Demokrasi ve Atılım Partisi’nin (DEVA) Afet Eylem Planı’nı hazırlayan Başkanlık Kurulu Üyesi Candan Karlıtekin deprem bölgesinde yaptığı incelemeleri anlattı. Depremler sonrasında bölgede yaşanan enerji ve iletişim kopukluğunu, AFAD’ın müdahale çalışmalarındaki eksikliğini ve partisinin afetlere karşı atacağı adımları aktaran DEVA Partisi Tarım, Enerji, Ulaştırma Politikaları Başkanı Karlıtekin Duvar'a konuştu ve sorulan sorulara şu cevapları verdi:
-Deprem bölgelerinde incelemelerde bulundunuz. Tabloyu değerlendirir misiniz?
İlk 72 saat hakikaten bireysel olarak bütün devlet yetkilileri AFAD canla başla çalışıyor buna hiç şüphe yok. Bireysel olarak kimseye bir şey söyleyemeyiz. Temel problem bunların eşgüdümü. Yönetici kriz zamanında gerekli. Derli toplu bir heyet tarafından 48 saat içerisinde eşgüdümün sağlanması gerekli. Sadece kamu görevlileri değil, gönüllüler, sivil toplum kuruluşları ve diğer tümünün de bir merkezden yönetilmesi gerekiyordu. AFAD’ın kuruluşu bunu amaçlıyordu. AFAD icrayı değil stratejiyi koyacak ortaya, tek tek saz çalmayacak.
Candan Karlıtekin
'AFAD'IN TEDBİRLERİ SADECE KAĞIT ÜZERİNDE KALDI'
-AFAD’ın çalışmalarına yönelik tespitleriniz neler? AFAD afetlere müdahale etmek ve önlem almak için kuruldu. Bunlar neden işlemedi?
Sadece kağıt üzerinde kaldı. Ciddi bir tatbikat yapılmadı. 2019’da Pazarcık merkezli bir tatbikat yapıldı deniyor ama raporu nerede? Rapora ulaşamıyoruz. Örneğin 23 Kasım’daki Düzce depreminde büyük hasar ve ölüm olmamasına rağmen şaşkına dönmüşler. Hiçbir şey işlememiş.
‘GSM ŞİRKETLERİNİN KENDİSİNE ÇEKİ DÜZEN VERMESİ GEREKİYOR'
-Deprem bölgesinde enerji ve iletişim altyapısı tahribata uğradı ve çöktü. Bu süreçte nasıl bir sınav verildi? Sizce eksik neydi?
Drone’larla koyacaktın baz istasyonlarını. Seçim gezisi yaparken drone ile çekmeyi biliyorsun. Üç şirketin kendisine çeki düzen vermesi lazım. Yapacaksın bunu. Ne demek yapamıyorum? Kabul edilebilir bir durum değil. Elektrik dağıtım şirketlerinin kendilerine yüklenen sistemi idame ettirmesi ve ekstrem durumlara karşı da dayanıklı hale getirmesi gerekiyordu. Sınıfta kaldıkları belli.
‘EMASYA PROTOKOLÜ’NÜ İPTAL ETTİNİZ, YERİNE NE KOYDUNUZ?’
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın imkân ve kabiliyetleri belli. Karayollarında birtakım kırıklar ve yarıklar olabilir. Bu kaçınılmaz. Türkiye Afet Müdahale Planı’nda yolların açık tutulmasına ve onarılmasına dair belli merkezlerde şantiyeler var. Acil durumda ihalesiz hizmet ve mal satın alma imkanları var. Bunlar varsa ama yapılmamışsa demek ki kağıt üzerinde kalmış. Bir yerde yol kırıldıysa oraya en yakın yerden müteahhitti ayarlayacaksın, en azından oraya stabilizeyi dökeceksin ve yolu işler hale getireceksin. Kimse asfalt dökülmesini beklemiyor zaten. EMASYA Protokolü’nü iptal ettiniz, yerine ne koydunuz? Belli değil.
‘ALDIĞINIZ GÜL, VERDİĞİNİZ GÜL İNSANIN MEZARINA KARANFİL OLDU'
‘İmar affı çıkarıyorum, ama bütün konutların depreme dayanıklı raporu olması lazım. Depreme dayanıksız olduğu tespit edilen konutlar bu af kapsamı dışında’ derseniz insanlar gidip affa girmek için rapor alacak. Alamadığı zaman binayı mühürlersin veya bu kişilere uygun kredi ile yeni bir hayat kurmasına destek olursun. Olumlu bir şeye dönüşebilirdi. Amaç imar affında seçimlere giderken seçmenle al gülüm ver gülüm yapmaktı. Aldığınız gül, verdiğiniz gül sonucunda şimdi o insanın mezarına karanfil koyacaksınız. İş mi bu?
-Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, depremden zarar gören bölgelerde yeni kentler yapılacağını, temel atma işlemlerinin başlayacağını söyledi. Bu hız tartışma konusu. Ne dersiniz?
Çok acele bir iş yapıyorlar. Yine sorunu çözmek değil ‘Biz nasıl görünüyoruz?’ sorusuna cevap arıyorlar. Kendi oy kitlesine bu görüntüyü beslemek istiyorlar. Bu yanlış. Boyuna fay atığı olmuş ve oturmamış. Jeoloji mühendisleri, yeni fay kırıklarına karşı uyarıyor. Bunların tespitinin yapılması lazım. Genel jeolojik yapı bir netleşsin. Zemin etütleri yapılsın. Ona göre projeler yapılsın. Boyacı küpü değil ki daldır çıkart, hemen çözüm üretilsin. Seçimler bu haziran ayında değil de 2024 Haziran ayında olsaydı o zaman belki bu kadar acele etmezlerdi. Seçim olduğu için ortaya bir an evvel performans koymak istiyorlar. Ama bu performans olmaz. Her şeyi adım adım yürütmeniz lazım.
‘YAPILARIN DEPREME DİRENÇLİ OLMASI İÇİN NE YAPTINIZ?’
Siz iktidara geldikten sonra yapılan konutların ne kadarı yıkıldı, ne kadarı yıkılmadı? Böyle bir veri elinizde var mı? Tayyip Bey İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı iken ben daire başkanıydım. İstanbul’un kaderine hükmettiniz. 20 yılda Türkiye’nin kaderine hükmettiniz. Sizden önce yapılan yapıların rehabilitasyonu ve depreme dirençli olması için ne yaptınız? Tek imza ile her şeyi yapabilen bir insan neredeyse hukuk tanımıyor. Ne yaptınız? Yıkılması mümkün görülen binaları en azından mühürleyebilirdiniz. Bu arkadaşların siyaseti perakende siyaset, toptan bir siyaset değil. Tek tek konularla uğraşıyorlar. Sen memleketi yönetiyorsun, her şeyin birbiriyle bağlantısı var.
‘İŞİN İÇİNDE TAKSİRİ OLANLARIN TASFİYE EDİLMESİ LAZIM’
-Acil olarak ne öneriyorsunuz?
Acil olarak bu arkadaşların derhal millet tarafından tasdiknamesinin verilmesini öneriyoruz. Çünkü bu arkadaşlar kaldığı sürece Türkiye’nin bu hale gelmesinde başarıları olduğu gibi büyük kusurları da bu arkadaşlarla yapışık vaziyette. Bu arkadaşlar devam ederse sorunların kök nedenlerine ulaşamayız. İşin içerisinde taksiri olanların millet tarafından tasfiye edilmesi lazım.
‘MARMARA DEPREMİ İÇİN YASA ÇIKMASI LAZIM’
-Olası İstanbul depremi için ne gibi çalışmalarınız var?
‘Hayat İstanbul’ adında bir projemiz var. Esası, ‘Marmara depremi kapıda’ diyoruz. İstanbul’u depreme hazırlamamız lazım. İstanbul’un depreme dayanıklı ya da dayanıksız yerleri belli. En zayıf noktalardan başlayarak 10 yıl içerisinde yapı stokunu güçlendirmeyi, mümkün değilse yenilemeyi düşünüyoruz. Deprem tespitiyle yıkılacak binalar tespit edildiği zaman 10 yıl beklemeye gerek yok tabi. Onları bir kere mühürleyeceksin. İstanbul’da okulların mühürlenmesi de bu noktada doğru bir karar. Bunun gibi oturulamayacak binalar tespit edilebilir ve 10 yıl içerisinde bu doku iyileştirilebilir. Açığa çıkacak mülkiyet sorunlarını da özel bir kanunla ele almak lazım. Belki bir Marmara depreminden etkilenecek bölgeler için yasa çıkması lazım. Bu da alelacele çıkamaz.
‘BİNASINI GÜÇLENDİRENE TEŞVİKLER VERECEĞİZ’
-Hazırladığınız eylem planı afetlere karşı nasıl önlemler içeriyor?
Merkezi idarenin afet yönetimi ile ilgili yetkilerini ‘yerinden yönetim’ ilkesini esas alan bir yaklaşımla yeniden düzenleyeceğiz. Afet yönetimi kurumlarını yeni bir bakış açısıyla yereli öne çıkararak yenileyeceğiz. Afet Çerçeve Kanunu çıkararak afet hukuku bağlamında afet mevzuatını tüm yönleriyle yeniden düzenleyeceğiz. Risk azaltma bu işin temeli, yerelden çözülmesi gerekiyor. Kentsel ve kırsal yenileme çalışmaları yapacağız. Her bir belediyeye risk azaltma planları yapma zorunluluğu vereceğiz ve hedef koyacağız.
‘KONUTLAR İÇİN DE PERİYODİK MUAYENE ÖNERİYORUZ’
İtfaiye teşkilatlarımızı güçlendireceğiz. Gönüllü arama kurtarma ekiplerini yerel itfaiye teşkilatlarında örgütleyeceğiz. Her itfaiye teşkilatı, bölgedeki gönüllülerin eğitiminin, arama kurtarma çalışmalarına hazır hale getirilmesinin sorumlusu olacak. Sivil toplum kuruluşlarının AFAD ile çalışabilmesine eğileceğiz. Muhtarlara afet yönetiminde rol vereceğiz. Onlara gerekli teçhizatı sağlayacağız. Afete göre farklı malzemeleri vereceğiz. İmar aflarının çıkarılmasına kesinlikle son vereceğiz. Binalarını afetlere karşı dirençli hale getirenlere teşvikler vereceğiz. Binalara aynı araç muayenelerinde olduğu gibi periyodik muayene öneriyoruz. Muayene sistemi konutlarda da uygulanabilir. Sadece bu bizim yayınladığımız tarihte yürürlüğe girseydi kolon kesmeden dolayı yıkılan münferit binalar kurtulmuş olurdu. Yapıların belirli dönemlerde incelenmesi için mevzuatı düzenleyeceğiz.