Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün naaşı, 10 Kasım 1953 sabahı, inşaatı henüz tamamlanan ebedi istirahatgahına nakledildi.
Anıtkabir, aradan geçen 72 yılda sadece bir mezar anıtı olmanın ötesine geçerek, yerli ve yabancı ziyaretçilerin saygı duruşunda bulunduğu bir simge haline geldi.
Özellikle 29 Ekim 2023 tarihinde, Cumhuriyet'in 100. yılında 1 milyon 182 bin 425 kişi tarafından ziyaret edilerek tarihi bir rekora imza atıldı.
Anıtkabir'in yapımı ve mimari detayları, ziyaretçilere Cumhuriyet'in kuruluş felsefesini aktarmaya devam ediyor.
ANITKABİR NEREDE VE NASIL İNŞA EDİLDİ?
BBC Türkçe'de yer alan habere göre, Mustafa Kemal Atatürk'ün vefatından sonra vasiyetinde belirli bir mezar yeri belirtmemesi üzerine, Aralık 1938'de kurulan özel komisyon yer tespiti için çalışmalara başladı.
Şehrin her noktasından görülebilen ve o dönemde 'Rasattepe' olarak bilinen alan, anıt mezar için en uygun yer olarak belirlendi.
Bölgede bulunan Frig dönemine ait tümülüslerde yapılan arkeolojik kazılar sonucunda çıkan eserler Anadolu Medeniyetleri Müzesi'ne taşındı.
1941 yılında açılan uluslararası proje yarışmasını, jürinin önerdiği değişiklikleri kabul etmeleri şartıyla Türk mimarlar Prof. Dr. Emin Onat ve Doç. Dr. Orhan Arda kazandı.
ANITKABİR MİMARLARI KİMLER?
Projenin mimarlarından Orhan Arda'nın oğlu ve yapının mimari müellif vekili Yüksek Mimar Ömer Arda, Anıtkabir'in Mustafa Kemal Atatürk devrimlerini gelecek kuşaklara aktarmak amacıyla tasarlandığını belirtiyor.
Prof. Dr. Emin Onat ve Doç. Dr. Orhan Arda'nın projesinin seçilmesindeki en büyük etken, yapının Ankara Kalesi aksını keserek Çankaya yönüne bakması ve silueti bozmayan yatay bir mimariye sahip olmasıydı.
İkinci Ulusal Mimarlık Akımı'nın en önemli örneği sayılan yapı, Selçuklu ve Osmanlı mimarisinden izler taşıyor.
ANITKABİR İNŞAATI NE KADAR SÜRDÜ?
Temeli 9 Ekim 1944 tarihinde atılan inşaat süreci yaklaşık 9 yıl devam etti.
Bu süreçte Cumhuriyet tarihinde bir ilk yaşanarak, Türkiye'nin ilk kadın inşaat mühendisi Sabiha Rıfat Gürayman, baş kontrolör olarak görev yaptı.
Proje, inşaat sırasında zemin yapısı ve ekonomik koşullar nedeniyle revize edildi.
Mozole binasının üzerinde planlanan ikinci kat kütlesi iptal edilerek yapı daha sade ve depreme dayanıklı hale getirildi.
ANITKABİR'İN BÖLÜMLERİ NELER?
Anıtkabir kompleksi; Barış Parkı, Aslanlı Yol, Tören Meydanı ve Mozole olmak üzere dört ana bölümden oluşuyor.
"Yurtta Sulh Cihanda Sulh" ilkesinden ilhamla oluşturulan Barış Parkı, dünyanın dört bir yanından getirilen fidanlarla yeşillendirildi.
Aslanlı Yol girişinde bulunan kadın ve erkek heykel grupları, Cumhuriyet’in getirdiği eşitlik ilkesini simgeliyor.
Yol boyunca sıralanan 24 aslan heykeli ise 24 Oğuz boyunu ve Türk milletinin gücünü temsil ediyor.
ASLANLI YOLUN ZEMİNİ NEDEN TAŞLI?
Aslanlı Yol'un zemin taşları, ziyaretçilerin başlarını öne eğerek yürümesini sağlamak amacıyla asimetrik ve 5 santimlik boşluklarla döşendi.
Yüksek Mimar Ömer Arda, bu tasarımın ziyaretçileri saygı duruşuna ve sükunete davet ettiğini vurguluyor.
Yolun iki yanındaki ardıç ağaçları ise şehir manzarasını kapatarak ziyaretçilerin sadece anıta odaklanmasını sağlıyor.
ANITKABİR'DEKİ KULELERİN İSİMLERİ NELER?
Anıtkabir'in çevresinde yer alan on adet kule, Hürriyet, İstiklal, Mehmetçik, Müdafaa-i Hukuk gibi Cumhuriyet'in temel değerlerini simgeliyor.
Kulelerin çatılarındaki mızrak uçları, eski Türk çadırlarına ve Otağ-ı Hümayun'a atıfta bulunuyor.
Kulelerin iç duvarlarında yer alan rölyefler ve süslemeler için de ayrı yarışmalar düzenlendi.
MOZOLEDEKİ YAZILAR KİME AİT?
Mozolenin dış cephesinde yer alan 'Gençliğe Hitabe' ve '10. Yıl Nutku', hattat Emin Barın tarafından Mustafa Kemal Atatürk için özel olarak tasarlanan bir yazı tipiyle taş üzerine altın varakla işlendi.
Harflerin karakteristik özellikleri, yapının özgünlüğünü pekiştiriyor.
ŞEREF HOLÜNÜN ÖZELLİKLERİ NELER?
Ziyaretçilerin saygı geçişi yaptığı Şeref Holü, yapının en görkemli bölümünü oluşturuyor.
Girişin tam karşısında yer alan sembolik lahit, Osmaniye'den getirilen 40 tonluk yekpare kırmızı mermerden yapıldı.
Mustafa Kemal Atatürk'ün gerçek mezar odası ise bu lahdin 7 metre altında, ziyarete kapalı alanda bulunuyor.
Şeref Holü'nün tavanları, Prof. Dr. Nezih Eldem tarafından tasarlanan ve İtalya'da üretilen altın ve cam mozaiklerle kaplı.
ANITKABİR'DEKİ TAŞLAR NEREDEN GETİRİLDİ?
Yapının inşasında kullanılan taş ve mermerler, Türkiye'nin dört bir yanından getirildi.
Prof. Dr. Emin Onat'ın, "Tabiatın taşı vakarla ihtiyarlar" felsefesiyle seçilen bu malzemeler, yapının yüzyıllara meydan okumasını sağlıyor.
Zemin ve duvarlarda kullanılan renkli Anadolu mermerleri, ülkenin zenginliğini ve birliğini simgeliyor.
ANITKABİR RESTORASYONU NASIL YAPILDI?
Uzmanlar, 72 yıllık yapının korunması konusunda hassas davranılması gerektiğini vurguluyor.
Yüksek mimar Seda Özen Bilgili, Anıtkabir için özel bir onarım kılavuzu hazırlanması gerektiğini belirtiyor.
Müellif vekili Ömer Arda ise restorasyon süreçlerinde orijinal dokunun korunması adına daha titiz davranılması gerektiğine dikkat çekiyor.
Anıtkabir, Ankara'nın merkezinde, geçmişten geleceğe uzanan bir Cumhuriyet anıtı olarak varlığını sürdürüyor.
