Geçen hafta cumartesi günü Los Angeles tarihi bir güne daha şahitlik etti. Mars’a gidecek olan uzay aracı InSight’ın fırlatılması Atlas V roketiyle Vandenberg Hava Üssü’nden yapılacaktı. Fırlatma anı sabaha doğru 04:05 olarak belirlenmişti. Saat gece yarısını geçtikten sonra Pasifik Okyanusu sahiline gidip fırlatma anını beklemeye başladık.

Sahil boyunca yüzlerce araba park etmişti. Aileler çocuklarıyla beraber yerlerini almış, ufacık çocuklar fırlatma anını heyecanla bekliyorlardı. Saat 04:05’te yönümüzü kuzeye döndük. InSight uzay aracı bütün güzelliği ile gökyüzünü aydınlattı, pasifik okyanusunun üzerinde 45 saniye kadar göründükten sonra uzayın derinliklerinde kayboldu. Herkes heyecanlanmıştı. Beni en çok etkileyen sahne ise küçücük çocukların babalarının boyunlarına sarılıp bu tarihi ana şahitlik etmek üzere uykuda olmaları gereken saatte uzay aracı izlemeye gelmekten dolayı teşekkür ediyor olmalarıydı. Aileler çocuklarına uzay araçlarının uçuş prensiplerini anlatıyor, matematik, fizik ve kimya derslerine daha fazla çalışırlarsa kendilerinin de bir gün NASA’da çalışabileceklerini ve uzay araçlarının yapımında görev alabileceklerini söylüyorlardı. Çocuklar daha şimdiden bilim ve teknoloji ile tanışıyorlar, öğrenecekleri matematik ve fizik bilgilerinin teoride kalmayıp, uygulamasını bilimin vardığı son noktada canlı canlı izliyorlardı. Ailelerin çocuklarına bu yaşta bilimi sevdirmek için gece yataklarından kaldırıp 45 saniyelik bir görüntü için sahile kadar getirmeleri takdire şayan bir hareketti.

***

InSight uzay aracı 26 Kasım 2018 günü Mars’a ulaşacak ve 5 metre derinliğinde bir sondaj kazarak Mars depremlerini ve ısı iletimini araştıracak. Insight uzay aracı bilgisayar çipine yazılan 2,4 milyon kişinin ismini de Mars’a götürüyor. Bu isimlerden 90 bin tanesi de Türkiye’den. Yani 90 bin Türk’ün ismi şu an Mars’a doğru yola çıkmış durumda.

InSight uzay aracının Mars’a fırlatılmasından bir hafta sonra NASA’nın çiçeği burnunda yöneticisi Jim Bridenstine Washington’da bulunan NASA genel merkezinde düzenlenen ‘endüstri günü’ etkinliği sırasında NASA’yı mümkün olduğu kadar çabuk bir şekilde Ay’a geri götürmek için ticari firmalardan yardım istedi ve ‘yeniden AY’a gidiyoruz’ dedi ve ilk misyonun gelecek yıl olabileceğini söyledi

***

NASA’ya taşeronluk yapan şirketlerin temsilcileriyle bir araya gelen Bridenstine, şirketlerden NASA’ya yardım etmelerini, en kısa zamanda NASA’nın yeniden Ay’a astronotları ve bilimsel ölçüm cihazlarını götürmek için teklif vermelerini istedi. NASA ‘biz size bunları nasıl yapacağınızı öğretemeyiz fakat siz bizim eski tecrübelerimizden yararlanıp bu teknolojileri üretirseniz sizden hizmet satın alırız’ diyor. Yani kısaca yeni Elon Mask’lar çıkmasını istiyor. Biliyorsunuz Elon Mask kurduğu Paypal şirketini Ebay’a satınca uzaya merak sarmış ve Rusya’dan kullanılmış eski roketlerini kendisine satmalarını istemişti. Bu durumu fırsat bilen Ruslar Elon Mask’tan roket başına 8 milyon dolar istemişler, bir de paran yoksa ne işin var burada diye dalga geçmişlerdi. Roketleri inceleyen ve Ruslara kızan Elon Mask, kullanılan malzemeye ve işçiliğe göre en az 10 kat fazla fiyat verdiklerini görüp kendi uzay şirketi SpaceX’i kurdu ve şu an en başarılı uzay şirketinin sahibi ve neredeyse her hafta ya NASA için yada başka ülkeler için uydular ve uzay araçları fırlatıyor. Kötü komşu insanı mal sahibi yapar misali, kullanılmış roketlere yüksek fiyat çeken Ruslar, Elon Mask’ı Dünya’nın en başarılı roket şirketinin sahibi yaptılar. Birkaç başarısız deneme sonrasında NASA’dan milyarlarca dolar maddi destek aldı ve en başarılı uzay şirketi oldu. Acaba diyorum biz Türkler de bir araya gelip bir uzay şirketi kursak ve NASA’ya servis ve teknoloji satsak nasıl olur? Çünkü NASA sene sonuna kadar şirketlerden teklif toplayacak ve en az 25 bin dolar, en yüksek 2,6 milyar dolarlık sözleşmeler imzalayacak ve 2019 ile 2021 arası yeniden Ay’a astronot gönderecek.

Türk basınının uzayla imtihanı

On altı yıldır yurt dışında bulunuyorum. Astrofizik ve yapay zeka üzerine çalışmalarım var. Uzay ve bilimsel araştırmalara müthiş bir merak içerisindeyim ve sürekli öğreniyorum. Öğrendikçe de hayretim artıyor ve ne kadar az şey bildiğimi fark edip daha fazla çalışmam gerektiğine karar veriyorum. Haliyle Türkiye’deki uzay ve bilimsel araştırmaları da merak ediyorum. Her zaman takip etmem mümkün değil ancak Türk basınında öyle haberler görüyorum ki; bazen gülüyorum bazen de çok şaşırıyorum. Araştırdığımda ise söylenenlerin yüzde 99’unun gerçeği yansıtmadığını veya yarı doğrulardan tam yalanlar üretildiğini görüyorum.

Mesela en komik bulduğum haber şu: “Türk mucitten NASA’ya parmak ısırtan buluş!”. Bu çok iddialı haber için NASA’nın bütün açıklamalarına bakıyorum ve biz parmağımızı ısırdık diye bir açıklama yapılmamış.

H H H

Sonra “Türkiye’nin ilk astronotu canlı yayında” diye bir haber görüyorum veya benim astronomiye merakımı bilen birisi sosyal medya üzerinden video gönderiyor. Türkiye’de uzay ajansımız bile yokken astronotumuzun olması ilginç geliyor. Amerika bile insanlı uçuşlarını iptal etmiş astronotlarını uzay istasyonuna Rus Soyuz araçlarıyla gönderirken ve özel şirketlere kendilerini Ay’a götürecek teknoloji üretmeleri için çağrıda bulunurken Türkiye’den bir astronotun çıkmış olması beni şaşırtıyor. Araştırıyorum. Fark ediyorum ki bir şirket çekiliş yapmış ‘sizi uzaya götüreceğiz’ diye. İddiaya göre 100 km yukarı çıkıp geri gelecekmiş. Fakat bu şirket iflas edip eğitim şirketine dönüşmüş. Lynx denilen uzay mekiği daha üretilmeden yapımına son verilmiş. Yani bu arkadaşımızın ne astronot olma, ne de uzaya gitme ihtimali var.

İlginçliklerimiz bunlarla da bitmiyor. Uzay araçlarına yakıt üretmişiz. Dışa bağımlılığımız bitecekmiş. Sanki uzay aracımız varmış da yakıtında dışa bağımlılığımız kalmayacakmış. Uzay mimarımız bile varmış ve uzay mekiği tasarlıyormuş.

Bunları içimiz kararsın diye anlatmıyorum. Basınımızda yer alan böyle abartılı haberler gerçekte bu değerli arkadaşlarımızın, mucitlerimizin yaptığı çalışmaları gölgede bırakıyor. Uzaya uydu ve mekik fırlatan roketlerimiz ve hakikaten astronotlarımız olmasını umut ediyorum. Lakin aşmamız gereken ciddi problemlerimiz var.