Uluslararası Af Örgütü’nün yayımladığı “İsrail’in suçlarını kolaylaştıran ekonomi politiğin fişini çekin” başlıklı raporuna göre, dünyadaki bazı şirketler İsrail’in Gazze’deki askeri operasyon ve işgal faaliyetlerine doğrudan ya da dolaylı olarak katkı sağlıyor.
UAÖ Genel Sekreteri Agnès Callamard, raporda şunları söyledi:
“Gazze’deki Filistinli anneler, İsrail’in soykırımı altında çocuklarının açlıktan solup gitmesini izlemeye terk edilirken, silah şirketleri ve diğerleri ciddi kâr etmeyi sürdürüyor.”
Rapor, devletler ve şirketler için uluslararası hukuka uygun davranma ve insan haklarını gözetme çağrısı içeriyor.
İSRAİL’E KATKI SAĞLAYAN 15 ŞİRKET
UAÖ’nün tespitlerine göre, İsrail’in Gazze’deki hukuka aykırı operasyonlarına destek sağlayan şirketler şunlar:
- ABD’li şirketler: Boeing, Lockheed Martin, Palantir Technologies
- İsrailli şirketler: Elbit Systems, Rafael Advanced Defense Systems, Israel Aerospace Industries (IAI), Corsight, Mekorot
- Çinli şirket: Hikvision
- Güney Koreli şirket: HD Hyundai
- İspanyol şirket: Construcciones y Auxiliar de Ferrocarriles (CAF)
Bu şirketler, İsrail’in askeri operasyonları, gözetim sistemleri ve yerleşim projelerinde çeşitli yollarla destek sağlıyor.
Uluslararası Af Örgütü’nün 2019’da, hukuka aykırı İsrail yerleşimlerinin sürdürülmesine, güçlenmesine ve genişlemesine katkı sağladıklarına dikkat çektiği turizm şirketleri Airbnb, Booking.com, Expedia ve TripAdvisor da hâlâ yerleşimlerde rezervasyon almaya devam ettiğini açıkladı.
ŞİRKETLERİN SAĞLADIĞI DESTEKLER
- Boeing ve Lockheed Martin: Gazze’de hukuka aykırı hava saldırılarında kullanılan bombalar, güdüm kitleri ve F-16 savaş uçakları sağlıyor. Lockheed Martin ayrıca F-35 programına destek veriyor.
- Elbit Systems, Rafael, IAI: Silahlı insansız hava araçları, dronlar, hareketli mühimmat ve sınır güvenlik sistemleri sağlıyor.
- Hikvision ve Corsight: Gözetim ve yüz tanıma sistemleri ile İsrail’in ayrımcı politikalarına katkıda bulunuyor.
- Palantir Technologies: Yapay zekâ ve veri analiz ürünleri ile İsrail ordusu ve istihbarat birimlerine destek veriyor.
- Mekorot: Batı Şeria’daki su altyapısını Filistinlilerin erişimini kısıtlayacak şekilde yönetiyor.
- CAF ve HD Hyundai: İsrail yerleşimlerinin ulaşım ve altyapı projelerine katkı sunuyor.
Callamard, bu şirketlerin yalnızca küçük bir örnek olduğunu belirterek, insan onurunun meta hâline getirilmesine izin verilmemesi gerektiğini vurguladı.
DEVLETLER VE ŞİRKETLERE ÇAĞRI
UAÖ raporda yapılması gereken somut adımlar şöyle sıralandı:
- İsrail’e silah, askeri ve güvenlik ekipmanı ile gözetim altyapısı satışının durdurulması,
- İsrail’in suçlarına doğrudan veya dolaylı katkı sağlayan şirketlerle ticari ilişkilerin kesilmesi,
- İşgal ve soykırıma hizmet eden faaliyetlerden gelir elde edilmemesi,
- İnsan hakları yükümlülüklerini yerine getirmeyen şirketlerin hukuki ve cezai sorumluluk altına alınması.
Callamard, şirketleri uyardı:
“Bu şirketler, insan hakları yükümlülüklerini yerine getirmeli, aksi halde eylemlerinin sonuçlarıyla yüzleşmeli. İsrail’in hukuksuz işgaline ve uluslararası hukuk suçlarına hiçbir şekilde ve yöntemle dahil olmadıklarından emin olmalı. Bunu yapmadıkları takdirde, şirketler ve çalışanları ile yönetim kurulu üyeleri hukuki sorumluluk taşıyabilir ve hatta bazı durumlarda İsrail’in suçlarına yardım ve yataklık etmek konusunda olası cezai yükümlülük altına girebilirler”
ULUSLARARASI BAĞLAM VE BM KARARLARI
Rapor, BM Genel Kurulu’nun 18 Eylül 2024 tarihli kararının yıldönümünde yayımlandı. Karar, İsrail’in işgalini 12 ay içinde sonlandırmasını talep ediyordu. Callamard, bu sürenin dolmasına rağmen İsrail’in saldırılarına devam ettiğini belirterek, devletlerin harekete geçmemesini eleştirdi:
“BM Genel Kurulu’nun İsrail’e İşgal Altındaki Filistin Toprağı’ndan çekilmesi için tanıdığı 12 aylık sürenin bugün dolmasına rağmen İsrail, her gün Filistinlileri aç bırakmaya ve katletmeye devam ediyor. Üye devletlerin çoğu, İsrail hükümetine karara uyması için baskı yapmak konusunda neredeyse hiçbir şey yapmadı. Bu bağışlanamaz tercihli eylemsizliğe son vermeli ve İsrail’in uluslararası hukuk suçlarında rol oynayan tüm faaliyetlerini derhal durdurmalı ya da insanlığa karşı işlenen apartheid suçu, soykırım ve diğer uluslararası hukuk suçlarına ortak olmayı göze almalılar”
UAÖ, devletlere İsrail’e giden silah ve güvenlik ekipmanlarının transit geçişini yasaklama ve şirketlerle ticari ilişkileri durdurma çağrısı yaptı:
"Limanları, havaalanları, hava sahaları veya toprakları aracılığıyla yetki alanları üzerinden İsrail’e ulaştırılmak üzere silah, askeri ve güvenlik ekipmanı ile bağlı parça ve bileşenlerin transit geçişi ve aktarması yasaklanmalı."
İSRAİL’İN İŞGAL POLİTİKALARINA KATKI SAĞLAYAN ÖRNEKLER
- Hukuka aykırı hava saldırıları: Boeing bombaları ve Lockheed Martin F-16’larıyla onlarca sivilin hayatı tehlikeye girdi.
- Silah şirketleri: Elbit Systems ve diğer İsrailli firmalar, askeri ve güvenlik ekipmanı sağlıyor.
- Gözetim teknolojileri: Hikvision ve Corsight ile apartheid sistemine katkı sağlanıyor.
- Altyapı ve su yönetimi: Mekorot, Batı Şeria’daki su ağını ayrımcı şekilde işletiyor. CAF ve HD Hyundai, yerleşim projelerine destek veriyor.
UAÖ, şirketlerin insan hakları yükümlülüklerini yerine getirmesini, İsrail’in suçlarına aracılık etmemesini talep ediyor. Callamard, devletlerin ve şirketlerin sorumluluklarını hatırlatarak:
“Filistin halkının derin, akla hayale sığmaz acılarının bir dakika daha görmezden gelinmesine izin veremeyiz. İsrail’in suçlarına katkı sağlayan faaliyetler derhal durdurulmalı.”
