Hükümetin İsrail’le ticaret ısrarı sandıkta ‘cezalandırılınca’ seçim sonrası Gazze siyaseti tam tersi yönde değişti. Önce ticaret tamamen kesildi ardından Türkiye, Lahey’deki soykırım davasına müdahil oldu. Gecikmeli adımlar eleştirilse de olumlu karşılandı ancak bugüne kadar hükümet kanadından ısrarla yapılan ‘Ticaret yok’ açıklamaları hatırlatıldı. ‘Millete söylenen yalanların hesabı sorulmayacak mı?’ tepkileri dile getirildi.
- 7 Ekim: Gazze’de katliamın başlamasından sonraki süreçte tepki adı altında TBMM’de Nescafe ve Cola boykotları uygulandı.
- 7 Kasım: İsrail’e ihracat, dış ticaret verilerine göre yüzde 35 artmasına rağmen Ticaret Bakanı “Ticaret yüzde 50’den fazla azaldı” dedi.
- 27 Mart: TÜİK’e göre ‘silah ve mühimmat’ ihracatı iki kat artarken Ticaret Bakanlığı ‘Mallar Filistin’e gidiyor. Taşınan av silahı’ açıklaması yaptı.
- 28 Mart: Ticaret Bakanı, İsrail’le ticaret için “Marjinal siyasi unsurlar. İsrail istihbaratının dezenformasyon bilgilerini kullanıyor” suçlaması yöneltti.
- 28 Mart: Bakan Ömer Bolat “Kamu kurumları İsrail firmaları ile ticaret yapmıyor” dedi. Ancak devlet şirketi Eti Maden’in bor sevkiyatı yansıdı.
- 2 Mayıs: Ticaret Bakanlığı daha önce ‘Provokatif, uydurma haber’ ithamını yönelttiği İsrail’le ticaretin tüm ürünleri kapsayacak şekilde durdurulduğunu açıkladı.
ŞİMDİYE KADAR NEDEN ‘TİCARET YOK’ DEDİNİZ
İsrail Gazze’de soykırım yaparken Türkiye’nin Tel Aviv’le ticarete devam etmesi tepki çekti. Ancak başta Ticaret Bakanlığı olmak üzere Hükümet yetkilileri, ‘Ticaret yok’ ardından ‘Devlet yapmıyor’ dedi. Seçim öncesi süren inkar politikası, sandık sonrası değişti. İsrail’e karşı ilk adımı 54 ürün gurubuna ihracat yasağı getirerek atan Hükümet, tepkiler dinmeyince ihracatı da ithalatı da yasakladı. Karar sonrası kamuoyundan “Şimdiye kadar neden ‘ticaret yok’ dediniz” tepkisi yükseldi.
İsrail, Gazze’de 7 aydır sürdürdüğü katliamda 35 bine yakın sivil Filistinliyi öldürdü. Alt yapı ve üst yapıyı neredeyse tamamen yok etti. 70 binden fazla Filistinli de yaralandı. Süreç boyunca Müslüman ülkelerinin tepkisizliği ise büyük tepki çekti. Sokaklarda yankılanan vicdani sese ters kelepçe ile gözaltı yapılırken, Tel Aviv ile ticaret başta olmak üzere ilişkiler kısıtlanmadan devam etti. İslam başşkentlerinin tavrı ‘untanç verici’ olarak görülürken Ankara’nın tavrı da Türkiye kamuoyunda sertçe eleştirildi. Muhalefetten ve sivil toplumdan “Gazze’deki katliamlara rağmen ticaretin sürmesi kabul edilemez” tepkileri yükseldi. Ancak hükümet bu süreçte sessiz kaldı.
‘YOK’ DENİLEN TİCARETİN BELGESİ ÇIKTI
Dikenli tel, jet yakıtı başta olmak üzere yakıt, çelik, silah parçaları, çimento, kimyasal maddelerin ticareti belgelerle ortaya konulunca inkar tavrını değiştiren Ticaret Bakanlığı ve hükümet yetkilileri savunmaya geçti. Daha önce yok dedikleri alış verin devlet tarafından değil özel şirketler aracılığıyla yapıldığı ifade edildi. Ticaretin devlet kurumları tarafından da yapıldığı belgelenince, seçim öncesi sürdürülen inkar politikası değiştirildi. Ticaretin yoğun bir şekilde yapıldığı 54 ürün gurubuna getirilen ihracat yasağıyla kabul edildi. Bu adım muhalefet ve sivil toplum tarafından yeterli bulunmadı. Eleştiriler sürdü. Zira Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) açıkladığı verilere göre ihracatında yüzde 393 oranında artış görülen zeytin ve zeytinyağı başta olmak üzere kimi gıda ürün grupları listede yer almamıştı. Buna karşın listede yer alan ürün gruplarının ihracatında halihazırda düşüş yaşandığı görülmüştü.
İTHALAT DA İHRACAT DA DURDURULDU
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Almanya Cumhurbaşkanı ile geçtiğimiz hafta yaptığı basın toplantısında İsrail ile yoğun ticari ilişkilerin sona erdiğini “O iş bitti” diyerek ifade etmişti. Erdoğan’In açıklaması ve tepkiler sonrası Hükümet ikinci adımı da attı. Ticaret Bakanlığı, ABD, Avustralya ve Avrupa’daki üniversitelerde artan İsrail tepkisinin yayılmasıyla İsrail ile ihracat ve ithalat tamamen durdurulduğunu açıkladı. Buna göre Türk limanlarından İsrail’e herhangi bir gemi hareket edemeyecek. İsrail’le ilgili ihracat ve ithalat işlemleri tüm ürünleri kapsayacak şekilde durdurulduğu Bakanlık açıklaması şöyle: “Devlet düzeyinde alınan tedbirlerin ikinci aşamasına geçilmiş, İsrail’le ilgili ihracat ve ithalat işlemleri tüm ürünleri kapsayacak şekilde durdurulmuştur. İsrail Hükümeti Gazze’ye kesintisiz ve yeterli miktarda insani yardım akışına izin verinceye kadar Türkiye söz konusu yeni tedbirleri kesin ve kararlı bir şekilde uygulayacaktır.” İsrail Dışişleri Bakanı Israel Katz, Türkiye’nin aldığı bu karar sonrası bir açıklama yaparak, İsrail’in yerel üretim ve diğer ülkelerle olan ticaretini güçlendirmeye odaklanacağını belirtti.
ATEŞKES ŞARTI YERİNE YARDIM ŞARTI
Bakanlık açıklamasına dikkat çeken Dış Politika Uzmanı Aydın Sezer ise Türkiye’nin bugün İsrail ile ticaret akışını durduğunu açıklamasının ardından 9 Nisan ile 2 Mayıs’ta alınan kararları karşılaştırdı. İki karar arasındaki detaya dikkat çeken Sezer “9 Nisan tarihli İsrail’e ihracatın ‘kısıtlanması’ kararını kaleme alanlarla, 2 Mayıs tarihli İsrail ile dış ticareti ‘durdurma’ kararını alanlar acaba ne yazdıklarının farkındalar mı? Birinci kararda ‘Gazze’de ateşkes ilan edilene kadar’ ifadesi de yer alırken son kararda bu ifadeyi kaldırıp, sadece ve ‘Gazze Şeridine yeterli miktarda ve kesintisiz yardım akışına izin verilinceye kadar yürürlükte kalacaktır’ denilmiş. Vatandaşı aptal yerine mi koyuyorsunuz, yoksa kendinizi çok mu zeki zannediyorsunuz?” dedi.
BOYKOT İSRAİLLE İLİŞKİSİ TARTIŞMALI STARBUCKS NESCAFE, COLA GİBİ ŞİRKETLERLE SINIRLI KALDI
İsrail ile ticaretin kısıtlanmadığı süreçte bazı kişiler kendince boykot adımları attı. Buna Meclis de daihil oldu. Ancak çoğu söylemde kaldı. Bazı markalara boykot gündeme gelse de bu pek etkili olmadı.
7 Ekim: Gazze’de katliamın başlamasından sonraki süreçte tepki adı altında TBMM’de Nescafe ve Cola boykotları uygulandı.
7 Kasım: İsrail’e ihracat, dış ticaret verilerine göre yüzde 35 artmasına rağmen Ticaret Bakanı “Ticaret yüzde 50’den fazla azaldı” dedi.
11 Ocak: Ulaştırma Bakanı “7 Ekim-31 Aralık 2023 arasında Türkiye limanlarından İsrail’e günde ortalama 8 gemi sefer yaptı” dedi.
27 Mart: TÜİK’e göre ‘silah ve mühimmat’ ihracatı iki kat artarken Ticaret Bakanlığı ‘Mallar Filistin’e gidiyor. Taşınan av silahı’ açıklaması yaptı.
28 Mart: Ticaret Bakanı, İsrail’le ticaret için “Marjinal siyasi unsurlar. İsrail istihbaratının dezenformasyon bilgilerini kullanıyor” suçlaması yöneltti.
28 Mart: Ticaret Bakanı Bolat “Kamu kurumları İsrail firmaları ile ticaret yapmıyor” dedi. Ancak devlet şirketi Eti Maden’in bor sevkiyatı yansıdı.
