ABD Başkanı Donald Trump ile Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman (MBS) arasında Salı günü Beyaz Saray’da yapılması beklenen görüşmede, F-35 satışının, ikili güvenlik anlaşmasının ve olası İsrail–Suudi normalleşmesinin gündemin merkezinde yer alacağı belirtiliyor.
Axios’un haberine göre Trump, geçen ay MBS ile yaptığı telefon görüşmesinde, Gazze'de Netanyahu yönetiminin katliamlarının ateşkes anlaşmasıyla sona ermesiyle birlikte Suudi Arabistan’ın İsrail’e yaklaşmasını beklediğini söyledi.
Trump, Cuma günü Air Force One’da gazetecilere yaptığı açıklamada da:
“Suudi Arabistan’ın kısa süre içinde Abraham Anlaşmalarına katılmasını umuyorum.” ifadelerini kullandı ve Suudi Arabistan’a F-35 satışıyla ilgili bir silah anlaşmasının gündemde olduğunu doğruladı.
İSRAİL: TÜRKİYE'NİN ALMASINA KARŞIYIZ
Axios’a konuşan iki üst düzey İsrailli yetkili, Tel Aviv’in Suudi Arabistan’a F-35 verilmesine prensipte karşı olmadığını, ancak bunun tam normalleşme karşılığında gerçekleşmesi gerektiğini söyledi.
Yetkililerden biri, ABD yönetimine şu mesajın verildiğini aktardı:
“F-35 tedariki, Suudi Arabistan’ın İsrail’le ilişkileri normalleştirmesine bağlı olmalı. Bu şart olmadan verilmesi hata olur.”
Bir diğer yetkili ise Türkiye’ye F-35 tedarikine karşı olduklarını hatırlatarak, Suudi Arabistan’ın durumunun farklı olduğunu belirtti:
“Eğer bu satış Abraham Anlaşmaları çerçevesinde bölgesel güvenlik iş birliğinin parçası olursa kaygılarımız azalır.”
BÖLGESEL GÜÇ DENGESİ DEĞİŞEBİLİR
İsrail, bugün Orta Doğu’da F-35 filosuna sahip tek ülke. Suudi Arabistan’ın bu uçaklara sahip olması, bölgesel askeri dengeyi etkileyeceği gibi İsrail’in yıllardır ABD tarafından korunan “nitelikli askeri üstünlüğü” (QME) üzerinde de baskı yaratabilir.
2008’de ABD Kongresi tarafından yasal güvenceye kavuşturulan QME ilkesi, Washington’un İsrail’in teknolojik ve askeri üstünlüğünü korumayı taahhüt etmesini öngörüyor.
İsrail, 2020’de BAE’ye F-35 satışına belirli güvenlik şartları karşılığında onay vermişti. Benzer düzenlemelerin Suudi Arabistan için de talep edilmesi bekleniyor. Axios’a konuşan bir yetkili özellikle şu uyarıda bulundu:
“Suudi Arabistan, İsrail’e BAE’den çok daha yakın. Bir F-35’in Suudi Arabistan’dan İsrail’e uçması sadece birkaç dakika sürer.”
Bu nedenle İsrail, F-35’lerin Suudi Arabistan’ın batısındaki üslerde konuşlandırılmamasını talep edecek.
"EN BÜYÜK PÜRÜZ FİLİSTİN DEVLETİ"
Axios’un haberine göre ABD, Trump–MBS görüşmesi öncesi tarafları yakınlaştırmak için çaba gösteriyor ancak Suudi Arabistan’ın ön şartı ile İsrail’in tutumu arasında hâlâ büyük bir uçurum var.
Riyad, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun, Filistin devleti için “inandırıcı, geri döndürülemez ve takvime bağlı bir yol haritası” sunmasını istiyor. Netanyahu ise buna şu ana kadar yanaşmadı.
İsrailli yetkililer, Trump’ın MBS’ye baskı yapmasını ve görüşmenin üçlü bir diplomatik süreci başlatmasını umut ettiklerini belirtiyor.
Yetkililerden biri, Axios’a yaptığı açıklamada:
“Suudilerin bu ziyaret sırasında tutumlarını yumuşatması gerekiyor. Bu buluşmanın normalleşmeye giden net bir yol haritası oluşturması önemli.” ifadelerini kullandı.
