti. Haziran sonunda Erdoğan’dan Putin’e giden mektubun yazılması ve kabul edilmesi sürecinde rol oynadı.
Türkiye ve Rusya’yla iyi ilişkileri olan Nazarbayev, radikal hareketlere duyduğu kaygıdan dolayı Suriye savaşının da bölgeye sıçramadan çözülmesini istiyordu. İran’la da İslam Devrimi sonrasında iyi ilişkileri geliştiren Nazarbayev, bu üç ülkenin liderliğinde yapılan Suriye görüşmeleri için tarafları Astana’ya davet etmişti.