Astım hastası olmasına rağmen iyi bir sporcu, doktorluk eğitimi almasına rağmen gerilla savaşçısı olan Che Guevara, ölüm yıldönümünde dünyanın pek çok farklı bölgesinde anılıyor. Kimileri tarafından şehit kabul edilen Che Guevara hakkında merak edilenleri haberimizde bir araya getirdik…
CHE GUEVARA KİMDİR?
Che Guevara, Ernesto Guevara de la Serna'nın takma adı ( 14 Haziran 1928, Rosario , Arjantin - 9 Ekim 1967, La Higuera, Bolivya'da öldü), teorisyen ve gerilla savaşının taktikçisi, dünyanın önde gelen komünist figürü, Küba Devrimi (1956–59) ve Güney Amerika'da gerilla lideri. Bolivya ordusu tarafından idam edilmesinin ardından, dünya çapında nesiller boyu solcular tarafından şehit bir kahraman olarak görüldü ve imajı, solcu radikalizmin ve anti-emperyalizmin simgesi haline geldi.
Guevara, orta sınıf İspanyol-İrlanda kökenli ve sol eğilimli bir ailenin beş çocuğunun en büyüğüydü. Astım hastası olmasına rağmen, 1953'te tıp eğitimini tamamlayarak bir atlet ve bilim adamı olarak başarılı oldu. Tatillerinin çoğunu Latin Amerika'da seyahat ederek geçirdi ve kitlelerin büyük yoksulluğuna ilişkin gözlemleri, nihai sonucuna katkıda bulundu. Latin Amerika'yı ayrı uluslardan oluşan bir topluluk olarak değil, kurtuluşu kıtalar arası bir strateji gerektiren kültürel ve ekonomik bir varlık olarak görmeye başladı.
Özellikle, Aralık 1951'de tıp fakültesine ara verirken arkadaşı Alberto Granado ile başladığı dokuz aylık bir yolculukla dünya görüşü değişti. O seyahat, Arjantin, Şili, Peru, Kolombiya, Venezuela ve Miami’yi gezdi. Gezi sırasında Guevara, The Motorcycle Diaries: Notes on a Latin American Journey adıyla ölümünden sonra yayınlanan bir günlük tuttu.(2003) ve The Motorcycle Diaries (2004) olarak filme uyarlandı.
1953 yılında Guevara Guatemala’ya gitti, toplumsal bir devrim yaratmaya çalışan ilerici bir rejime başkanlık etti. Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) , Guevara'yı Amerika Birleşik Devletleri'nin her zaman ilerici sol hükümetlere karşı çıkacağına ikna etti. Bu, dünya çapında bir devrim yoluyla sosyalizmi hayata geçirme planlarının temel taşı oldu. Guevara'nın adanmış bir Marksist olduğu yer Guatemala'daydı.
KÜBA DEVRİMİ
Guatemala'dan Fidel ve Raúl Castro tanıştığı Meksika'ya gitti. Guevara, 2 Aralık 1956'da Küba'nın Oriente vilayetine 81 kişilik bir güç (Guevara dahil) indiren Fidel Castro'nun 26 Temmuz Hareketi'ne katıldı. Batista'nın ordusu tarafından hemen tespit edilerek neredeyse ortadan kaldırıldılar. Yaralı Guevara dahil hayatta kalan az sayıdaki kişi Sierra Maestra'ya ulaştı. İsyancılar yavaş yavaş güç kazandı, Batista'nın güçlerinden silahlar aldı ve destek ve yeni askerler kazandı. Guevara başlangıçta isyan kuvvetinin doktoru olarak gelmişti, ama aynı zamanda silah kullanımı konusunda da eğitim almıştı ve Castro'nun en güvendiği yardımcılarından biri oldu. Gerçekten de Guevara, bir şifacı olarak eğitilmiş olsa da, bazen şüpheli hainlerin ve firarilerin infazcısı (veya infaz emri) olarak hareket etti. Pasajes de la guerra revolucionaria'da Batista'nın hükümetini devirmek için harcadığı iki yılı kaydetti (1963;Küba Devrim Savaşı'nın anıları, 1968).
Castro'nun muzaffer birlikleri 8 Ocak 1959'da Havana'ya girdikten sonra Guevara, devrimin düşmanı olarak kabul edilen kişilerin infazlarını denetlediği La Cabaña hapishanesinde birkaç ay görev yaptı. Guevara, yeni kurulan Marksist hükümette devrimci orduda olduğu kadar öne çıkan ve birçok ticari misyonda Küba'yı temsil eden bir Küba vatandaşı oldu. Ayrıca Batı'da emperyalizmin ve yeni sömürgeciliğin her biçimine muhalefetiyle ve ABD dış politikasına yönelik saldırılarıyla tanındı. Küba Ulusal Bankası'nın başkanı olan Ulusal Tarım Reformu Enstitüsü'nün Endüstri Departmanı başkanı ve sanayi bakanı olarak görev yaptı.
1960'ların başlarında Küba'nın politikalarını ve kendi görüşlerini birçok konuşma ve yazıda tanımladı, özellikle "El socialismo y el hombre en Cuba" (1965; "Man and Socialism in Cuba, 1967) - Küba'nın yeni markasının incelenmesi. komünizm - ve oldukça etkili bir el kitabı, La guerra de gerillas (1960; Gerilla Savaşı , 1961). Son kitap, Guevara'nın kendifoco teorisi ( foquismo ), Küba Devrimi'nin tecrübesinden çıkarılacak ve Latin Amerika'da devrimin bir doktrin esas üç ana eksen üzerine: 1)gerilla güçleri orduyu yenebilir; 2) bir devrimi başlatmak için devrim yapmanın tüm koşullarının yerinde olması gerekmez, çünkü isyanın kendisi onları meydana getirebilir; ve 3) gelişmemiş Latin Amerika'nın kırsal kesimleri silahlı savaşa uygundur.
Guevara, kendi sıkı çalışmasıyla somutlaştırdığı bir fikir olan kişisel çıkar yerine toplumun iyiliği için çalışacak yeni bir sosyalist yurttaş vizyonunu açıkladı. Sık sık ofisinde uyuyordu ve düzenlediği gönüllü çalışma programını desteklemek için bir gününü şeker kamışı tarlasında çalışarak geçiriyordu. Bununla birlikte, Küba Sovyetler Birliği'nin bir müşteri devleti haline geldikçe, 1962'deki Küba füze krizi sırasında Küba liderliğine danışmadan füzelerini adadan çıkardıklarında Sovyetler tarafından ihanete uğramış hissetti. Guevara, destek ve örnek olarak Çin Halk Cumhuriyeti ve lideri Mao Zedong'a bakmaya başladı.
NE ZAMAN ÖLDÜ?
Aralık 1964'te Guevara, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'na hitaben yaptığı konuşmada, Küba meselelerine ABD'nin müdahalesini ve Küba hava sahasına saldırıları kınadığı New York'a gitti. Küba'ya döndüğünde, Küba sosyal deneyinin yönü ve Sovyetlere olan güveniyle giderek hayal kırıklığına uğrayan Guevara, dikkatini başka yerlerde devrimi teşvik etmeye odaklamaya başladı. Nisan 1965'ten sonra kamu hayatından ayrıldı. Sonraki iki yıl boyunca hareketleri ve nerede olduğu gizli kaldı. Daha sonra öğrenildi Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ne gitti. Orada bir iç savaşla mücadele eden Patrice Lumumba Taburu’na yardım girişiminde bulundu ama çabaları sonuçsuz kaldı. Bu dönemde Guevara, Küba hükümetindeki bakanlık görevinden istifa etti ve Küba vatandaşlığından vazgeçti. Kongo'daki çabalarının başarısızlığından sonra önce Tanzanya'ya ve ardından Prag yakınlarındaki bir köyde güvenli bir eve kaçtı.
1966 sonbaharında Guevara, Bolivya , Santa Cruz bölgesinde bir gerilla grubu oluşturmak ve yönetmek için gizli çalışmalarda bulundu. Bazı il savaş başarılarından sonra, Guevara ve gerilla grubu kendilerini sürekli Bolivya ordusundan kaçarken buldular. 8 Ekim 1967'de grup, CIA danışmanlarının yardımıyla Bolivya ordusunun özel bir müfrezesi tarafından neredeyse imha edildi. Saldırıda yaralanan Guevara yakalandı ve vuruldu. Vücudu gizlice gömülmek önce elleri kesildi; formaldehit içinde korunmuşlardı, böylece parmak izleri kimliğini doğrulamak için kullanılabilecekti.
1995'te Guevara'nın biyografi yazarlarından Jon Lee Anderson, Guevara ve birkaç yoldaşının Bolivya'nın merkezindeki Vallegrande kasabası yakınlarındaki bir toplu mezara gömüldüğünü öğrendiğini duyurdu. 1997'de devrimciye ait olduğuna inanılan bir iskelet ve altı yoldaşının kalıntıları parçalandı ve Guevara'nın ölümünün 30. yıldönümünde Santa Clara'daki devasa bir anıta gömülmek üzere Küba'ya nakledildi . 2007'de bir Fransız ve bir İspanyol gazeteci, Küba'ya getirilen cesedin aslında Guevara'ya ait olmadığı bir dava açtı. Küba hükümeti, 1997'den kalma (diş yapısı dahil) bilimsel kanıtlara dayanarak, kalıntıların Guevara'ya ait olduğunu kanıtladığını söyledi.