Temizlik için kullandığımız deterjanlar bazı bakterileri besleyerek güçlendiriyor. Antibiyotiğe karşı da dirençli olan bu bakteriler artık kimyasalları parçalayacak. Doç. Dr. Ulaş Tezel, deterjanların antibiyotiğe karşı dirençli hale getirdiği bakterileri ve projesini KARAR’a anlattı.
[Karar]
RÖPORTAJ: ÜRÜN DİRİER
Antibiyotiklere karşı direncin her geçen gün artması ve yeni antibiyotiklerin azalması, insanlığı antibiyotik öncesi döneme götürme riski ile karşı karşıya bıraktı. Bu durum, basit enfeksiyonlardan ölümlere, ameliyatlar, organ nakilleri gibi önemli işlemleri yapılamamaz duruma getirebilir.
Bu sözler, Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği Antibiyotik Direnci Çalışma Grubu Başkanı Prof. Dr. Çağrı Büke’ye ait. Daha çarpıcı bir ifadeyle anlatacak olursak, küçük bir yara veya basit bir ameliyat bile, ortaçağdaki gibi kitleler halinde insan ölümlerine yol açabilir. Nedeni ise, bakterilerin devamlı mutasyona uğrayarak en güçlü antibiyotiklerle bile baş edebilir hale gelmesi.
9 KUTU ANTİBİYOTİK ALIYORUZ
Prof. Büke, Türkiye’de, her üç reçeteden bir tanesinde antibiyotiklerin yer aldığını ifade ederek, yıllık kişi başına ortalama 9 kutu antibiyotik kullanıldığını söyledi. Avrupa ülkelerine göre antibiyotik kullanımımızın 2-3 kat daha fazla olduğuna dikkat çeken Büke, “ABD İnfeksiyon Hastalıkları Derneği’nin 2020 yılına kadar dirençli bakterilere etkili 10 yeni antibiyotik geliştirilmesi için bir çalışma başlattı. Zira ABD’de her yıl en az 2 milyon kişide çoklu dirençli enfeksiyon hastalıkları gelişiyor. Ve bunların en az 23 bini hayata veda ediyor” dedi.
DETERJANLAR DA KISITLANSIN
Peki antibiyotik direnci denen tehlikeyi yaratan sadece kullandığımız antibiyotikler midir? Boğaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ulaş Tezel’e göre, en az antibiyotik kadar tehlikeli diğer bir unsur da, temizlik ve hijyen için kullandığımız deterjanlar, dezenfektanlar ve çamaşır suları. “Antibiyotik kullanımı gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de kısıtlandı. Artık reçetesiz antibiyotik verilmiyor. Ama bu yeterli değil. Bakanlık temizleyici madde kullanımlarına da kısıtlama getirmeli. Aksi halde antibiyotik direnci tehdidinden kurtulmamız mümkün değil” diyen Tezel, hijyen takıntısının bakterileri daha da güçlendirdiğini anlattı.
KİMYASALLAR TEMİZLENECEK
Paşaköy Atık Su Tesisi’ndeki kimyasallarla savaşarak güçlenmiş, ‘çamaşır suyu yiyen’ bir bakteri izole eden Tezel, bu bakteriyi arıtma tesislerinde kullanılmak üzere geliştiriyor. Bu, bakteri arıtma tesislerinde ve kirli sularda kimyasalları parçalayıp besin haline getirebilecek.
MOBİL GENLER TÜM DOĞAYI SARABİLİR
Bakteriler antibiyotik veya dezenfektan gibi kendisini stres altına sokacak bir düşmanla karşılaştığında, DNA’sında mutasyon sürecini başlatarak ‘düşman kovar’ pompalar geliştiriyor. Örneğin çamaşır suyuyla bir odayı sildiğinizde bakterilerin yüzde 99’u ölse bile geri kalan yüzde 1’i yeni silahlar geliştirerek normalden 10-20 kat daha hızlı üremeye başlıyor. Yani siz çamaşır suyuyla evi sildiğinizde bırakın hijyen sağlamayı, tam tersine daha da güçlü canavar bakteriler yetiştirmiş oluyorsunuz. Bu bakteriler bir yara ile insana bulaşsa hiçbir antibiyotik işe yaramayacaktır. Hastane enfeksiyonları da işte bu şekilde ortaya çıkıyor.
