Birleşmiş Milletler (BM), İsrail’in Ekim 2023’ten bu yana sürdürdüğü saldırıların Gazze’yi kayıtlardaki en hızlı ve en yıkıcı ekonomik çöküşe sürüklediğini açıkladı. BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) Genel Sekreter Yardımcısı Pedro Manuel Moreno ile UNCTAD Filistin Halkına Yardım Koordinatörü Mutasim Elagraa, işgal altındaki Filistin topraklarına ilişkin 2025 yılı ekonomik raporunu Cenevre’de tanıttı.
UNCTAD yetkilileri, Gazze ve Batı Şeria’da yaşanan ekonomik gerilemenin yalnızca son yılların değil, tüm kayıtların en ağır krizlerinden biri olduğunu vurguladı.
“ONLARCA YILLIK İLERLEME YOK EDİLDİ”
UNCTAD Genel Sekreter Yardımcısı Moreno, işgal altındaki bölgelerde yaşanan ekonomik yıkımın “son derece endişe verici” olduğunu belirterek İsrail saldırıları ve kısıtlamaların altyapı, üretim varlıkları ve kamu hizmetlerinde büyük tahribata yol açtığını söyledi:
“Onlarca yıllık ilerleme yok edildi. Sonuç, son yıllarda görülen en derin ve kötü ekonomik krizlerden biri yaşanıyor.”
Moreno, Gazze’nin kayıtlardaki en hızlı ve yıkıcı ekonomik çöküşü yaşadığını ifade etti. Rapora göre:
GSYİH, 2024’te bir önceki yıla göre yüzde 83 daraldı.
Keskin düşüşün ardından kişi başına düşen GSYİH 161 dolara geriledi; bu, dünyanın en düşük seviyelerinden biri.
BATI ŞERİA DA TARİHİ BİR EKONOMİK GERİLEME İÇİNDE
Moreno’ya göre Batı Şeria ekonomisi de en kötü dönemlerinden birinden geçiyor. Artan güvenlik riskleri, hareket kısıtlamaları ve üretken sektörlerdeki kayıplar nedeniyle 2024’te GSYİH yüzde 17 daraldı, kişi başına düşen GSYİH yüzde 19 geriledi.
Filistin hükümetinin ekonomik krize müdahale kapasitesinin zayıfladığına dikkat çeken Moreno, mali durumun Ekim 2023’ten bu yana keskin biçimde kötüleştiğini söyledi.
GAZZE’NİN YENİDEN İNŞASI: 70 MİLYAR DOLARIN ÜZERİNDE MALİYET
BM, Avrupa Birliği ve Dünya Bankası’nın tahminlerine göre, Gazze’nin yıkılan altyapı ve yaşam alanlarının yeniden inşası için 70 milyar doların üzerinde kaynağa ihtiyaç var. Moreno’ya göre bu rakam, hem yıkımın ölçüsünü hem de toparlanmanın onlarca yıl süreceğini gösteriyor:
“Bu rakam, hem yıkımın boyutunu hem de güçlü büyüme ve cömert yardımlarla bile uzun bir toparlanma sürecine işaret ediyor.”
Ekim 2025’te varılan ateşkesin kalıcı olmasının, ekonomik toparlanmanın başlaması için kritik olduğu vurgulandı:
“Ateşkes, yalnızca milyonlarca insanın acısına son vermek için değil, aynı zamanda ekonomik zararla mücadeleye başlamak için de kritik bir fırsat sunuyor.”
Moreno, ekonomik çöküşü durdurmak için uluslararası toplumun koordineli adımlar atması gerektiğini belirtti. Buna karşılık mali transferlerin yeniden sağlanması, hareket kısıtlamalarının hafifletilmesi ve kapsamlı bir ekonomik toparlanma planı oluşturulması çağrısında bulundu.
UNCTAD Filistin Halkına Yardım Koordinatörü Mutasim Elagraa, bölgedeki durumun “felaket seviyesinde” olduğunu söyledi. Elagraa, 2023 sonrası krizin 58 yıllık işgalin son halkası olduğunu vurgulayarak Filistin ekonomisinin 2019’a kıyasla yüzde 31 küçüldüğünü belirtti:
“Kişi başına düşen GSYİH 2003 seviyelerine geriledi. Bu da 22 yıllık ekonomik ilerlemeyi sildi.”
Elagraa, Gazze’nin son iki yıldaki saldırılar nedeniyle GSYİH’sinin yüzde 87’sini kaybettiğini kaydetti.
RAPORDAN ÖNE ÇIKAN BULGULAR
UNCTAD raporu, Gazze’nin son iki yılda yaşadığı ekonomik çöküşün boyutlarını şu ifadelerle ortaya koydu:
- Gazze ekonomisi 2023–2024 döneminde yüzde 87 daraldı.
- Kişi başına düşen GSYİH yalnızca 161 dolar.
- Askeri operasyonlar, “hayatta kalmanın her temel unsurunu” zayıflattı.
- Yıkım, ekonomik, insani, çevresel ve sosyal krizleri tetikledi.
- Sistemin tamamen çökmesi, Gazze’nin “yaşanabilir bir toplum olarak yeniden inşa edilme kabiliyeti” konusunda ciddi şüpheler yaratıyor.
- İyimser bir senaryoda bile Gazze’nin Ekim 2023 öncesi refah düzeyine dönmesi on yıllar alacak.
