Türkiye’nin önemli ilahiyat profesörlerine 2016’da okudukları arasında en beğendiklerini sorduk, dört isim öne çıktı: Prof. Dr. Halil İnalcık’ın ‘Osmanlı Tarihinde İslamiyet ve Devlet’i, Prof. Dr. Ali Bardakoğlu’nun ‘İslam Işığında Müslümanlığımızla Yüzleşme’si, İbrahim Kalın’ın ‘Ben, Öteki ve Ötesi’ ile Esra Gözeler ‘in ‘Kur’an Ayetlerinin Tarihlendirilmesi’.
İNCİ DÖNDAŞ
Türkiye’nin önemli ilahiyat profesörlerine, 2016 yılı içinde yayımlanan eserler arasında en beğendikleri eserleri sıralamasını ve kısa değerlendirme yapmasını istedik.
Diyanet İşleri eski başkanı Prof. Dr. Ali Bardakoğlu’nun ‘İslam Işığında Müslümanlığımızla Yüzleşme’ adlı çalışması en beğenilen eserlerden ilkiydi. Bardakoğlu, kitabında çağımız İslâm dünyasının ve özellikle akademik kurumların İslâm dinini anlama, yorumlama ve yaşama biçimlerine kuşatıcı ve eleştirel yaklaşıyor.
Geçen temmuz ayında kaybettiğimiz ‘hocaların hocası’ Prof. Dr. Halil İnalcık’ın Osmanlı dönemindeki din ve devlet ilişkilerini konu ettiği ‘Osmanlı Tarihinde İslamiyet ve Devlet’ adlı kitabı da en beğenilenler arasında. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın ‘Ben, Öteki ve Ötesi, İslam-Batı İlişkileri Tarihine Giriş’ ile Esra Gözeler ‘Kur’an Ayetlerinin Tarihlendirilmesi’ adlı kitapları da önemsenen diğer çalışmalar.
KARAR JÜRİSİ
PROF. DR. MEHMED SAİD HATİBOĞLU: İNALCIK HOCA YENİ BİR ŞEY SÖYLÜYOR
“Bu yıl okuyabildiğim kitaplar arasında öne çıkanlardan birisi İbrahim Kalın’ın ‘Ben, Öteki ve Ötesi, İslam-Batı İlişkileri Tarihine Giriş’ adlı çalışması. Güzel bir çalışma ama Fransızca kaynaklar biraz ihmal edilmiş, İngilizce kaynaklara ehemmiyet verilmiş. İslam’a bakış Ortaçağ’dan beri devam ediyor, oryantalist şahıslarla ilgili kaynaklar da bu konuda ilmi değer taşıyor. Halil İnalcık’ın ‘Osmanlı Tarihinde İslamiyet ve Devlet’ adlı kitabı okura yeni bilgiler veriyor. ‘Hilafeti Yavuz Sultan Selim aldı’ derler, bu aslında Karlofça Antlaşması’nda Batılıların çıkardığı bir tez. Bu tezin yanlış olduğunu İnalcık Hoca kitabında anlatıyor. Şu an münavebeten okuduğum birkaç kitap var: İsmail Kara’nın ‘Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslam’, Ali Birinci’nin ‘Tarih Yolunda Tanıdıklarım’, Ali Bardakoğlu’nun ‘İslam Işığında Müslümanlığımızla Yüzleşme’.”
PROF. DR. MUSTAFA ÖZTÜRK: MESELEYE FARKLI ZAVİYEDEN BAKANLAR
“Tefsir, hadis, kelam, fıkıh gibi temel İslami ilimler alanında ibda ve icat anlamında özgünlük ve orijinallik olmaz çünkü bu alan bilimsel icat ve keşif alanı değildir. İslami ilimlerde özgünlük öteden beri bir tek zaviyeden ele alınıp değerlendirilen bir meselede yeni perspektif ortaya koymak veya o meseleye farklı bir zaviyeden bakmak şeklinde olabilir. İlahiyat akademyasında bu türden çalışmalar maalesef çok değildir. 2016 yılında dikkat çeken çalışmalardan birkaçı şöyle sıralanabilir: Ali Bardakoğlu-‘İslam Işığında Müslümanlığımızla Yüzleşme’, Cüneyd Köksal-‘Fıkıh ve Siyaset: Osmanlılarda Siyaset-i Şer’iyye’, Nihat Uzun-‘İslam Tefsir Geleneğinde Muhalefet ve Eleştiri’.”
PROF. DR. ALİ BARDAKOĞLU: TÜM ÇALIŞMALARI DEĞERLENDİRİP ÖNERİLER SUNUYOR
“2016 yılında yayınlanan eserlerden, tercih sıralaması olmaksızın, şunlara dikkat çekebilirim: Prof. Dr. Mustafa Öztürk’ün ‘Kur’an Kıssalarının Mahiyeti’, konuya yeni ve önemli bir bakış getirmekte. Prof. Dr. Sönmez Kutlu’nun ‘Selefiliğin Fikri Arkaplanı’ bugün olup biteni anlamamıza yarayacak bir eser. Esra Gözeler’in ‘Kur’an Ayetlerinin Tarihlendirilmesi’ sure ve ayetlerin kronolojisi konusunda Batı’da ve Doğu’da yapılan bütün çalışmaları değerlendiren ve yeni önerileri olan bir eser. Prof. Dr. Mehmet Emin Maşalı ‘Kur’an’ın Anlaşılmasında Gâî Yorum’, günümüzde Kur’an-ı anlamaya doğru atılmış önemli bir adım. Prof. Dr. İlhami Güler ‘Evrensel Ümmetçiliğe Doğru’, çevremizde olup bitene ve üretilen dini söylemlere, yeri geldiğinde geleneksel birikime eleştirel yaklaşan bir yazar ve eser.”
PROF. DR. MUSTAFA ÇAĞRICI: KUR’AN’I DOĞRU ANLAMA VE KAVRAMA
“Ali Bardakoğlu, ‘İslâm’ın Işığında Müslümanlığımızla Yüzleşme’ başlıklı çalışmasında İslâm dinine, çağımız İslâm dünyasının ve özellikle akademik kurumların İslâm dinini anlama, yorumlama ve yaşama biçimlerine kuşatıcı ve eleştirel bir bakış yapmaktadır. Yazar, günümüz İslâm dünyasının sorunlarını ve bu sorunların arkasındaki tarihsel-kültürel nedenleri göstermeye çalışmakta; geleneksel birikimi anlama hususundaki bugünkü zihin yapımız ve yaklaşımımızın gerçekte temel İslâm kaynaklarının özü ve ruhuyla çağımız Müslüman birey ve toplumlarının ihtiyaçlarıyla ne ölçüde bağdaştığını tartışmakta. Bu bakımdan ilâhiyat ilimleri ve kurumlarını gözden geçirmektedir. Pakistan asıllı Batılı bir Müslüman adın olan Ziyaeddin Serdar, ‘İslâm Medeniyetinin Geleceği’ adlı eserinde İslâm bilim, düşünce ve kültürünün duraklama ve kendini tekrar etme dönemine girdikten sonra İslâm medeniyetinin de dinamizmini kaybettiği düşüncesinden hareket ederek Müslümanların kendi kültürel birikimlerinden kopmadan, olumlu bir değişimi başlatmalarını, gelecekteki kendi alternatif medeniyetlerini keşfetmelerini öneriyor. Esra Gözeler’in ‘Kur’an Ayetlerinin Tarihlendirilmesi’ başlıklı eserinin, Kur’an’ı doğru anlama ve kavrama arayışında olanlar için mutlaka okunması gereken orijinal bir çalışma olduğu kanaatindeyim.”
PROF. DR. SALİH TUĞ: OSMANLI’NIN İDARİ MAHARETİ
“İslami İlimler Araştırma Vakfı’nın yaptığı ilmi toplantılar sonucunda tebligatlar yayımlanıyor. Onlardan biri de ‘Osmanlı Yönetimindeki Arap Coğrafyası’ idi. Kitap, Osmanlı’nın Irak, Suriye, Basra Körfezi, Mısır ve Kuzey Afrika’daki ülkelerde hakimiyet ve idari maharetini konu ediyor. Osmanlı nasıl oldu da bunca yıl bu ülkelerde hakimiyetini sürdürebildi, tatbikat nasıldı gibi sorulara cevap veriyor.”
PROF. DR. MEHMET EVKURAN: GEÇMİŞTEKİ DİN-DEVLET İLİŞKİLERİ
“Listemdeki kitaplar sırasıyla şöyle: ‘Osmanlı Tarihinde İslamiyet ve Devlet’-Halil İnalcık: Kitapta Osmanlı döneminde din-devlet ilişkileri tarihi belge ve bilgiler ışığında ele alınmıştır. geçmişten günümüze din-devlet ilişkilerini, dinî kurumsallaşma, din tasavvuru konularına ışık tutmaktadır. ‘Sahabe Dönemi İktidar Kavgası’-Ahmet Akbulut: İslam’ın ilk döneminde ortaya çıkan siyasal iktidar mücadelesinin dinî düşünce üzerindeki etkilerinin ele alındığı eserde, günümüze kadar ulaşan teolojik sorunların kökeninde politik düşüncenin yattığını ileri sürmekte ve doğru bir din anlayışı için önerilerde bulunmaktadır. ‘Ben Öteki ve Ötesi’-İbrahim Kalın: İslam ve Batı ilişkileri tarihsel seyri içinde ele alınmış, teolojik-felsefî-sosyolojik bağlamda yaşanan süreçlerin sonuçları tartışılmıştır. ‘Kur’an, Vahiy, Nüzûl’-Mustafa Öztürk: Eserde Kur’an’ın indirilişiyle ilgili bir dizi problem ele alınmakta, tefsir, dil ve kelam geleneği bağlamında Kur’an ile ilgili konu ve kavramlar üzerinde durulmaktadır. ‘Devler ve Tarikat’-Zekeriya Işık: Osmanlı toplumunda devlet-tarikat ilişkilerinin ele alındığı eserde, tarihsel süreç boyunca devlet-tarikat ilişkilerindeki iniş-çıkışlar nedenleriyle birlikte tartışılmış, tarihî belge ve bilgilerle Osmanlı’da devlet-din ilişkilerine ışık tutulmuştur.”
