El Kaide bağlantılı Heyet Tahrir Şam’ın ele geçirdiği İdlib’e yapılacak operasyon, Astana süreciyle başlatılan siyasi çözüm arayışlarının anahtarına dönüştü. Kentin kaderi, Türkiye, ABD, Rusya, İran ve rejimin satranç tahtasına dönen bölgedeki rollerini yeniden belirleyecek.
HİLAL ÖZTÜRK / İSTANBUL
Suriye’de IŞİD’in kontrolündeki bölgeler ele geçirilirken, beklenti siyasi çözüm için şartların oluşmasıydı. Ancak beklenenin aksine gelişmeler yaşandı. İŞİD’in boşluğunu El Kaide kökenli radikal örgütler doldurmaya başladı. Özellikle Suriye’nin geleceği için kritik öneme sahip İdlib’de ılımlı muhaliflerin kontrolü kaybetmesi ve El Kaide bağlantılı Heyet Tahrir Şam’ın (HTŞ) kenti ele geçirmesi yepyeni bir krize neden oldu. İdlib’in teröristlerden temizlenmesi sorunu ise Astana süreciyle başlayan siyasi çözüm arayışlarının da anahtarına dönüştü. Kente yapılacak operasyon Türkiye, ABD, Rusya, İran ve Şam yönetimi için bölgedeki rollerin yeniden belirlenmesi anlamına geliyor. Dağılma sürecine giden IŞİD teröristlerinin de katıldığına ilişkin tespitler olan HTŞ’ye yönelik Türkiye ABD, Rusya ve Fransa’nın askeri müdahale planları yaptığı öğrenilirken, bunun ağır sonuçları olacağı belirtiliyor.
Türkiye’nin kara gücü kullanmasını da içeren plan için Karar’a konuşan bölgedeki askeri kaynaklar risklere dikkat çekerek “Şu an üzerinde konuşulan senaryo İdlib’in ABD ve Rusya lehine kontrol edilmesi karşılığında, Afrin ve Suriye’deki PKK sorununun çözülmesi. Ancak bu çok riskli. Çünkü ABD ve Rusya’nın bugüne kadar PYD ile ilgili tutumları ortada. Menbiç’teki gibi verdikleri sözlerde durmadılar. Ayrıca Esad ve İran ile anlaşmış veya Rus askerinin eşlik ettiği bir Türkiye görüntüsü olacak. Yani bölge halkı için Türkiye’nin ‘görünen düşman’ olma riski ortaya çıkabilir” değerlendirmesini yaptı. Kaynaklar operasyon sonrası için de ABD ve Rusya ile anlaşma ihtimali bulunan Şam rejiminin Türkiye’nin bölgeden çekilmesini isteyebileceğini bu durumda da güney hattının Esad ve PKK ortaklığının kontrolüne geçebileceğine dikkat çekti.
PKK NÜFUZUNU GENİŞLETİR
Uzmanlar ise askeri bir operasyonun İdlib bölgesinde çoğu Sünni olan 6 milyon sivilin Türkiye’ye göç etmesine neden olacağını belirtirken demokrafik yapının dönüşü olmayacak şekilde değişeceğine, bölgenin PKK kontrolüne geçebileceğine dikkat çekti. Buna göre, çözüm İdlib’teki ılımlı muhaliflerin desteklenerek HTŞ’nin kentten çıkartılması. İdlib meselesi çözüldüğü zaman siyasi çözümün de devreye gireceğini söyleyen Güvenlik Uzmanı Abdullah Ağar şu değerlendirmeyi yaptı: “Suriye’de 3 temel eksen var. Şii-Nusayri eksen, Sünni eksen ve PKK’lılaştırılmış Kürt eksen. Bu üç eksen içinde hak mahrumiyetine uğrayan tek kesim Sünni eksen. Hem DEAŞ, hem diğer radikal gruplar Suriye’deki Sünnilerin haklarını savunuyorum deseler de hak mahrumiyeti yaşamalarına, meşruiyetlerini kaybetmelerine neden oldular. İdlib’e yapılacak operasyonun kimyası bu nedenle önemli. Askeri operasyon mu olacak yoksa oradaki yapının tekrar ılımlılarının hakimiyetine geçmesini sağlayacak bir operasyon mu olacak? Radikalizme karşı bir operasyon yapılır ve siviller ortada kalırsa Suriye’de bugüne kadar yaşanan en büyük sivil dram gerçekleşebilir. Çünkü gidebilecekleri başka bir alan kalmadı. Türkiye açısından çok büyük göç olabilir. Türkiye operasyon yapmasa başkaları yapacak. Operasyon yapsa oradaki toplumsal kitlenin Türkiye’yle bağlantıları var. İdlib’de bir şey olacaksa eğer ılımlı kitlelerin orda tekrar etki üretmeleri sağlanmalı.”
OPERASYON YERİNE DESTEK
TOBB Ekonomi Üniversitesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Nihat Ali Özcan operasyon yerine ılımlı muhaliflerin desteklenmesi gerektiğini söyledi. Özcan “İdlib, El Kaide bağlantılı HTŞ nedeniyle ABD’nin radarında. Bir yerde El Kaide varsa, bu ABD’nin işi demektir ve müzakere konusu yapmaz. İdlib coğrafi bölgede çıkarları olan Rusya ve Esad’ın da ilgi merkezinde. Hem oradaki hedefi ortadan kaldırma çabası hem de birbirleriyle yarış içindeler. O yapıyı müdahale olmadan da temizlemek mümkün değil. Birkaç aşamalı bir planla hareket edilmesi gerekir. Ilımlı muhalifleri İdlib’de bulundukları yerde tutarak, HTŞ’ye yönelik bir müdahale makul görünüyor” dedi.
OKUNMAYAN HARF İDLİB
Suriye Türkmen Meclisi eski Başkanı Semir Hafez: Arapça’da bir deyim var “okunmayan harf” diye. ABD’nin Suriye’nin kuzeyinde devlet kurmak istediğini 3 yıl önce ifade etmiştim. ‘Denize ulaşmak istiyorlar ve tek engel Bayır Bucak’ demiştim. 2 yıl önce ABD’nin King Craine’in Komisyonu’nun (Paris Barış Konferansı sırasında Türk topraklarının durumunu, Suriyelilerin ve Filistinlilerin I. Dünya Savaşı sonunda belirlenecek yeni sınırlara ilişkin görüşlerini saptamak üzere oluşturulan komisyon) tavsiyelerini uygulayacağını söylemiştim. Şimdi çok geç kaldığımız belli. Ama yine de durdurabiliriz. İdlib çözüm noktası. Koalisyon güçleri El Kaide var diye İdlib’i bombalarsa bu iş biter. On binlerce sivil şehit olur ve boşalan bölgeye PKK doldurulur. Bu ‘yeni devlet’ kurulur. Evet İdlib dönüm noktası. ABD için de PKK devleti planı için de... Yani ‘okunmayan harf’ İdlib.
