Kahramanmaraş Başsavcılığının yürüttüğü dava dosyasına giren bilirkişi raporunda, depremden üç yıl önce Kahramanmaraş Valiliği ile AFAD’ın hazırladığı İRAP raporuna geniş yer verildi. Raporda riskli alanlar detaylı bir şekilde açıklanmış, tehlikeli zonlardaki yapıların tahliyesinin zaruri olduğuna dikkat çekilmiş. Dönemin bakanı, valisi, belediye başkanı, AFAD başkanı ve kamu kurumları yetkililerinin katıldığı bilgilendirme toplantılarında tehlike anlatılmış. Çalıştayda 38 sorumlu ve 49 destekleyici kurum tespit edilmiş ve beş yıllık plan hazırlanmış.
ÇALIŞTAYLAR, ÖNLEMLER LAFTA KALMIŞ
Bilirkişi raporunda, göz göre göre gelen faciaya rağmen hiçbir önleyici adım atmayan AFAD ile kamu kurum ve kuruluşlarının il müdürlükleri ve yerel yöneticilerinin, görev ve sorumlulukları kapsamında ayrı ayrı ‘sorumlu’ oldukları vurgulandı. Raporda, AFAD’ın 2020’de yayımladığı Kahramanmaraş İl Afet Risk Azaltma Planı’nda, binanın bulunduğu bölgenin açıkça riskli olarak belirtilmesine rağmen, dosyada herhangi bir bildirim, tebliğ veya yapının deprem dayanımının incelenmesi için gerekli yazışmaların yapılmadığı belirtildi.
DEPREM DAVALARINDA BİR İLK: AFAD ‘RİSKLİ’ DEDİ AMA GÖREVİNİ İHMAL ETTİ
Kahramanmaraş’ta 6 Şubat depremlerinde yıkılan Arıkan Sitesi, 112 kişiye mezar oldu. Olaya dair açılan davanın dosyasına eklenen bilirkişi raporunda “AFAD’ın 2020’de hazırladığı planda ‘Bölge riskli’ deniliyor. Buna rağmen AFAD İl Müdürlüğü ile diğer ilgili kamu kurumları ve yerel yöneticiler, hiçbir adım atmamış. Hepsi sorumlu” tespiti yer aldı.
Türkiye’nin hâlâ yaralarını satmaya çalıştığı 6 Şubat 2023 depremlerinde 50 binden fazla kişi can verdi, 300 bin bina yıkıldı veya ağır hasar aldı. Kahramanmaraş’ın Onikişubat ilçesi Hayrullah Mahallesi’ndeki Arıkan Sitesi de onlardan biri... Sitenin A ve B bloklarının yıkılması nedeniyle 112 vatandaş yaşamını yitirdi, 5 kişi yaralandı. Cumhuriyet Başsavcılığı, müteahhit Adnan Bektaşoğlu ile statik proje müellifi ve fenni mesul Şener Yener hakkında “bilinçli taksirle birden fazla kişinin ölümüne neden olma” suçundan 22 yıl 6’şar aya kadar hapis istemiyle dava açtı. Aynı suçtan, binanın inşa sürecinde Kahramanmaraş Belediyesi’nde görev yapan 17 kamu görevlisi hakkında da iddianame düzenlendi. Her iki dosya daha sonra birleştirildi.
DURUŞMAYA YETİŞMEDİ
4. Ağır Ceza Mahkemesi’nde 6 Şubat’ta görülen üçüncü duruşmada dosyanın kül halinde (bütünüyle) bilirkişi heyetine gönderilmesine karar verildi. Ancak raporun yetişmemesi yüzünden 4 Kasım’daki beşinci duruşma 17 Mart 2026’ya ertelendi. Mahkeme dosyasına birkaç gün önce; mimar, şehir plancısı, jeoloji ve geoteknik yüksek mühendisi ile yüksek inşaat mühendislerinden oluşan beş kişilik bilirkişi heyeti tarafından hazırlanan raporun sunulduğu öğrenildi. Buna göre raporda; yıkımdan İçişleri Bakanlığına bağlı Afet ve Acil Durum Müdürlüğü (AFAD) ile kamu kurumlarının il müdürlükleri ve yerel yöneticilerinin ayrı ayrı “sorumlu” olduğu vurgulandı.
AYRI AYRI SORUMLULUK
Kahramanmaraş AFAD Müdürlüğü’nün “2020 - İl Afet Risk Azaltma Planı”na dikkat çekilen raporda şu tespitlerde bulunuldu: “Planın 43. sayfasında, stadyum ve çevresi olarak belirtilen riskli alanın dava konusu Arıkan Sitesi’nin yakın çevresinde yer aldığı ifade edilmiştir. Buna rağmen herhangi bir bildirim, tebliğ veya yapının deprem dayanımının incelenmesi için gerekli yazışmaların yapılmadığı belirlenmiştir. AFAD İl Müdürlüğü başta olmak üzere raporun dağıtımı yapılan kamu kurum ve kuruluşlarının il müdürlükleri ya da yerel yönetim yöneticilerinin görev ve sorumlulukları kapsamında ayrı ayrı sorumlu oldukları anlaşılmıştır.” 7,5 büyüklüğünde bir deprem senaryosunun esas alındığı Risk Azaltma Planı’nda “Kahramanmaraş’ın daha güvenli hale getirilmesi, afet risk yönetiminin güçlendirilmesi, afetlere dayanıklı bir ekonomik yapı oluşturulması” öncelikli başlıklar olmuştu.
5 YILDA BİTECEKTİ
19 Ağustos 2020’de İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun da katılımıyla planın tanıtım toplantısı gerçekleştirilmişti. Soylu “Kahramanmaraş’ın oluşturduğu risk planını, Türkiye afet planı ile tüm ülkeye yayacağız. En kısa sürede arama kurtarma birimimizi kuracağız” demişti. Dönemin Kahramanmaraş Valisi Ömer Faruk Coşkun “İRAP, çok ciddi katkılar sağlayacak. Valiliğimizin bu süreçte en önemli görevi; eylemlerin takipçisi olmak, yaşanabilecek aksaklıkların önüne geçebilmektir” ifadelerini kullanmıştı. AFAD Başkanı Mehmet Güllüoğlu ise “Sadece afetlerde yaraları sarmaya değil, afetleri önlemeye veya risklerini azaltmaya çalışıyoruz” şeklinde konuşmuştu. 5 yıllık bir hedef çizilen plan kapsamında eylemleri hayata geçirmek amacıyla 38 sorumlu kurum ve 49 destekleyici kurum belirlenmişti. Fakat hiçbiri yerine getirilmedi. Depremlerde Kahramanmaraş’ta en az 12 bin 622 kişi yaşamını yitirdi.
DİKKATE ALINMAYAN UYARILAR
İl Afet Risk Azaltma Planı’nda şu değerlendirmeler dikkat çekmişti: “Olası büyük bir deprem gerçekleşmesi durumunda şehrin büyük bir kısmının etkileneceği öngörülmektedir. Bölgenin çok uzun sayılabilecek bir durgunluk dönemi geçirmekte oluşu nedeniyle halk, olası bir deprem tehlikesinden habersizdir. Bu durum tehlikenin boyutunu bir kat daha artırmaktadır. Bu nedenle olası bir depremde can ve mal kayıplarını en aza indirmek için, meskun alanlarda zemin etütlerinin ayrıntılı olarak yapılması ve tehlikeli zonlardaki binaların tahliyesi zaruridir. Ayrıca yeni kurulacak köy, kasaba ve kentlerin kuruluş ve gelişme yerlerinin seçiminde deprem etkinliği mutlaka dikkate alınmalıdır. Aktif faylardan uzak ve sağlam zeminler üzerinde, betonarme ve statik hesapları doğru olan binalar inşa edilmelidir.”
