Uzmanlar açılımın önyargıları kırmasına rağmen frene basılma sebebini dış etkenlerden CHP’ye kadar birçok nedene bağladı. Sorunun çözümünde ise cesur adımların atılmasının altı çizildi.
Açılım sürecinin önyargıları kırdığını dile getiren uzmanlar, neden frene basıldığı konusunu dış etkenlerden CHP’nin tavrına kadar birçok etkene bağlıyor. Çözümde ortak görüş ise ‘cesur adımlar’ atılmasında:
-Osmanlı, içinde siyasal tehdit unsurlarını da barındıran Bektaşiliği ordusunun resmi tarikatı haline getirdi.
-Sünniler rahat olmalı mezhepsel çoğulculuktan kimseye zarar gelmez, Osmanlı güzel bir tecrübe.
AK Parti’nin ilk el attığı toplumsal sorunların başında Aleviler’in talepleri vardı. Alevi açılımın koordinatörlüğünü AK Parti’nin Alevi Milletvekili Reha Çamuroğlu üstlendi. Umut ve iyimserlikle başlayan süreçte bugüne kadar, din kültürü derslerine Alevi ünitesi eklenmesi ve Madımak Oteli’nin kamulaştırılmasının dışında yasal adımlar atılamadı. Peki süreç neden tıkandı?
Sürecin yanlış bir yöne evrildiğini söyleyen Çamuroğlu’nun ilk eleştirisi yönteme yönelik. “Çalıştaylarda Alevilerin Diyanet görevlileri ve Sünni alimlerle bir araya getirilmeleri mantıklı değildi” diyen Çamuroğlu bunu, Kürt sorununu çözmek isterken Çerkezleri, Arnavutları da toplamaya benzetiyor.
Samimiyetle başlatılan ancak dış etkilerin de rol oynadığı süreçte oy kaygısıyla frene basıldığını savunan Çamuroğlu, süreci akamete uğratan dış etkileri, Suudi Arabistan, Katar ve Körfez ülkelerine bağlıyor. En büyük dış etki olarak ise Suriye meselesini gösteriyor. Çamuroğlu, “Pek çok Sünni zalim diktatör varken Esad’ın zalimliğinde Aleviliğinin ön plana çıkarılması Alevilerde kopuşa yol açtı” diyor.
CHP DE ENGEL OLDU
Hubyar Sultan Alevi Kültür Derneği kurucu Başkanı Ali Kenanoğlu, devletin Aleviliği kendi kontrolü altına almak istediğini, sürecin bu yüzden akamete uğradığını savunuyor. Kenanoğlu, çözümsüzlüğün tek sorumluluğunu AK Parti’ye yüklemiyor. Kemalist Ulusalcı kesimin cemevlerine ibadethane statüsü verilmesini istemediğini söyleyen Kenanoğlu, listenin başına ‘Derin Devleti’ ekliyor: 28 Şubat sürecinde dönemin MGK Genel Sekreteri Tuncer Kılınç bizim kurumdan arkadaşlara; ‘Cemevi sevdanızdan vazgeçin, biz cemevlerini ibadethane statüne kavuşturmayız’ diyor. ‘Aleviliği kültürel boyutta yaşayın ama asla cemevi sevdasına düşmeyin’ diyor. Meseleye güvelik konsepti içerisinde bakıyor.
Liberal Düşünce Topluluğu Alevi Araştırmaları Direktörü Şenol Kaluç’un tespitleri Kenanoğlu’yla benzer. İlave olarak CHP’nin de çözümü istemediğini ileri süren Kaluç, Kemal Kılıçdaroğlu’nun CHP’nin başına geçmesinin de olumsuz etki yaptığı görüşünde: Alevi açılımına CHP de engel oldu. Çünkü Alevi sorununun çözülmesi demek Türkiye’de siyasetin normalleşmesi anlamına geliyordu. Kimse normalleşmesini istemedi. Yeri geldi AK Parti de bunu istedi yeri geldi CHP de böyle istedi.
Kaluç, açılım sürecinin önyargıları kırmaya hizmet ettiğini, Aleviler’in daha özgüvenli bir şekilde konuşmaya başladığını, Sünni muhafazakar çevrelerin de Aleviliğin öcü olmadığını gördüğünü, ancak şimdi eski psikolojiye geri dönüldüğünü savunuyor. Kaluç’a göre, Berkin Elvan’ın ailesine yönelik tepki ve tavırlar sürecin en önemli kırılma noktasıydı.
5 MADDEDE ALEVİLER NE İSTİYOR
2009 yılı Haziran ayında düzenlenen ilk Alevi çalıştayında, 35 Alevi kurumu temsilcisi, üzerinde uzlaştıkları 5 maddelik talep listesini hükümete sundu. Listede şu maddeler yer aldı:
-Cemevleri Camiler, Havralar, Sinagog ve Kiliseler gibi yasal bir statüde olsun.
-Zorunlu din dersleri, zorunlu olmaktan çıkarılıp Dinler Kültürü Dersi olarak seçmeli hale getirilsin.
-Madımak Oteli ibret müzesine dönüştürülsün.
-Alevi köylerine cami politikasından vazgeçilmesi ve mevcut köylerdeki din memurlarının geri çekilsin.
-Alevi inanç merkezlerinin Alevi kurumlarına teslim edilsin.
Aleviler’in bu 5 madde dışındaki istekleri ise şöyle sıralanıyor:
- Eşit yurttaşlık hakkı ve Alevileri ötekileştirme anlayışına son verilmesi
- Sivil demokratik bir anayasa
- Özerk Diyanet oluşturulması
- Alevi okullarının açılması ve akademilerinin kurulması
- Asimilasyon politikalarına son verilmesi
- Aşure Günü’nün resmî tatil edilmesi
- 500 yıldan beri devam eden kırgınlığın giderilmesi (3. köprüye Yavuz Sultan Selim ismi verilmesi gibi uygulamalardan vazgeçilmesi).
DEVLET CESUR ADIMLAR ATMALI
Peki Alevi açılımı sonuçsuz kalırsa ne olur? Çözüm için bu noktadan sonra neler yapılmalı?
Reha Çamuroğlu (AK Parti eski milletvekili):
Maraşları, Sivasları, Çorumları yeniden yaşatabilecek bir nefret söylemi sosyal medyada yaygınlaştı. Yapılması gereken, toplumu kutuplaştıranların desteklenmemesi, nefret suçlarının gerektiği cezayı görmesi ve Alevisi ile Sünnisi ile millet olunması.
Ali Kenanoğlu (Hubyar Sultan Alevi Kültür Derneği Kurucu Başkanı):
Çözüm, demokratikleşme ve devletin dini dizayndan vazgeçmesi. Sünni vatandaşlar kendileri gibi inanmayan insanların da olduğunu görmeli. Aleviler de şunu bilmeli, sen nasıl cemevini savunuyorsan onun da tarikathanesini, zikirhanesini açma hakkı var.
Şenol Kaluç (Liberal Düşünce Topluluğu Alevi Araşt. Direktörü
AİHM neler yapılması gerektiğini ortaya koydu. Cemevine ibadethane statüsü verilmesi ve zorunlu din dersinin kaldırılması öncelikli. Hükümet eveleyip gevelemeden adım atmalı. Çözümsüzlük Alevi gençleri İslam’dan uzaklaştırıp sol örgütlere yöneltiyor.
Prof. Mehmet Ali Büyükkara (Şehir Ünv. İslami İlimler Fakültesi):
Osmanlı, içerisinde siyasal tehdit unsurlarını da barındıran Bektaşilik tarikatını ordusunun resmi tarikatı haline getirdi. Cesaret budur. Yeni anayasada Alevi kimliği yer almalı, cemevlerine yasal statü düzenlemesi yapılmalı, okulda seçmeli Alevilik dersi olmalı.
Prof. Dr. Mustafa Çağrıcı (Eski İstanbul Müftüsü):
Aleviliğin Diyanet dışında bir kamu kurumu bünyesinde temsili, özlük haklarının sağlanması en gerçekçi çözüm. Sünniler rahat olsun mezhepsel çoğulculuktan zarar gelmez. Bu aynı zamanda Osmanlı tecrübesidir, yani Sünni ve uygun bir tecrübedir.
