SALİHA SULTAN
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ EKOLÜNDEN KUTLAMAYA DEĞER BİR ÇALIŞMA
Cemal Kafadar
TÂCÜTTEVÂRÎH-HOCA SADEDDİN EFENDİ, MEHMET İPŞİRLİ (Türk Tarih Kurumu Yayınları): Türkiye'nin kendine has ortamında tarihçilik de gereğinden çok daha fazla kez siyasi ve ideolojik kamplara göre tasnif ediliyor: sağcı solcu milliyetçi İslamcı marksist gibi. Bunlar anlamsız değil, ancak bu meyanda kayda değer ilmī ekolleşmeler üzerinde yeterince durulmuyor. Oysa bir disiplin olarak tarihçiliği ileriye taşıyacaksak sağlam yöntemleriyle temayüz eden ve eser vermeyi on yıllarca sürdüren ekoller bunun olmazsa olmazıdır. Rahmetli Bekir Kütükoğlu'nun ve öğrencilerinin, şimdi değişik kurumlara yayılmış olsalar dahi, İstanbul Üniversitesi ekolü diyebileceğimiz bir çerçevede büyük bir katkısı olmuştur çağdaş Türk tarihçiliğine. Bu ekolün özelliği, başka güçlü yanlarının yanı sıra, Osmanlı tarihyazıcılığı üzerine yoğunlaşmasıdır diyebiliriz. Tenkitli metin neşri ya da kaynak tenkidi, metinlerin karşılaştırmalı tahlili gibi vazgeçilemez yöntemlerle bir yandan Osmanlı tarihyazıcılığını yakından tanımamızı ve anlamamızı sağlamış, bir yandan da metinlerin kendilerini yayınlayarak büyük bir hizmet gerçekleştirmişlerdir. Hem Osmanlı tarihyazıcılığı Osmanlı düşünce ve kültür tarihinin bana kalırsa en parlak işlerinin ortaya konduğu derin bir yataktır. Bu parlak geleneğin en kıymetli temsilcilerinden Hoca Saddedin'in ‘Tacüt-tevarih’ adlı dev eserinin, İstanbul Üniversitesi ekolünün en başarılı, verimli ve tecrübeli temsilcilerinden Mehmet İpşirli tarafından hazırlanarak Türk Tarih Kurumu (TTK) tarafından yayınlanmasını 2024'ün değerli tarih yayınları arasında özellikle kutlamaya değer buluyorum.
GÜRCÜ MUHACİR AİLESİNİN ÜÇ KUŞAK HİKAYESİ
Prof. Dr. Gökhan Çetinsaya
KİSKE KUŞUNUN PEŞİNDE: KATAMİZELER-1835-1981, OKTAY ÖZEL (İletişim Yayınları): 93 Harbi’nin ardından Batum’dan yola çıkıp Ordu’ya göçen, Çürüksulu bir Gürcü muhacir ailesinin, yazarın kendi ailesinin üç kuşak hikayesini anlatıyor. Sözlü tarih dahil farklı kaynak ve arşivleri kullanarak yapılan bir mikro tarih çalışması. Sadece göçün ve göç eden ailenin tarihini değil, hem Ordu’nun hem de 150 yıllık bir dönemin toplumsal-politik tarihini de anlatıyor. Tarihçiliğimize orijinal bir katkı.
OSMANLILAR VE SAFEVİLER ARASINDA BİDLİS, 1502-1723, VURAL GENÇ (Tarih Vakfı Yurt Yayınları): Türkçe, Farsça, Arapça ve Ermenice kronikleri ve arşiv kaynaklarını tüketircesine kullanarak kaleme alınan eser, Van Gölü havzasının en önemli kültür merkezlerinden olan Bidlis (Muş ve Ahlat dahil) ile burayı yöneten hanedan mensuplarının 16. ve 17. Yüzyıllar boyunca Osmanlı ve Safevi dünyası arasında yaşadığı entegrasyon, değişim ve dönüşüm hikayesini konu ediniyor.
MABEYN-İ HÜMAYUN: OSMANLI SARAY TEŞKİLATININ MODERNLEŞMESİ, ALİ AKYILDIZ (Timaş Yayınları): Konu hakkında mevcut literatürde yer alan yaklaşık birkaç sayfalık bir bilgiyi yaklaşık 500 sayfalık bir kitaba dönüştürüyor. Konuyla ilgili görülmedik birincil ve ikincil kaynak bırakmayarak, Osmanlı tarihine şimdiye kadar bakılmayan farklı bir perspektiften bakmamızı sağlıyor.
AHMET CEVDET PAŞA: ÂLİM BİR DEVLET ADAMI, TUFAN BUZPINAR (Türk Kültürüne Hizmet Vakfı): Tarih ve hukuk alanında yaptıklarıyla ve yazdıklarıyla sadece yaşadığı dönemi, 19. Yüzyıl Osmanlı devletini ve toplumunu değil, 20. yüzyıl Türkiye’sini de etkileyen bir âlim-bürokratın biyografisi. İlk defa kullanılan arşiv belgeleri dahil Cevdet Paşa’ya ve dönemine ilişkin bütün kaynakların karşılaştırılarak kullanıldığı yetkin bir çalışma.
OSMANLI İMPARATORLUĞU VE ARAP AŞİRETLERİ, 1840-1914, TALHA ÇİÇEK (İş Bankası Kültür Yayınları): Tanzimat sonrası modernleşme döneminde Osmanlı merkezi idaresi ile göçebe Arap aşiretleri arasındaki ilişkiye odaklanıyor. İmparatorluğun bu uzun yüzyılında Arap eyaletlerinde ve özellikle hudut bölgelerinde devlet otoritesini güçlendirmek için uygulanan politikalar anlatılıyor. Bu süreçte yaşanan karmaşık müzakere sürecini yeni bir perspektifle ve zengin bir arşiv çalışmasıyla belgeleyerek literatürde önemli bir boşluğu dolduruyor.
DEMOKRAT PARTİ TARTIŞMALARINA BİR UYARI
Taha Akyol
DEMOKRATLAR VE HALKÇILAR, 1950-1954, CEMİL KOÇAK (Timaş Yayınları): Değerli tarihçi Cemal Koçak’ın mu mükemmel eseri, Demokrat Parti (DP) hayranlarını da düşmanlarını da uyaran, siyasi olaylar yanında kültür çatışmalarını da tahlil eden değerli bir eser.
RUS DEVRİMİ-YENİ BİR TARİH, SEAN McMEEKIN (Yapı Kredi Yayınları): Rus devrimini devrimci at gözlüğünün dışında yeni belgelerde tarihçi bakışı…
CUMHURİYET’İN DIŞ POLİTİKASI, HAZAL PABUÇÇULAR (İş Bankası Yayınları): Akademisyen Hazal Papuççular’ın ’12 Adalar’ kitabından sonra ikinci eseri. Sadece tarih değil, konularına göre dış politika tahlilleri. Değerli bir eser.
RUSYA’NIN ÖYKÜSÜ, ORLANDO FIGES (Yapı Kredi Yayınları): Figes, Sovyetlerin çökmesinden sonra ortaya çıkan belgeleri de inceleyerek yazıyor. Sıradan bir tarih değil. Kitabında bol iktisadi ve sosyolojik malzeme var.
