Fransa 1988 yılından beri kendi üretimi Rafale savaş uçaklarını yurt dışına satamıyordu. Son dönemde Ortadoğu'da artan savaş ve gerilim sayesinde 20 milyar euroluk uçak satışına imza attı
Rafale tipi savaş uçağını, üretildiği 1988 yılından beri yurt dışına satamayan Fransa'nın 2015'te üç ay içinde Mısır, Katar ve Hindistan'a satış yapmasının arkasındaki neden olarak Ortadoğu'daki güvenlik sorunlarının artması gösteriliyor.
Şubat ayından beri Mısır, Hindistan ve son olarak hafta başında Katar'ın Fransa'dan yaklaşık 20 milyar euroluk Rafale tipi uçak sipariş etmesiyle ilgili değerlendirmede bulunan uzmanlar, Fransa'nın "kendi ürettiği uçakları satın alma zorunluluğundan" kurtularak bütçesinde büyük bir rahatlama yaşayacağını savundu.
Rafale uçakları savaş var diye satıldı
İngiltere Kraliyet Birleşik Kuvvetler Enstitüsü (RUSI) Hava Savunma Uzmanı Justin Bronk, kısa sürede Rafale'in üç ülke tarafından satın alınmasının ardında uçakların teknik özelliklerinin iyileştirilmesinden ziyade ilgili ülkelerdeki siyasi dengelerin değişmesinin ve askeri ihtiyaçların bulunduğunu söyledi.
İlk müşteri darbeci Sisi
Rafale'in ilk yabancı müşterisi olan Mısır'ın geçmişte de Fransa'dan askeri teçhizat satın alma geleneği olduğunu hatırlatan Bronk, ülkenin özellikle Abdülfettah es-Sisi'nin darbeyle cumhurbaşkanlığı konumuna gelmesinin ardından ABD'nin askeri yardımını durdurması sonucu yalnız kaldığını belirtti. Bronk, "Mısır'da, ABD'nin F-16 teslimatını askıya almasından sonra askeri kaynakları çeşitlendirme ve siyasi kırılganlığı azaltma ihtiyacı doğdu" dedi.
Bronk, Katar'ın siparişinin zamanlamasını ise oldukça manidar bulduğunu ifade etti. Bronk, "Katar'ın siparişi bölgesel dinamik meselesidir. İran'la yaşanan gerginlik ve bu ülkenin Rusya'dan son teknoloji füze sistemleri satın alma ihtimali göz önünde bulundurulduğunda siparişin zamanlaması çok dikkat çekici" değerlendirmesini yaptı.
Ölçü: savaş
Oddo Menkul Değerler analisti Yan Derocles da yaptığı değerlendirmede, Rafale siparişlerinde kalite standartları ve fiyat meselesinin tek ölçüt olmadığını belirterek, "Ortadoğu'da güvenlik koşullarının kötüleşmesi Mısır ve Katar ile olan pazarlıkları hızlandırdı" diye konuştu.
Bronk, Rafale'in bir diğer müşterisi Hindistan'ın ise komşusu Pakistan'ın Çin'den yoğun biçimde silah ithal etmesi ve kendi ürettiği askeri uçak Tejas'ın üretiminde gecikme ve aksaklıklar yaşanması sonucu acil çözüm aramak zorunda kaldığına dikkat çekti. Bronk, Hindistan'ın halihazırda kullandığı Rus Mikoyan (MiG) üretimi uçakların son yıllarda ciddi arızalar yapması ve bir kısmının bu sebeple düşmesi sonucu Fransa gibi alternatif bir üreticiye yöneldiğini sözlerine ekledi.
Ortadoğudaki savaş Fransa'ya ekonomik rahatlama getirecek
Uzmanlar, Rafale'in Fransa'ya ekonomik katkıları ve satın alan ülkelere getireceği maddi yükle ilgili de yorumlarda bulundu. Bu konuda Rafale'in Fransa bütçesine tasarruf konusunda sağlayacağı ciddi katkıya vurgu yapıldı.
RUSI uzmanı Bronk, Fransız Hava Kuvvetleri'nin eskisi kadar çok Rafale satın alması gerekmeyeceğine işaret etti ve "Rafale satışları olmasa Fransa'nın şu anki bütçe sorunlarıyla istediğinden daha fazla uçak alması gerekecekti. Fransa, bu şekilde hem Rafale üretiminin durdurulmasını engellemiş oldu hem de ciddi tasarruf sağladı" ifadesini kullandı.
Bronk, Fransa'nın uçakların üretimi ve teslimatı boyunca fiyat artımı yapmama ve aradaki muhtemel masrafları karşılama taahhüdünde bulunduğunu da hatırlatarak, "Fransa, anlaşmaları üretici firma yerine hükümetler arasında yaparak risk almış oluyor" şeklinde konuştu.
Fransa'nın daha önce Kırım'ı ilhak eden Rusya'ya Mistral tipi savaş gemisi teslimatını askıya almakta son ana kadar tereddütte kaldığını anımsatan Bronk, Fransa'nın "siyasi sorunlar söz konusu olduğunda bile savunma anlaşmaları imzalamakta oldukça hevesli" olduğunu söyledi.
Bronk, Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande'ın Katar ziyareti sırasında Fransa'nın Ortadoğu'da "güvenilir bir ülke olarak görüldüğü" söylemine atıfta bulunarak, "Fransa, kendini güvenilir bir savunma sanayi üreticisi konumuna getirmek istiyor" dedi.
Bronk, ayrıca uluslararası savunma sanayisinin halihazırda oldukça "kalabalık" olduğunu, birçok üretici ülkenin savaş uçaklarını elinden çıkarmaya çalıştığını dile getirdi. Bronk, "Beşinci nesil son teknoloji uçaklar daha olgun hale gelip ucuzlamadan Rafale gibi bir önceki nesil sayılan uçakların satışı konusunda ciddi rekabet var" yorumunu yaptı.
"Satışlar Fransa'ya ilaç gibi gelecek"
Analist Yan Derocles ise Hindistan, Mısır ve Katar'dan toplamda 20 milyar avroya yakın gelir elde etmesi beklenen anlaşmalar için, "Rafale satışları, Fransa savunma sanayisine ilaç gibi gelecek" değerlendirmesinde bulundu.
Derocles, Rafale satışları sayesinde Fransa'nın başka silahlanma programlarına daha fazla para ayırabileceğini söyledi.
"Başka ülkeler de Rafale alabilir"
Uzmanlar, Rafale uçaklarına önümüzdeki aylarda ilgi gösterebilecek başka ülkeler çıkabileceğini, böylece Fransa'nın diğer büyük savunma sanayi üreticileriyle yoğun bir çekişme içine gireceğini belirtti.
Yan Derocles, Endonezya, Malezya ve Belçika'nın potansiyel alıcılar arasında bulunduğunu kaydetti ve Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande'ın son Ortadoğu ziyaretinin Birleşik Arap Emirlikleri ile müzakereleri de hızlandıracağını vurguladı.
Justin Bronk de Ürdün'ün muhtemel ilgililer arasında olabileceği tahmininde bulundu, Birleşik Arap Emirlikleri'nin ise Avrupa ortak üretimi Typhoon tipi uçaklara yönelmesini daha akla yatkın bulduğunu dile getirdi.
Fransa, son olarak Katar'a 6,3 milyar avro tutarında 24 adet Rafale savaş uçağı, Mısır’a 5,2 milyar avro tutarında yine 24 Rafale savaş uçağı ile bir fırkateyn satışı konusunda anlaşma sağlamıştı. Hindistan Başbakanı Narendra Modi, nisan ayında Fransa'ya yaptığı ziyarette 36 Rafale alma talebinde bulunmuştu.
Üretimine ilk kez 1988 yılında başlanan Rafale'in satışı için eski cumhurbaşkanları Jacques Chirac, Nicolas Sarkozy ve son olarak François Hollande tarafından zaman zaman girişimlerde bulunulsa da olumlu bir yanıt alınamamıştı.
Dassault şirketinin ürettiği altıncı savaş uçağı olan Rafale, "çok pahalı", "çok sofistike" olduğu gerekçesiyle beklenen ilgiyi görmemişti. Fransa'nın Brezilya, Libya ve Fas ile yürüttüğü müzakereler sonuçsuz kalmıştı.
PARİS/AA
