İsrail siyasetini sarsan bir gelişme yaşandı. Kanal 13 televizyonu, Başbakan Binyamin Netanyahu'nun mart ayında, Haredi topluluğunun dini liderlerinden Haham Moshe Hillel Hirsch ile yaptığı özel bir görüşmeye ait ses kaydını yayımladı. Kayda göre Netanyahu, Haredi öğrencilerin askerlikten muaf tutulmasını sağlayacak düzenlemeye karşı çıktıkları için dönemin Savunma Bakanı Yoav Gallant ve Genelkurmay Başkanı Herzi Halevi'yi görevden aldığını açıkça ifade etti.
Netanyahu’nun kayıttaki sözleri şöyle:
“Aştığımız büyük engeller vardı biliyorsunuz. Savunma Bakanı ve Genelkurmay Başkanı size karşıyken, ilerleyemezsiniz. Ancak şimdi adım atabiliriz.”
Bu sözlerle, Tevrat okullarında eğitim gören Haredi gençlerin askerlikten muaf tutulmasına yönelik yasal düzenlemeye giden yolun önünün, iki üst düzey ismin görevden alınmasıyla açıldığını ima etti.
“SÖZLER ÇARPITILDI”
Başbakanlık Ofisi, Kanal 13’ün yayımladığı kayıtla ilgili yaptığı açıklamada, konuşmanın bağlamından koparıldığını ve yanlış yorumlandığını savundu. Açıklamada, Haredi gençlerin askere alınmasını engelleyenlerin bizzat görevden alınan Savunma Bakanı Gallant ve eski Genelkurmay Başkanı Halevi olduğu iddia edildi.
Ancak bu açıklamayla çelişen bir gerçek var: Gallant ve Halevi'nin görevde olduğu dönemde, Haredi gençler için özel askeri birlikler kurulmuştu. Yani hükümetin ileri sürdüğü “engelleme” iddiası, sahadaki uygulamalarla uyuşmuyor.
ORDU VE SİYASET ARASINDA DERİNLEŞEN KRİZ
Netanyahu, birçok konuda fikir ayrılığı yaşadığı Gallant'ı 5 Kasım 2024’te görevden almıştı. Gallant, özellikle sivil-asker ilişkilerinde siyasi müdahalelere karşı sert tavır almıştı. Aynı şekilde, Gazze Şeridi'ne 7 Ekim 2023’te başlatılan askeri operasyonların ardından Genelkurmay Başkanı Herzi Halevi ile hükümet arasında da ciddi görüş ayrılıkları ortaya çıkmıştı.
İddiaların odağındaki Halevi, görevden alınacağı yönündeki spekülasyonlar eşliğinde 21 Ocak’ta istifa ettiğini duyurmuş, 5 Mart 2025’te resmi olarak görevden ayrılmıştı.
HAREDİ PARTİLERDEN MECLİSİN FESHİ İÇİN DESTEK
Ses kaydının yarattığı siyasi sarsıntıya bir darbe de koalisyon ortaklarından geldi. Haredi partilerden Birleşik Tevrat Yahudiliği ve Şas, Tevrat okullarında okuyan öğrenciler için askerlikten muafiyet yasasının çıkarılmaması halinde koalisyondan çekilmeye ve Meclis’in feshi yoluyla erken seçimlere gidilmesine destek vereceklerini duyurdu.
Yedioth Ahronot gazetesinin haberine göre, bu iki partinin dini liderleri, erken seçim çağrısı yapan bir bildiri yayımladı. Aynı zamanda muhalefet partileri de Meclis’in (Knesset) feshi için önümüzdeki hafta bir yasa tasarısı sunacaklarını açıkladı.
HAREDİLER KİMDİR?
Ultra Ortodoks Yahudiler ya da Harediler, İsrail nüfusunun yaklaşık %12’sini oluşturuyor. Genellikle Batı Kudüs’teki Meaşerim ve Tel Aviv yakınlarındaki Bney Brak bölgelerinde yaşıyorlar. Geleneksel kıyafetleri ve dini yaşam tarzlarıyla dikkat çeken bu topluluk, ordu hizmetine katılmayı reddediyor. Gerekçeleri ise, askeri ortamların dinî hassasiyetlerine uygun olmaması.
Çok sayıda çocuk sahibi oldukları ve seküler topluma entegre olmayı reddettikleri için hızla büyüyen bu topluluk, parlamentoda Birleşik Tevrat Yahudiliği ve Şas partileri aracılığıyla temsil ediliyor.
Sızan ses kaydı, sadece Netanyahu’nun siyasi manevralarını değil, aynı zamanda İsrail’in din-devlet ilişkileri konusundaki kırılgan dengesini de gözler önüne serdi. Haredi askerlik muafiyeti, hükümetin istikrarını tehdit eden en kritik başlıklardan biri haline geldi.
