Çin Devlet Başkanı Şi Jinping ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in, Pekin’deki askeri geçit töreni sırasında organ nakli üzerinden “ölümsüzlük” tartışmasına girmesi uluslararası medyada geniş yankı uyandırdı. Putin’in çevirmeni, organların tekrar tekrar nakledilebileceğini, böylece insanların yaşlanmadan uzun süre yaşayabileceğini öne sürdü. Hatta 21. yüzyılda 150 yaşına kadar yaşamın mümkün olabileceğini de dile getirdi. İkilinin gülümsemeleri bunun espriyle karışık bir sohbet olduğunu gösterse de, “acaba gerçekten mümkün mü?” sorusu gündeme taşındı.
BİLİM NE DİYOR?
BBC Türkçe’de yer alan habere göre, İngiltere’deki sağlık otoriteleri, organ nakillerinin bugün bile yüz binlerce insanın yaşamını kurtardığını belirtiyor. Son 30 yılda 100 binden fazla hastanın organ nakliyle hayatta kaldığı biliniyor. Modern tıptaki gelişmeler sayesinde nakledilen organlar daha uzun süre dayanabiliyor; örneğin bazı böbrekler 50 yıl boyunca sorunsuz çalışabiliyor. Ancak bu süre, organın türüne, donörün ve alıcının sağlığına göre değişiyor: Canlı donörden alınan bir böbrek 20-25 yıl, vefat etmiş donörden alınan ise 15-20 yıl dayanabiliyor. Karaciğer için ömür ortalama 20 yıl, kalpte 15 yıl, akciğerde ise 10 yıl olarak hesaplanıyor.
Celal Şengör ölümsüzlük örneğini kuru fasulye pilavdan verdi, sosyal medya ikiye bölündü!
RİSKLER VE SINIRLAMALAR
Birden fazla organ nakli teoride “ömür uzatma” ihtimalini güçlendirse de pratikte ciddi riskler barındırıyor. Her operasyon büyük cerrahi risk taşıyor, nakil sonrası kullanılan bağışıklık baskılayıcı ilaçlar ise enfeksiyon riskini artırıyor ve yüksek tansiyon gibi yan etkilere yol açabiliyor. Üstelik vücut zaman zaman yeni organı reddedebiliyor. Dolayısıyla bu yöntemin ölümsüzlüğe kapı araladığına dair iddialar henüz bilimsel zeminde karşılık bulmuyor.
ÇIĞIR AÇAN ARAŞTIRMALAR
Bilim dünyası, “sınırsız yaşam” yerine daha güvenli organ kaynakları üzerine yoğunlaşıyor. Genetiği değiştirilmiş domuzlardan insana organ nakli (ksenotransplantasyon) üzerine yapılan deneyler, bu alanda en dikkat çekici adımlardan biri. CRISPR teknolojisiyle genleri düzenlenen domuz organları, insan bedenine daha uyumlu hale getirilmeye çalışılıyor. Bugüne kadar birkaç deneysel nakil yapıldı, ancak başarılı sonuçlar kalıcı hale gelmedi.
Diğer taraftan, insan kök hücrelerinden laboratuvar ortamında yeni organ yetiştirme denemeleri hızla ilerliyor. İngiltere’de timus organının yeniden inşa edilmesi ve farelere nakledilmesi, ayrıca bağırsak parçalarının üretilmesi bu alanda umut verici gelişmelerden. Ancak henüz işlevsel, tam anlamıyla nakledilebilir bir insan organı üretilebilmiş değil.
İNSAN ÖMRÜ NEREYE KADAR UZAYABİLİR?
Uzmanlar, tüm bu gelişmelere rağmen insan ömrünün üst sınırının 125 yaş civarında kalacağını düşünüyor. Tarihte bilinen en uzun yaşayan kişi, 122 yıl yaşamış olan Fransız Jeanne Calment. Edinburgh Üniversitesi’nden Prof. Neil Mabbott, yaşlandıkça vücudun kırılganlaştığını, nakil ameliyatlarının stresini kaldıramadığını ve bağışıklık baskılayıcı ilaçların bu yaşlarda çok daha ağır etkiler yarattığını vurguluyor.
Mabbott’a göre asıl hedef “daha uzun yaşamak” değil, “daha sağlıklı yaş almak” olmalı:
“Emekliliğimi sürekli nakil ameliyatlarıyla hastane koridorlarında geçirmek istemem. Önemli olan, sahip olduğumuz yılları hastalıksız ve kaliteli şekilde yaşayabilmek.”
