Merkez Bankasının haftalık ‘Para ve Banka’ istatistiklerine göre 15 Haziran 2018 haftasında bankalarda bulunan toplam TL mevduatı 1 trilyon 004 milyar liraydı.
Aynı hafta yine bankalarda bulunan ‘Yabancı Para-YP’ mevduatı ise 204 milyar 229 milyon dolar düzeyindeydi.
Tekrar edelim. 15 Haziran 2018:
-Toplam TL mevduatları: 1 trilyon 004 milyar TL
-Toplam YP mevduatları: 204 milyar 229 milyon USD
-YP mevduatlarının TL karşılığı: 952 milyar TL
*(Ortalama dolar/TL kuru 4,662)
***
Şimdi gelelim 31 Ağustos 2018 haftasına. Durum aşağıdaki gibidir:
-Toplam TL mevduatları: 1 trilyon 027 milyar TL
-Toplam YP mevduatları: 184 milyar 068 milyon USD
-YP mevduatlarının TL karşılığı: 1 trilyon 182 milyar TL
*(Ortalama dolar/TL kuru 6,424)
Evet, şimdi11 haftalık aradaki değişimleri not düşelim:
A) TL mevduatları 23 milyar lira artıyor
B) YP mevduatları ise 20 milyar dolar azalıyor
C) Ama yabancı para mevduatları kur artışı etkisi ile 20 milyar dolar azalmasına rağmen, TL bazında 230 milyar TL artış gösteriyor.
Böylece toplam mevduatlar lira bazında 254 milyar TL artmış oluyor.
***
Gelelim işin perde arkasına.
Yabancı para mevduatları azaldığında aklımıza ilk gelen cevap şu olmuştur: Millet döviz bozduruyor (mu?).
İyi ama döviz bozduruldu ise, o bozdurulan dövizlerin karşılığı TL ne oldu. TL mevduatları neden çok daha az arttı?
15-22 Haziran haftasında 5 milyar 250 milyon dolar YP mevduatları azalıyor. O günkü kur üzerinden bu bozdurulan dövizler 25 milyar TL ediyor. Ama o hafta TL mevduatları bırakın artmayı, 10,7 milyar TL azalıyor ve 1 trilyon 003 milyar liradan, 993 milyar liraya geriliyor. Yani dolardan TL’ye geçildi dediğimiz hafta, hem YP mevduatları döviz olarak azalıyor, hem de TL mevduatları.
Döviz mevduatlarındaki büyük azalmanın o haftaki kur üzerinden TL karşılıkları şu şekilde;
*15-22 Haziran : -5 milyar 250 milyon dolar. 4,766 kur üzerinden 25 milyar TL
*06-13 Temmuz: -4 milyar 722 milyon dolar. 4,837 kur üzerinden 22,8 milyar TL
*27 Temmuz-03 Ağustos: -4 milyar 698 milyon dolar. 5,065 kur üzerinden 23,8 milyar TL
*10-17 Ağustos: -7 milyar 320 milyon dolar. 5,815 kur üzerinden 42,6 milyar TL
Bazı haftalar az da olsa döviz mevduatları artıyor. Biz de artış ve azalışlar birbirinden netleştirdiğimizde şu sonuca ulaşıyoruz: Nette bozdurulduğu düşünülen 20 milyar doların o haftalardaki ortalama kur üzerinden TL karşılığı tam 106,6 milyar lira ediyor.
Peki, bu para ne anlama geliyor?
Eğer bankalardaki döviz hesaplarındaki bu azalış dövizden TL’ye geçiş olsaydı, bankalardaki TL mevduatları en azından 23 milyar değil, 106 milyar TL artmalıydı.
Şimdi geriye iki ihtimal kalıyor:
1-Döviz hesaplarındaki azalış, ihtiyaçlara (dış borçlara) ödendi ve yurtdışına çıktı. Bunu önümüzdeki aylarda ödemeler dengesi bilançosunda görebiliriz.
2-Diğer bir ihtimal ise bu dövizlerin hiç bozdurulmadan yastık altına gitmiş olmasıdır.
***
Sonuç mu?
Toplam mevduatlar 15 Haziran- 31 Ağustos tarihleri arasında özellikle kur artışı nedeniyle 254 milyar TL artmış görülüyor. Ama kur o kadar hızlı arttı ki, aslında bankalarda reel olarak mevduat kaybı yaşandı.
Özellikle döviz mevduatlarındaki azalış, TL mevduatları ile telafi edilemeyince ortaya kaynak ihtiyacı çıktı. Böylece reel sektörde yaşanan durağanlık verilerine rağmen, faizlerde şimdilik beklenen düşüş ileri bir tarihe kaldı.
Orta-uzun vadede faizlerde elbette reel durağanlığın getireceği bir kaynak fazlalığı baskısı oluşabilir. Bunu 2008-09 küresel krizde gördük: Krizin başlangıç aşamasında faizler yüzde 16,0 seviyelerinden, Ekim 2008’de yüzde 25,0’e kadar çıkmıştı. Ama ardından reel krizin en derin estiği Mart 2009’da faizlerin hızla düşerek yüzde 12,0’lere indiğini hatırlatmak isterim.
İşte o nedenle tezimiz şu: Reel sektörlerin durağanlığı, iki yılı aşkındır süren finansal dalgalanmayı da sona erdirebilecektir.
Ya da daha net söyleyelim: Reel sektör durağanlığı ne kadar derinleşirse, finansal hareketlilik de o kadar erken biter (belki de bitiyor).
