Kovid-19’un kökenine dair komplo teorilerinin en çok ilgi gören isimlerinden biri hâline gelen Çinli virolog Dr. Li-Meng Yan ile eşi Dr. Ranawaka Perera’nın dramatik hikâyesi yeniden gündemde.
The New York Times’ın yayımladığı kapsamlı habere göre, 2020’nin başında Hong Kong Üniversitesi’nde birlikte çalışan iki bilim insanı, pandemi döneminde yaşanan siyasi manipülasyonlar ve karanlık ilişkiler nedeniyle birbirlerinden tamamen kopmuş durumda. Dr. Perera, beş yıldır eşinin izini sürüyor; Dr. Yan ise ABD’de gizleniyor ve bulunmak istemiyor.
ENDİŞEYLE BAŞLAYAN AYRILIK
Hikâye, Nisan 2020’de Hong Kong’da başlıyor. Dr. Perera, artan kaygı bozukluğu yaşayan eşini sakinleştirmeye çalışırken, Dr. Yan’ın Kovid-19’un Çin yönetimi tarafından laboratuvarda geliştirilip kasıtlı olarak yayıldığına inandığını söylüyor. Deneyimli bir virolog olan Dr. Perera ise laboratuvar kazası ihtimalini tamamen dışlamasa da eşinin iddialarının bilimsel temelden uzak olduğunu düşünüyordu.
Birkaç gün sonra Dr. Yan ortadan kayboldu. Evde bıraktığı tek iz, çiftin birbirine hitap ederken kullandığı lakaplarla yazılmış kısa bir nottu: “Yoyo love Bingo forever.”
Bu kayboluş, aslında aylar öncesinden kurulan bir bağlantının sonucuydu.
TRUMP MÜTTEFİKLERİNİN ROLÜ VE ABD’YE KAÇIŞ
The New York Times’ın ortaya koyduğu belgelere göre, Dr. Yan bir süredir ABD’de yaşayan Çinli muhalif figürlerle ve özellikle Trump yönetimine yakın isimlerle görüşüyordu. Uçak biletinin, Steve Bannon ve Çinli milyarder Guo Wengui ile ilişkili bir vakıf tarafından alındığı, ABD’ye varır varmaz “güvenli evlere” yerleştirildiği aktarıldı.
ABD’ye ulaştıktan sonra Dr. Yan, kısa süre içinde muhafazakâr medya tarafından bir “yıldız” hâline getirildi. Tucker Carlson’ın programı başta olmak üzere, Fox News ekranlarında defalarca boy gösterdi ve Kovid-19’un Çin ordusu tarafından kasıtlı bir biyolojik silah olarak üretildiğini öne sürdü. İddialarını ise bilimsel hakemlik sürecinden geçmeyen, yoğun biçimde eleştirilen bir rapora dayandırdı.
Steve Bannon, The New York Times’a yaptığı açıklamada, “Anlattığımız karşı anlatının büyük kısmı Dr. Yan sayesinde şekillendi. Bir medya fenomenine dönüştü.” ifadelerini kullandı.
EŞİ VE AİLESİ İÇİN SESSİZLİK DEVAM EDİYOR
Hong Kong’da kalan Dr. Perera ve Çin’deki ailesi, Dr. Yan’ın ABD’de muhafazakâr çevreler tarafından yönlendirildiğini, korkularının kullanıldığını düşünüyor. Dr. Perera, 2021’de ABD’ye taşındı ve eşiyle yeniden iletişim kurabilmek için üniversitelerde, polis birimlerinde, FBI çalışanlarında, avukatlardan özel dedektiflere kadar pek çok kişiyle görüştü; ancak hiçbirinden sonuç alamadı.
Dr. Yan ise The New York Times’a yaptığı açıklamada ailesiyle görüşmeyi reddetmesinin gerekçesinin “güvenlik” olduğunu savunuyor. Çin hükümetinin ailesi aracılığıyla kendisini geri çekmeye çalıştığını iddia eden Dr. Yan, “Onları özlüyorum ama ülkedeki sistem tamamen değişene kadar geri dönemem.” diyor.
Ailesi ise bu iddiaları kesin bir dille reddediyor.
BİLİM DÜNYASINDA TARTIŞILAN İDDİALAR
Dr. Yan’ın 2020’de yayımladığı makale, Johns Hopkins gibi kurumlar tarafından “yanlış yorumlamalara dayanan, ikna edici hiçbir kanıt sunmayan” bir çalışma olarak nitelendirildi. Yan’ın çalıştığı Hong Kong Üniversitesi de bilimsel sıfatlarının medyada abartıldığını vurguladı.
Dünyada hâlâ “laboratuvar sızıntısı” ihtimalinin tartışıldığını belirten uzmanlar, Dr. Yan’ın iddiasını oluşturan “kasıtlı yayılma” senaryosunun ise bilim çevrelerinde destek görmediğinin altını çiziyor.
ABD’DE GÖLGE HAYAT: GİZLİLİK, KORKU VE İZOLASYON
The New York Times’ın aktardığına göre Dr. Yan, ABD'de gizli bir yaşam sürdürüyor. Kendi ifadesiyle adresini bile paylaşamayacağı için çalışamıyor, üniversiteye giremiyor ve kariyerine dönemiyor. Boşanmak istemesine rağmen yasal adres göstermek zorunda kalacağı için bunu bile yapamadığını söylüyor.
Günlerini, kendisini ABD’ye yönlendiren YouTube yayıncısı Wang Dinggang’ın yayınları için çalışarak geçiriyor. Yan, “Hayatta kalmamı sağlayan tek şey Wang’ın insani desteği.” diyerek yanında kaldığı kişinin etkisini doğruluyor.
ABD’de ise Federal savcıların hazırladığı bir iddianame, Çinli polis biriminin ABD’deki bazı kişileri hedef aldığına işaret ediyor. Google’ın Dr. Yan’a gönderdiği bir uyarıda ise devlet destekli bir siber saldırının hedefi olduğu belirtilmiş.
“ONU KORUYAMAZSAM KENDİMİ AFFEDEMEM”
Dr. Perera’nın tek isteği, eşinin güvende olduğundan emin olmak. The New York Times’a yaptığı açıklamada şöyle diyor:
“Eğer iyi olduğunu biliyorsam, benimle olmak istemiyorsa bile hayatıma devam ederim. Ama onu bulmadan bunu yapamam. O, en çok sevdiğim insan.”
BİR BİLİMSEL İŞ BİRLİĞİNİN PARÇALANIŞI
New York Times’ın haberine göre bu hikâye, yalnızca politik manipülasyonun bir bilim insanının kariyerini ve evliliğini nasıl raydan çıkarabileceğini göstermiyor. Aynı zamanda küresel kutuplaşmanın ve sosyal medya çağında yayılan komplo teorilerinin bireyler üzerindeki yıkıcı etkilerini gözler önüne seriyor.
Dr. Yan, artık “önceki hayatım” dediği Hong Kong dönemine geri dönmeyi mümkün görmüyor. Dr. Perera ise hâlâ aynı sorunun cevabını arıyor: “Gerçekte ne oldu?”
