Normalde seçimler 18 Haziran 2023’de yapılacaktı. Bugüne kadar erken seçim çağrılarına ısrarla ve net bir şekilde karşı çıkan iktidar ve ortağı neden şimdi seçimi bir an önce 14 Mayıs 2023’de yapmaya çalışıyor?
1 ay bile dayanacak gücü mü kalmadı?
Yoksa mevsim mi; ya da üniversite sınavı mı... Veya başka bir neden mi?
Ülkelerde seçim önceliği savaşlarda bile önde gelir ve yapılır. Mevsim vs de olamaz... Burada başka bir şeyler var.
***
24 Haziran 2018 seçimlerini hatırlayın. Seçimden önce dolar kuru 4,60’lardaydı. Cumhurbaşkanı Erdoğan “Siz bu kardeşinize yetkiyi verin... dolarla faizle nasıl mücadele edilirmiş” dedikten sonra Ağustos ayında Trabzon’da iş dünyasına bir konuşma daha yaptı.
Artık seçimler bitmiş ve Cumhurbaşkanı seçilen Erdoğan dolarla nasıl mücadele edileceğini açıklamıştı: “Sanayicilerimize sesleniyorum, bankalara saldırarak döviz alma yoluna gitmeyin. Milleti ayakta tutmak sanayicilerin de görevi. Aksi takdirde B ve C planlarımızı devreye sokarız” demişti.
Seçimden sonra dolarla nasıl mücadele edileceğini B ve C planları ile anlayanlar dövize hücum etmiş ve dolar/TL bir gecede 7,20 liraya çıkmıştı.
Bu sert dalgalanma ile yaşanan sıkıntılı dönemde 2,3 milyon mavi yakalı işini kaybederken toplam istihdam kaybı da 800 bini aşmıştı. Dar tanımlı işsizlik oranı %15’lere dayanırken geniş tanımlı işsizlik ise yüzde 30’ları aşmıştı.
Nitekim 24 Haziran seçimlerinden 9 ay sonra yapılan yerel seçimlerde bu ekonomik tablo kısmen etkisini göstererek, özellikle büyükşehirlerde iktidarın oy kaybına yol açtı yerel yönetimleri kaybettirdi.
Şehir merkezleri ekonomik duruma sert tepki göstermişti.
***
Hikaye aslında basitti... 2018 yılında da seçimlerin Kasım ayı yerine Haziran ayına alındığını görmüştük.
O günlerde de büyük ekonomik fırtına öncesi seçimlerin yapılmak istendiği tartışılmış ve seçim sonrası bu tartışmanın doğru olduğu anlaşılmıştı.
Acaba bugün de hikaye aynı mı?
BU SEFER BÜYÜK YIKIM
Bu sefer hikaye 2018 yılıyla kıyas kabul edilemez noktada...
Bakınız ekonomik model çoktan iflas etti. İhracat dediler, ithalat patladı; üretim dediler, üretim eksiye düştü; cari fazla dediler, cari açık 10 kat arttı... Yıllık dış açık 110 milyar dolara ve cari açık ise 50 milyar dolara dayandı.
Bu ne demek?
Seçime kadar büyük oranda Putin’in desteği ile bu döviz dengesizliğini kontrol edebiliyoruz. Seçimden sonra hem bu yıllık 50 milyar dolarlık açığı kapatacağız hem de doğalgaz faturası ertelemesi dahil aldığımız dövizlerin bir kısmını geri ödeyeceğiz.
İyi ama kasa eksi 57 milyar dolar yazarken bu dövizleri nasıl ödeyeceğiz?
İki yol var:1- Tüketimi ve ekonomiyi müthiş şekilde kısarak (yüksek faiz artışı ile) cari fazlaya geçeceğiz (seçim sonrası 2018 gibi) ve döviz artısı vererek işsizliğe katlanıp dış ödemeleri gerçekleştireceğiz... Ya da...
2- Bu seçeneğiz ben yazmayayım...
***
Seçim sonrası meselemiz sadece döviz ödemeleri değil elbette... EYT başta olmak üzere ve ertelenen kamu zamları olmak üzere büyük bir sorun yumağı bizi bekliyor.
Bugün başta ABD olmak üzere AB dahil 90’dan fazla ülke enflasyonla mücadele için faiz artırarak ekonomilerini soğutmaya başladı. Bizi son iki yıldır kısmen ayakta tutan canlılık bu dış talepten geliyordu. Nitekim orası da kesintiye uğruyor ve buna bağlı olarak sanayi üretimimiz eksiye düşmüş durumda.
İç talep ise artık kesin olarak sürdürülemez noktaya geldi. Hem iç talebin hem de dış talebin ciddi şekilde kesileceği belli.
O zaman bu fatura nasıl ödenecek?
Ya da fatura ödeme tarihi o kadar yaklaştı ki; Yönetimin normal seçimlere 1 ay bile dayanacak hali mi kalmadı. Tıpkı 2018 Kasım seçimlerinin Haziran ayına alınması gibi...
Bu ne anlama geliyor diye soracak olursanız söyleyeyim: Mevcut yönetim anlayışının devam etmesi halinde bizi 2018 Haziran sonrasından çok ama çok daha büyük sıkıntı bekliyor. Sandığa gittiğinizde anlık durumunuzu değil; oy verdikten sonraki durumunuzu düşünmeye başlamalısınız.
Normal seçime 1 ay bile bekleyecek hali kalmayan yönetimin ne yapacağı aslında seçim aceleciliğinden belli değil mi?