Mahkeme kararına rağmen serbest bırakılmayan kalp hastası Özbek göçmen Khasan Umarov, Muğla Geri Gönderme Merkezi’nde ameliyat sonrası gerekli tedaviyi alamayarak yaşamını yitirdi. İdari gözetim süresi yasal sınırları aşarken, sağlık raporlarına rağmen serbest bırakılmaması ölümüne yol açtı. DEM Parti'li Gergerlioğlu, Özbek göçmenin ölümüyle ilgili sorumluluğu kim üstlenecek diyerek İçişleri Bakanlığı'na soru önergesi sundu.
FEYZA NUR ÇALIKOĞLU
Özbekistan vatandaşı Khasan Umarov, Muğla Geri Gönderme Merkezi’nde (GGM) idari gözetim altında tutulduğu süreçte hayatını kaybetti. Kalp hastası olan Umarov, 16 Haziran 2025’te geçirdiği ameliyattan sonra tedaviye ihtiyaç duyarken, mahkeme kararlarına ve sağlık raporlarına rağmen serbest bırakılmadı.
2022 yılında hakkında verilen sınır dışı kararıyla Muğla GGM’ye gönderilen Umarov, başlattığı hukuk mücadelesi sonucunda söz konusu karar iptal edildi. Ancak Göç İdaresi, 2024 yılında “güncelleme” adı altında hukuki dayanağı olmayan yeni bir sınır dışı kararı tesis etti ve Umarov yeniden gözaltına alındı. İstanbul 18. İdare Mahkemesi, 28 Mayıs 2025 tarihli kararında bu uygulamanın hukuka aykırı olduğunu belirterek kararı iptal etti. Fakat mahkeme kararına rağmen Umarov serbest bırakılmadı.
SAĞLIK RAPORLARINA RAĞMEN GGM'DE TUTULDU
Kalp hastalığı teşhisi konulan ve 16 Haziran’da ameliyat olan Umarov, tıbbi bakıma ve istirahate ihtiyaç duyarken, Muğla GGM’de kaldığı ortam tedavi koşullarını sağlamaktan uzaktı. Doktorların düzenlediği sağlık raporlarına rağmen, tedavi sürecinin gerektirdiği serbestlik sağlanmadı. Bu durum, hem sağlık hakkının hem de yaşam hakkının ihlal edilmesine yol açtı. Ailesinin ve avukatlarının defalarca yaptığı tahliye talepleri, idari makamlar ve mahkemeler tarafından dikkate alınmadı.
'SINIRSIZ GÖZALTI'
Türkiye’de idari gözetim kararı en fazla 6 ay uygulanabiliyor; olağanüstü durumlarda bu süre 1 yıla kadar uzatılabiliyor. Ancak Umarov’un gözetim süresi çoktan aşılmıştı. İdari gözetim uygulaması, yasal sınırlarını aşarak fiilen “sınırsız gözaltı” haline dönüştü.
İnsan hakları savunucuları, Khasan Umarov’un ölümüyle birlikte göçmenlere yönelik idari uygulamaların bir cezalandırma aracına dönüştüğünü vurguladı.
Umarov, Göç İdaresi tarafından verilen ikamet iznine sahipti. Eşi ve altı çocuğuyla Türkiye’de yaşayan Umarov’un hukuksuz şekilde Muğla Geri Gönderme Merkezi’nde tutulması, insan hakları ihlallerinden biri olan aile bütünlüğünün zarar görmesine neden oldu. Hayatını kaybeden Umarov’un ailesi, sorumluların ortaya çıkarılması ve benzer vakaların yaşanmaması için hukuki süreç başlatmaya hazırlanıyor.
UMAROV'UN ÖLÜMÜ MECLİS GÜNDEMİNE TAŞINDI
DEM Parti Kocaeli Milletvekili Ömer Faruk Gergerlioğlu, İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’ya yönelttiği soru önergesiyle Khasan Umarov'un yaşadığı hukuk ve insan hakları ihlallerini Meclis’e duyurdu.
Durumun; idari yargı kararlarının hiçe sayma, kişinin özgürlüğünün keyfi biçimde kısıtlama ve ölümüne neden olacak ölçüde tıbbi ihmale maruz bırakma, açık bir şekilde yaşam hakkının ve adil yargılanma hakkı ihlali olduğunu ifade etti.
GERGERLİOĞLU'NUN MECLİS'E SUNDUĞU SORU ÖNERGESİ:
1. İstanbul Valiliği İl Göç İdaresi Müdürlüğü’nün 2022 yılında mahkeme kararıyla iptal edilen sınır dışı kararını “güncelleme” adı altında yeniden uygulamaya koyması hangi yasal dayanağa sahiptir? “Karar güncelleme” uygulaması yasal olarak mümkün müdür?
KARARA UYMAYAN KAMU GÖREVLİLERİ HAKKINDA İŞLEM YAPILDI MI
2. 28.05.2025 tarihli İstanbul 18. İdare Mahkemesi iptal kararınA rağmen, KhasanUmarov neden serbest bırakılmamıştır? Karara uymayan kamu görevlileri hakkında idari veya adli bir işlem başlatılmış mıdır?
3. Göç İdaresi, idari gözetim süresi yasal olarak 6 ayla sınırlı olmasına rağmen, hangi gerekçeyle bu süreyi 6 ay daha uzatmıştır? “Olağanüstü durum” gerekçesi hangi hukuki metne dayandırılmıştır?
4. Khasan Umarov’un hastalığına dair sağlık raporları sunulmuş olmasına rağmen neden serbest bırakılmamış, tedaviye erişimi sağlanmamıştır?
GÖZALTI KOŞULLARI ÖLÜME Mİ NEDEN OLDU?
5. Khasan Umarov’un ameliyat öncesi ve sonrası sağlık durumu nasıl takip edilmiştir? Gözaltı koşullarında geç müdahale nedeniyle ölüm riski artırılmış mıdır?
6. İdari gözetim altındayken vefat eden kişilerle ilgili olarak Göç İdaresi tarafından bugüne kadar kaç iç soruşturma başlatılmış, bunlardan kaçı idari ya da cezai yaptırımla sonuçlanmıştır?
TÜRKİYE'DE GGM'LERİN SAĞLIK KOŞULLARI
7. Türkiye’deki geri gönderme merkezlerinde tutulan yabancı uyrukluların sağlık hizmetlerine erişimi hangi standartlara göre sağlanmaktadır? Tıbbi durumları ağırlaşan kişilerin serbest bırakılmasına dair bir acil prosedür uygulanmakta mıdır?
8. Göç İdaresi'nin, yargı kararlarını uygulamama eğilimi kurumsal bir politika mıdır? Bu karara rağmen serbest bırakılmayan başka yabancı uyruklu bireyler var mıdır?
BAKANLIK SORUMLULUĞU ÜSTLENEBİLECEK Mİ?
9. Khasan Umarov’un yaşamını yitirmesine neden olan bu hukuka aykırı ve keyfi uygulamaların sorumluluğunu üstlenecek bir mekanizma Bakanlığınız nezdinde oluşturulacak mıdır?
GERİ GÖNDERME MERKEZLERİNDE SAĞLIK İHMALLERİ
Ülkemizde daha önce de benzer vakaların yaşandı. Geri gönderme merkezlerinde sağlık hizmetlerinin yetersizliği, özellikle kronik hastalıkları olan göçmenlerin tedaviye erişememesi, ciddi insan hakları ihlalleri olarak ulusal ve uluslararası insan hakları örgütleri tarafından defalarca raporlandı.
Harran GBM'de ilaç verilmeyen göçmenler açlık grevinde: İlaçsızlıktan ölmemizi bekliyorlar
Örneğin, 2019 yılında Van Geri Gönderme Merkezi’nde tutulan bir göçmenin kronik hastalığına rağmen gerekli sağlık hizmetlerine ulaşamaması sonucunda yaşamını yitirdiği bildirilmişti.
2021 yılında İzmir Geri Gönderme Merkezi’nde sağlık sorunları bulunan bir göçmenin yeterli tıbbi müdahale alamaması üzerine hayatını kaybettiği insan hakları kuruluşları tarafından kamuoyuna duyurulmuştu.
Uluslararası Af Örgütü ve diğer hak savunucuları, Türkiye’de geri gönderme merkezlerinde sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi gerektiğini defalarca vurguladı. Bu vakaların, idari gözetim sisteminin sağlık hakkını nasıl aksattığını ve göçmenlerin temel haklarına erişiminde karşılaştığı engelleri ortaya koyduğu ifade edildi.
