MERVE ŞİŞMAN
Suriye’de bölünmüşlüğü bitiren SDG ve HTŞ anlaşmasını değerlendiren uzmanlar, ABD Başkanı Trump detayına dikkat çekti. Trump’ın ABD güçlerini ‘aniden çekmesi’ riskine karşı SDG komutanı Abdi’nin masaya gelmiş olabileceğini söyledi. KARAR’a konuşan emekli diplomatlar da Abdi’nin Washington’nun çekilmesi sonrası Türkiye ile Şam’ın olası operasyonlarına karşı tedbir alarak Şam’la anlaştığını ifade etti.
SURİYE ARTIK ‘TEK ÇATI’
Suriye Lideri Ahmet Şara ve terör örgütü PKK’nın Suriye’deki uzantısı YPG’nin de içinde olduğu SDG’nin elebaşı Mazlum Abdi arasında imzalanan 8 maddelik anlaşma büyük yankı uyandırdı. Abdi’nin, anlaşma öncesi CENTCOM komutanıyla görüştüğü ve ABD’ye ait bir helikopterle imzaya gittiği belirtildi. Anlaşmaya göre Kuzeydoğu Suriye’deki sivil ve silahlı unsurlar ile örgütün kontrolündeki gaz ve petrol sahaları devletin kontrolüne geçecek. Suriye’yi ‘tek çatı’ altında buluşturan anlaşmada Kürtlerin hakları garanti altına alınacak.
KANDİL’DEN ÖNCE YPG
Suriye hükümeti ile SDG’yi anlaşma masasına ABD Başkanı Trump’ın ‘güvenilmez tavrı’ nın oturttuğu iddia edildi. Uzmanlar, SDG’nin anlaşmayı, yıllardır hamiliğini yapan ABD’nin 2 bin civarındaki askeri gücünü Trump’ın fevri kararıyla geri çekmesi riskine karşı koruma kalkanı olarak imzaladığını belirtti. Öte yandan İmralı’nın açıkladığı ‘silah bırakma ve fesih’ çağrısı sonrası Kandil ‘karara uyacağını’ söylerken, YPG çağrıdan ‘muaf’ oldukları açıklaması yapmıştı. Son gelişmeyle sürpriz bir şekilde kendini fesheden YPG, Kandil’den önce silah bırakmış oldu.
DÜRZİLERLE DE ANLAŞTI
Şam yönetimi, Suriye’nin kuzeydoğusunu kontrol eden SDG ile anlaşmasının ardından Dürziler ile de masaya oturdu. Dürzi çoğunluğun yaşadığı Suveyda vilayetinin tamamının devlet kurumlarına entegre edilmesi için bölge halkıyla anlaşmaya varıldığı duyuruldu. Dürzi toplumunun lideri El Hicri, hiçbir şekilde bölünme ya da parçalanma peşinde olmadıklarını ifade etmişti.
TRUMP DENGELERİ DEĞİŞTİRDİ
EMEKLİ BÜYÜKELÇİ HALİL AKINCI: ABD bölgeden askeri varlığını çekse bile nüfuzu ile oradaki mevcudiyetini sürdürecektir. Suriye devletine entegre edilmiş olsa da PYD’yi kullanma imkanından vazgeçmeyecek.
ULUSLARARASI İLİŞKİLER UZMANI PROF. MENSUR AKGÜN: Bahçeli açılımı ile başlayıp Öcalan’ın çağrısı ve PKK’nın ateşkes açıklamasıyla ivme kazanan süreç taçlanmış oldu. Trump yönetimi, SDG yerine yeni rejimi seçecek.
EMEKLİ BAŞKONSOLOS GÜLRU GEZER: Trump Yönetimi’nin Suriye stratejisi belirsizliğini korusa da Trump’ın Türkiye’nin Suriye’de kilit ülke olduğunu söylemesi SDG/PKK/YPG’de panik yarattı. Türkiye’nin IŞİD’e karşı oluşturduğu ortak mekanizma etkili oldu.
TRUMP’A GÜVENMEDİ ANLAŞARAK TEDBİR ALDI
Suriye’deki HTŞ yönetiminin başkanı Ahmed eş-Şara ve Suriye Demokratik Güçleri (SDG) Genel Komutanı Mazlum Abdi, haftalardır süren görüşmelerin sonunda anlaştı. Anlaşma kapsamında, Suriye’nin kuzeydoğusundaki SDG/YPG’ye bağlı tüm sivil ve askeri kurumların, sınır kapıları, havaalanları, petrol ve doğalgaz sahaları dahil olmak üzere, merkezi devlet yönetimine entegre edilmesi kararlaştırıldı. Anlaşmanın en dikkat çeken maddelerinden biri, Suriye’nin dini ve etnik tüm kesimlerine siyasi sürece katılım hakkı tanıması oldu. Buna göre, Suriyelilerin devletin tüm kurumlarında yetki ve sorumluluk temelinde temsil edilmesi güvence altına alındı. Anlaşma, Kürtlerin Suriye’nin yerli halkı olduğunu ve anayasal haklarının korunacağını da açıkça belirtiyor.
‘ANLAŞMAYA ABD ARABULUCU OLDU’
Şam’la yapılan anlaşmaya ilişkin konuşan SDG Medya Merkezi Direktörü, Ferhad Şami “HTŞ’nin bölgelerimize girişine dair herhangi bir gerçeklik yoktur. HTŞ’nin yalnızca sınır kapılarına girmesi ihtimali bulunmaktadır. Petrol dosyasında, hapishane dosyasında ve IŞİD’e karşı yürütülen savaşta herhangi bir değişiklik yoktur. Anlaşma, güçlü Amerikan arabuluculuğu ile sağlanan ön anlaşmadır. Bu anlaşma, Türkiye’nin askeri hareketliliğini durdurmak içindir. Afrin’den göç edenlerin evlerine geri dönmesi konusu görüşülmektedir” dedi.
GENEL ATEŞKES İLAN EDİLECEK: Şam yönetimi ve SDG arasında varılan mutabakata göre, Suriye genelinde ateşkes uygulanacak. Bu madde, yıllardır süren iç savaşın sonlandırılması adına kritik bir adım olarak değerlendiriliyor. Anlaşma, SDG’nin kontrolündeki tüm sivil ve askeri kurumların merkezi hükümetin yönetimine devredilmesini öngörüyor. Sınır kapıları, havaalanları, petrol ve doğalgaz sahaları da dâhil olmak üzere kritik altyapı unsurları Şam’a entegre edilecek. Anlaşmaya göre, yerlerinden edilmiş Suriyelilerin köy ve kasabalarına dönüşü sağlanacak ve devlet güvencesi altına alınacak. Mültecilerin geri dönüş sürecinin güvenli bir şekilde yürütülmesi için gerekli düzenlemelerin yapılacağı vurgulanıyor. Şam yönetimi, anlaşma kapsamında Suriye’nin güvenliği ve birliğine yönelik her türlü tehdide karşı mücadeleyi sürdüreceğini belirtti. Bu madde, ülkenin gelecekte dış müdahalelere veya bölünmeye karşı korunacağını işaret ediyor.
İCRA KOMİTELERİ SÜRECİ DENETLEYECEK: Suriye devleti, terörizmle ve ülke güvenliği ile birliğini tehdit eden tüm tehditlere karşı mücadelede desteklenecek Bölünme çağrılarına, nefret söylemine ve Suriye toplumunun tüm bileşenleri arasında fitne çıkarma girişimlerine karşı çıkılacak. İcra komiteleri, anlaşmanın bu yıl sonuna kadar uygulanmasını sağlamak için çalışacak ve çaba gösterecektir.
UZUN SÜRELİ İSTİKRAR İÇİN KRİTİK ADIM: Uzmanlar, bu anlaşmanın Suriye’nin iç savaş sonrası yeniden inşa sürecinde önemli bir dönüm noktası olduğunu belirtiyor. Kürtlerin siyasi sürece entegrasyonu, devlet kurumlarının yeniden yapılandırılması ve ülke genelinde ateşkesin sağlanması, Suriye’nin uzun vadeli istikrarı açısından kritik adımlar olarak görülüyor. Ayrıca, petrol ve doğalgaz sahalarının kontrolünün Şam’a geçmesi, ülkenin ekonomik toparlanması açısından büyük önem taşıyor.
ABD KOMUTANI İLE GÖRÜŞÜP İMZAYA GİTTİ: Kaynaklara göre Abdi, Şara ile Alevilere yönelik şiddet olaylarını da masaya koydu. Şara’nın bunu kabul etmesi ve bölgedeki operasyonların durmasıyhla anlaşma için süreç tamamlandı. Bu arada Abdi, anlaşmayı imzalamadan önce bölgeye giden ABD Merkez Kuvvetler (CENTCOM) Komutanı General Michael Erik Kurilla ile görüştü. Ardından anlaşmayı imzalamak için Humus kırsalındaki bir havaalanından ABD’ye ait bir Apache helikopteriyle Şam’a gitti. Abdi’nin başkanlığındaki heyet, burada Suriye’deki geçici yönetimin yetkilileri ile görüşmeler gerçekleştirdi ve anlaşma imzalandı. Abdi anlaşma sonrası Şam’da kaldı. Şam’da DSG ve Suriye geçici hükümeti arasında üst düzey toplantılar yapılıyor. Ayrıca SDG’nin, Suriyeli olmayan PKK’lıların en kısa sürede ülkeyi terk etmelerini istediği belirtildi.
ABDİ TRUMP’A KARŞI TEDBİR ALADI: Öte yandan, HTŞ yönetimi ve SDG arasındaki anlaşmayı Reuters’a değerlendiren Century International’dan Ortadoğu uzmanı Aron Lund, başta Alevilerin çoğunlukta olduğu Lazkiye olmak üzere çoğunluğu sivil 1000’i aşkın kişinin öldürüldüğü çatışma ve saldırıların Şara’yı ‘zayıflattığına’ işaret ederek “Şara’nın içte ve ABD ile çok sıkıntısı var. Bu, onun tüm azınlıklara düşman olmadığını göstermeye yardım edebilir” ifadelerini kullandı. Lund, dün imzalanan anlaşmayı ‘muğlak’ sözüyle tarif etti. Anlaşmayı Mazlum Abdi açısından da değerlendiren Lund, anlaşmanın ‘ABD Başkanı Donald Trump’ın, Suriye’de IŞİD’e karşı koymak için on yıldır SDG’yi destekleyen ABD güçlerini aniden çekmesi riskine karşı koruma amaçlı olduğu’ yorumunda bulundu.
SDG ŞAM İLE ANKARA ARASINDA SIKIŞMAMAK İÇİN MASAYA OTURDU
Suriye’deki anlaşmayı KARAR’a yorumlayan diplomatlar ABD-İsrail hangi görünüşte olursa olsun PYD’yi bağımsız olarak kullanıma imkanından vazgeçmeyeceğini söyledi. *Emekli Büyükelçi Halil Akıncı: “Nasıl PYD, IŞİD’e karşı mücadele için yaratılmışsa şimdi de Suriye’yi istikrara kavuşturmak için bir araç olarak takdim edilebilecek. ABD bölgeden askeri varlığını çekse bile nüfuzu ile oradaki mevcudiyetini sürdürecek. PYD’nin varlığına olan desteğini sürdürecek, gerektiğinde onu kullanımına hazır tutacaktır. ABD ve İsrail’in görünüşü ne olursa olsun, Suriye devleti içine entegre edilmiş olsa bile PYD’yi bağımsız olarak kullanıma imkanından vazgeçmeyecek.” *Yenilik Partisi Genel Başkanı ve Eski Büyükelçi Öztürk Yılmaz: Trump’ın öngörülemez biri olması, her an Suriye’den asker çekebilecek bir yapıda bulunması Suriye’deki PKK varlığını aşırı tedirgin etmişti. Ani asker çekilmesi halinde Türkiye’nin Kuzey’den, Şara’nın ise Güney ve Batıdan kendilerine saldırma ihtimalini güçlü bir olasılık olarak değerlendiriyorlardı. Böyle bir durumla karşılaşmamak için Şara ile anlaşmayı tercih ettiklerini tahmin ediyorum. Böylece anlaşmasız yenilmek ve dağılmak ile az da olsa yine de bir anlaşmayla masada olmak arasında tercih yaptılar. *KARAR Gazetesi Yazarı ve Uluslararası İlişkiler Uzmanı Prof. Mensur Akgün: İki tarafın uzlaşması, bizim için de Suriye için de önemli. Ancak mutabakat henüz sadece prensipte, alt düzeyde müzakereler sürecek ama sanıyorum nihayetinde bulunacak formül Abdi ve Şera’nın sergilediği siyasi iradeyi yansıtacak. Trump’ın ABD güçlerini ‘aniden çekmesi’ riskine karşı SDG’nin anlaşma imzaladığı iddiaları ise muhtemel.”
ŞARA YÖNETİMİ DÜRZİLERLE DE ANLAŞMA SAĞLADI
Şam’da kurulan geciş hükümet, Suriye’nin kuzeydoğusunu kontrol eden SDG ile anlaşması sonrası Dürzilerin çoğunlukta yaşadığı güneydeki Suveyda vilayetinin tamamının devlet kurumlarına entegre edilmesi için bölge halkı ve ileri gelenleriyle mutabakata vardığını duyurdu. Dürzi toplumunun lideri El Hicri, hiçbir şekilde bölünme ya da parçalanma peşinde olmadıklarını ifade etmişti.
