Suriye’de Esad rejimine karşı savaşın başlamasının üzerinden altı buçuk yıl geçti. Yüzbinlerce kişi hayatını kaybetti, milyonlarcası mülteci oldu. Gelinen noktada ise Trump ve Putin, Esad’ın düzenleyeceği seçimi tanıma konusunda anlaştı. BM’nin gözlemleyeceği Suriye genelindeki seçime mülteciler de katılacak.
HABER MERKEZİ / İSTANBUL
ABD Başkanı Donald Trump ve Rusya Devlet Başkanı Viladimir Putin, temmuz ayındaki G20 zirvesinden sonra ilk kez Vietnam’da düzenlenen Asya Pasifik Ekonomik İş Birliği (APEC) zirvesinde bir araya geldi. Önceki gün Da Nang şehrinde gerçekleştirilen görüşmenin ardından, dün tarafların Suriye konusunda ortak bir metne imza attığı bildirildi. IŞİD’le mücadele ve Suriye’nin laikliği ile toprak bütünlüğünün korunması konusunda uzlaşma sağlandığı belirtilen metindeki en önemli nokta ise seçim konusu. Zira metinde iki tarafın, Esad rejiminin aldığı seçim kararını desteklediği görülüyor. Sözkonusu seçimin Birleşmiş Milletler (BM) gözetiminde ve mülteciler dahil tüm Suriyelilerin katılması halinde destekleneceği belirtiliyor. Bu durum, ABD açısından altı buçuk yıllık Suriye savaşı süresince bir ilk olma özelliği taşıyor. Zira savaşla birlikte Suriye’yle diplomatik ilişkilerini kesen ABD, ilk kez Esad rejiminin yapacağı bir seçimi tanımış olacak. Seçimler konusu, ortak bildiride şu ifadelerde yer aldı: “Liderler ayrıca Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın Cenevre süreci, anayasa reformu ve yeni seçimlerin yapılması kararına bağlılığıyla ilgili son açıklamasını değerlendirdi. Bu adımların, anayasa reformu ve en yüksek uluslararası standartlara uyulması, şeffaflık, hesap verebilirlik ve diaspora üyeleri dahil tüm Suriyelilere oylamaya katılma hakkının verilmesi şartıyla BM denetiminde özgür ve adil seçimlerin yapılması dahil kararın tam uygulanmasını öngördüğü teyit edildi.” Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov ise ortak açıklamanın iki ülke uzmanları tarafından hazırlandığını belirterek, metnin nihai biçiminin dün sabah Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve ABD’li mevkidaşı Rex Tillerson tarafından onaylandığını aktardı. Ortak bildiride ‘siyasi çözüm için koşulların yaratılması yönünde geçici tedbir’ olarak oluşturulan gerilimi azaltma bölgelerinin önemi de vurgulandı.İki ülke liderinin, Ürdün’ün başkenti Amman’da 8 Kasım’da Rusya, ABD ve Ürdün arasında imzalanan prensiplerle ilgili memorandumun memnuniyetle karşılandığı ifade edildiği ortak açıklamada, “Ateşkes anlaşmasının uygulanması kontörlü Ürdün, Rusya ve ABD uzmanlarının katılımıyla Amman Gözlem Merkezi tarafından sürdürülecek” ifadelerine yer verildi.
‘TÜM TARAFLAR’ VURGUSU
Putin-Trump ve Lavrov-Tillerson görüşmelerinin ardından yapılan ortak açıklamada Cenevre sürecine de yer verildi. Açıklamada, ‘Suriye’deki tüm tarafların Cenevre’deki siyasi sürece aktif olarak katılması’ çağrısı yapıldı. Bu ifade, terör örgütü PKK-PYD’nin de sürece dahil edilip edilmeyeceği konusunda merak uyandırdı. PYD, daha önce Cenevre ve Astana’daki süreçlere katılmamıştı. Ancak Rusya, Soçi’de düzenleyeceği konferansa PYD’yi de davet etmişti. Rus Dışişleri, PYD’nin de Suriye’deki taraflardan biri olduğu konusunda görüş bildirmişti. Türkiye, Moskova’nın bu hamlesine itiraz etmişti. Suriye’nin kuzeyi ve doğusunda geniş bir alanı hakimiyetinde bulunduran PYD, ülkenin petrol ve doğalgaz kaynaklarının tamamına yakınını da kontrol ediyor.
ABD-RUS PAKETİNDE NE VAR?
* Putin ve Trump, BM Güvenlik Konseyi’nin 2254 sayılı kararına uygun olarak Suriye’nin egemenliği, bağımsızlığı, birliği, toprak bütünlüğü ve laik niteliğine bağlıklarını teyit etti.
* Beşar Esad’ın Cenevre’deki siyasi çözüm sürecinin işler hale getirilmesi konusundaki açıklamalarına destek verildi. Rejimin yapacağını açıkladığı anayasal reformların, uluslararası standartlarda olması gerektiği belirtildi.
* Düzenlenecek seçimlerin BM denetimde ‘adil, özgür, şeffaf ve hesap verilebilir’ biçimde olması gerektiği konusunda mutabık kalındı.
* Seçimlere farklı grupların kontrolündeki bölgelerde yaşayan tüm Suriyelilerin ve yurtdışında mülteci konumunda bulunanların da katılması gerektiği belirtildi.
* Esad rejimi, daha önce 2012’de yeni anayasa referandumu, 2014’te cumhurbaşkanlığı seçimleri ve 2016’da ise parlamento seçimleri düzenlemişti. Bu seçimler, uluslararası toplum tarafından tanınmamıştı.
* PYD de kontrol altında tuttuğu bölgelerde ‘Kuzey Suriye Demokratik Federasyonu’ adı altında eylül ayında seçimlere gitmişti.
‘HO AMCA’ GÖMLEĞİYLE SICAK BULUŞMA
ABD’deki Rus soruşturmasına rağmen Donald Trump ile Viladimir Putin’in görüşmesi sıcak bir ortamda geçti. Uzun uzun el sıkışan liderler, fotoğraf çekimlerinde yan yana durdu. APEC zirvesindeki liderler, aile fotoğrafı verirken geleneksel Vietnam gömlekleri giydi. Bu gömleğin, Vietnam Demokratik Cumhuriyeti’ni kuran ve Vietnam Savaşı’nda ABD’nin yenilgiye uğratılmasını sağlayan komünist lider Ho Şi Minh’in giydiği gömleklerle aynı olması dikkat çekti. Ancak ABD ile Rusya arasındaki gerginliğin etkisi de hissedildi. İki liderin planlanan buluşması iptal edilince yalnızca ayaküstü görüşme yapıldı. Putin, bu durumun Washington ve Moskova arasındaki krizin devam ettiğini gösterdiği yorumunu yaptı. Trump ise ülkesinde Rusya’nın geçen yılki başkanlık seçimlerine müdahale edip etmediği yönündeki soruşturmanın, iki ülke ilişkilerine zarar verdiğini savundu.
